بلوکاژ و درناژ چیست؟

مقدمه

ما در این مقاله قصد داریم به شما بگوییم که بلوکاژ و قلوه بتن چیست و چطور این عملیات انجام می‌شود. همچنین نکات و آن را نیز بررسی می‌کنیم.

1. قلوه چینی یا بلوکاژ چیست؟

با قراردادن یک‌لایه قلوه در روی خاک کوبیده شده، مانع از نفوذ آب به داخل مصالح کف‌سازی و در نتیجه کف ساختمان می‌شود به این عمل ((قلوه چینی یا بلوکاژ)) گفته می‌شود.
لذا به‌منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت به کف طبقه زیرین ساختمانی که به طور مستقیم با زمین در تماس است، باید 25 تا 30 سانتی‌متر روی خاک کوبیده شده را قلوه درشت چیده و سپس روی آن یک قشر مخلوط شن و ماسه بریزید تا فواصل خالی بالای قلوه‌ها را پر نموده و یک سانتی‌متر روی کلیه سطوح را بپوشانید. درصورتی‌که تراز آب‌های زیر زمینی به‌قدری بالا باشد که خشکه‌چینی نتواند مانع نفوذ رطوبت به کف ساختمان گردد، علاوه‌برآن در زیر فرش کف اقدام به عایق‌کاری کف ساختمان می‌کند، عایق کف باید به طور مستقیم به عایق کرسی‌چینی به طور کامل و متصل و یکپارچه باشد.

از جمله ویژگی‌های خاک این است که رطوبت را به خود می‌گیرد و هرچه خاک فشرده‌تر باشد این اتفاق چندبرابر بیشتر رخ خواهد داد. علت این موضوع چیزی به نام پدیده مویینگی است. برای فهم بیشتر این موضوع بهتر است چند مثال بزنیم؛ مویینگی دقیقاً همان چیزی است که وقتی یک‌گوشه از دستمال‌کاغذی را داخل آب می‌کنید در عرض چند ثانیه آب به تمام قسمت‌های دستمال‌کاغذی نفوذ خواهد کرد. این اتفاق را می‌توان از طریق لوله مویین هم آزمایش کنید.

اگر یک لوله شیشه‌ای (لوله مویین) را به‌صورت عمودی داخل یک‌کاسه آب قرار دهید خواهید دید که آب داخل لوله مقداری بالاتر از سطح آب داخل کاسه قرار خواهد گرفت. علت این امر بالاتر بودن چسبندگی مولکول‌های آب با شیشه است. یعنی مولکول‌های آب با شیشه چسبندگی بیشتری از پیوستگی مولکول‌های آب با خودش دارد. اما در مایعی مانند جیوه این دقیقاً برعکس است؛ یعنی پیوستگی مولکول‌های جیوه با هم بیشتر از چسبندگی آن با شیشه است؛ بنابراین وقت درون یک‌کاسه جیوه بریزید و لوله موییئنه را داخل کاسه قرار دهید، سطح جیوه داخل لوله پایین‌تر از سطح جیوه داخل کاسه قرار خواهد گرفت. دقیقاً در اثر همین پدیده مویینگی است که ریشه گیاهان آب را به خود جذب می‌کنند.

2. بلوکاژ در فهرست‌بها

بلوکاژ در فهرست‌بها به مجموعه‌ای از آیتم‌ها یا مواد اشاره دارد که برای انجام عملیات بلوکاژ در پروژه‌های ساختمانی یا صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرند. این فهرست شامل تجهیزات، مواد، و سایر ابزارهای موردنیاز برای ایجاد انسداد در لوله‌ها یا مسیرهای جریان مایع یا گاز است.

این فهرست ممکن است شامل مواردی مانند سوپاپ‌ها، دریچه‌ها، سدیم‌ها، پلاگ‌ها، آبکاری‌ها، سیلیکون‌ها، و غیره باشد. هر یک از این آیتم‌ها دارای نقش وظیفه‌ای خاص در ایجاد بلوکاژ و محدودکردن جریان مایع یا گاز هستند. این فهرست باهدف ارائه تخمین هزینه و مواد موردنیاز برای انجام عملیات بلوکاژ در پروژه‌های مختلف تهیه می‌شود و به مهندسان، مجریان، و سایر افراد مرتبط کمک می‌کند تا بودجه‌ها و منابع موردنیاز را برآورد کنند.

3. مهم‌ترین عوامل در انتخاب بلوکاژ چه هستند؟

شما باید در انتخاب و خرید بلوکاژ‌ها به برخی فاکتور‌های مهم توجه داشته باشید تا بهترین و کاربردی‌ترین مصالح را بخرید. اما آیا می‌دانید که این نکته‌ها چه هستند؟

1.3. نوع خاک

قبل از خرید این مواد حتماً نوع خاک محل زندگی‌تان را بررسی کنید. شما باید با در‌نظر‌گرفتن ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک ماده بلوکاژ را بخرید.

2.3. شرایط آب‌وهوایی

اینکه دما، میزان رطوبت، میزان بارندگی و … در محل زندگی شما چگونه است، بر انتخاب نوع لاشه‌سنگ‌ها تأثیر می‌گذارد.

3.3. نحوه استفاده از فضای کف

قرار است که چه فعالیت‌هایی در کف ساختمان داشته باشید؟ نوع فعالیت شما می‌تواند جنس و نوع بلوکاژ را تعیین کند.

4.3. نقشه ساختمان

شکل و ابعاد فضای کف ساختمان شما چگونه است؟ شما باید حتماً به این فاکتور‌های مهم توجه داشته باشید تا محصولی کاربردی بخرید.

5.3. بودجه

اینکه تا چه میزان محدودیت مالی دارید، در انتخاب نوع این محصولات تأثیر می‌گذارد. قطعاً با میزان بودجه کم، مصالحی باکیفیت پایین و حجم کم خریداری خواهید کرد.

6.3. زمان

شما باید زمان کافی برای اجرای قلوه چینی داشته باشید، در غیر این صورت شاید پروژه به شیوه استانداردی اجرا نشود.

4. ارتفاع بلوکاژ چقدر باید باشد؟

ارتفاع بلوکاژ حداقل باید ۲۵ سانتی‌متر الی ۴۵ سانتی‌متر باشد، بااین‌حال این میزان ارتفاع به رطوبت زمین بستگی دارد. هر چقدر که قدر رطوبت بیشتر باشد، مهندسان معماری ارتفاع بلوکاژ را بیشتر در نظر می‌گیرند و در مواردی که رطوبت خیلی زیاد باشد روی بلوکاژ را باید به‌وسیله قیرگونی پوشاند.

5. مراحل اجرای بلوکاژ کف

همان‌طور که گفته شد علت بلوکاژ کردن، عدم نفوذ رطوبت به کف می‌باشد. برای این کار باید مراحلی را طی کنید که به شرح زیر می‌باشد:

1.5. فشرده سازی خاک

اولین اقدام برای کف‌سازی به این صورت می‌باشد که سطحی که می‌خواهید کف‌سازی کنید را کاملاً فشرده نمایید که این عمل به چند علت زیر انجام می‌پذیرد:
•    ازبین‌بردن ناهمواری‌ها
•    افزایش مقاومت پی
•    شناسایی قسمت‌های ضعیف خاک
ماشین فشرده‌سازی خاک دستگاهی به نام کمپکتور می‌باشد، اگر محدودیت عرض نداشته باشید می‌توانید از انواع کمپکتور صفحه‌ای استفاده نمایید و اگر عرض کار شما کم است بهتر است از کمپکتور های قورباغه‌ای استفاده نمایید.

2.5. اجرای بلوکاژ (قلوه‌سنگ ریزی)

برای این کار باید از قلوه‌سنگ و لاشه‌سنگ استفاده نمایید. ابتدا یک‌لایه قلوه‌سنگ به ارتفاع حداقل ۲۵ الی ۴۵ سانتی‌متر روی کف بچینید، سپس یک‌لایه شن و ماسه درشت روی قلوه‌سنگ‌ها بریزید تا فواصل خالی را پر کند. تا همین‌جا عملیات بلوکاژ شما به پایان رسیده است، اما اگر رطوبت بالاتر باشد باید از یک‌لایه قیرگونی نیز استفاده نمایید.
این امر به‌ویژه برای خانه‌های مسکونی، مرغداری‌ها و گاوداری‌ها از اهمیت بالاتری برخوردار است. بعد از اینکه سطح قلوه‌سنگ‌ها را قیرگونی کردید، نوبت بتن‌ریزی می‌باشد، بهتر است حدود ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متر روی قیرگونی را بتن‌ریزی کنید، سپس بتن را با شیلنگ و ویبراتور ویبره کنید تا هیچ هوایی داخل آن نباشد.
زمانی که بتن تا زمانی که خشک شد، اگر با چکه روی آن رفتید حدوداً نیم سانت داخل آن فرورفتید می‌توانید با یک ماله پروانه‌ای سطح آن را ماله‌کشی کنید. بعد از بتن‌ریزی نیز با یک‌لایه ۳ سانتی ملات ماسه و سیمان روی بتن را بپوشانید و به‌وسیله یک شمشه ماله تلسکوپی آن را صاف نمایید. بعد از اینکه لایه ملات شن و سیمان کاملاً خشک شد، می‌توانید فرش کف نهایی را اجرا نمایید که شامل انواع موزائیک، پارکت و غیره می‌شود.

6. بلوکاژ در راه‌سازی

طبق نشریه شماره 55 (مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی) می‌توان برای زیرسازی پیاده روها از بلوکاژ استفاده کرد.

اجرای بلوکاژ در راه‌سازی هم مشابه اجرای بلوکاژ در ابنیه است.

در مرحله اول برای اجرای بلوکاژ، سطح پیاده‌رو با چیدن قلوه‌های درشت سنگ به ضخامت 20 تا 30 سانتی‌متر یا سنگ لاشه پوشانیده شده و برای پر کردن خلل‌وفرج بین آن‌ها و یکپارچگی بیشتر، شن ریزدانه روی قلوه‌سنگ‌ها، پخش می‌شود.

سپس یک‌لایه بتن مگر روی بلوکاژ ریخته شده تا این فضا آماده ساختن راه و اسفالت کردن شود.

برای زیر سازی راه نیز از سنگ‌های درشت با قطر کمتر از 60 سانتی‌متر استفاده می‌کنند که اصطلاحا به آن راکفیل گفته می‌شود. تنها با این تفاوت که بعد از ریختن راکفیل، لایه‌های بعدی با توجه به دانه بندی خاک به مرور ریز دانه‌تر شده تا خلل‌وفرج بین سنگ‌ها را پر کند.

در نهایت زیرسازی و روسازی شامل زیر اساس، اساس و رویه آسفالتی یا بتنی انجام خواهد شد.

7. درناژ چیست؟

درناژ همان زهکشی بوده با این شرح که به‌منظور دفع و خروج آب‌های سطحی اضافی از طریق سفره زیر زمینی، عهده‌دار وظیفه می‌باشد تا از شستشوی مصالح و خرابی لایه زیرین جلوگیری شود. نفوذ آب به لایه‌های زیرین باعث کاهش ظرفیت باربری گشته و منجر به نشست و خرابی در لایه‌های مذکور می‌شود. برای این منظور پشت دیوارها و پی‌ها اقدام به سنگ ریزی با قلوه و یا لاشه می‌نمایند.

8. تفاوت بلوکاژ و درناژ

1.  درناژ فرآیند دفع آب‌های سطحی (از بالا به پایین) و بلوکاژ مانع عبور رطوبت (از پایین به بالا) می‌باشد.
   2.    در صورت عدم دستیابی به سنگ قلوه و با توافق دستگاه نظارت می توان از سنگ لاشه استفاده نمایید. (به استناد بند ۱۷-۳-۱-۱ نشریه شماره ۵۵) .
   3.    در زمان تهیه مصالح جهت اجرای خشکه چینی باید به این نکته توجه کنیم که حجم سنگ قلوه جهت بلوکاژ ۱۵ درصد و جهت سنگ لاشه ۲۰ درصد بیشتر از ابعاد نقشه درخواست و خریداری شود.
   4.    مصالح درناژ قابل ریختن (توسط کارگر) و مصالح بلوکاژ قابل چیدن (توسط کمک بنا و کارگر) می باشند.
   5.    در کف‌سازی ها از بلوکاژ و درناژ (مثلاً از جنس لاشه‌سنگ) در درون کرسی‌چینی استفاده می‌شود.
   6.    یکی دیگر از تفاوت های بلوکاژ و درناژ هم در اندازه سنگ ها می‌باشد. در واقع در بلوکاژ اندازه سنگ ها بزرگتر و در درناژ کوچکتر است. بلوکاژ لایه زیری و درناژ لایه بالایی می‌باشد).

9. بتن مگر یا مخلوط شن و ماسه روی بلوکاژ و درناژ؟

همان‌طور که ذکر شد برای جلوگیری از نفوذ رطوبت از پایین‌به‌بالا از بلوکاژ و برای جلوگیری از نفوذ رطوبت از بالابه‌پایین از درناژ استفاده می‌کنند.
حال روی کار بسته به باری که روی کف می‌باشد (مثلاً در مواقعی روی کف باربری زیادی دارد که در آن زمان یک دال بتنی مسلح بر روی آن اجرا می گردد یا در غیر این صورت به دلیل زیاد نبودن باربری فقط بتن مگر اجرا می‌شود.  باید یک سطح صافی را اجرا کرد تا بشود موزائیک و مصالح دیگری را روی آن اجرا کرد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با “بلوکاژ و درناژ چیست؟” به جزوه “پی پیشرفته” و جهت آشنایی بیشتر با قوانین و ضوابط مربوط به این مقاله به “فصل سوم نشریه 55” در پکیج “نظام فنی و اجرایی” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید.