کرسی چینی چیست؟

مقدمه

با چیدن چند رج آجر بر روى پى می‌توان اختلاف ارتفاعى بین داخل ساختمان و سطح خارج آن (حیاط، کوچه یا خیابان) به وجود آورد. به دیوارى که این اختلاف ارتفاع را به وجود می‌آورد، کرسى‌ و به اجراى آن، کرسی‌چینی ‌گفته می‌شود. به‌صورت کلى، ‌دیوارى است که بین دیوار اصلى کرسی‌چینی ‌‌باربر‌ و پى قرار مى‌گیرد.

کرسی‌چینی مشابه دیواری کم‌ارتفاع است که حدفاصل بین شالوده تا دیوار باربر ساختمان را پر می‌کند. نقش عمده کرسی‌چینی، تضمین سطح اتکای بیشتر برای دیوار است و باعث یکپارچگی بیشتر دیوار با شالوده می‌شود. کرسی‌چینی به‌منظور تضمین ارتفاع لازم تا رقوم کف‌سازی استفاده شده و روی آن عایق‌کاری‌های لازم انجام می‌شود.

کرسی‌چینی معمولاً برای سازه‌هایی که در طبقه همکف دارای اختلاف ارتفاع با کف خیابان هستند، اجرا می‌شوند. برای ساخت کرسی‌چینی از آجرفشاری با ضخامت ۲۰cm استفاده می‌کنند و معمولاً زیر دیوارهای جداکننده و دورتادور سازه‌، آن را اجرا می‌کنند. به‌طورکلی دیوار کرسی‌چینی دیواری با عرضی بزرگ‌تر از عرض دیوار روی خود و با ارتفاعی تغییر است. این دیوار در روی فونداسیون چه برای دیوارهای داخلی و چه برای دیوارهای خارجی بسته به شرایط بایستی اجرا شود.

1. معرفی عملیات کرسی‌چینی و ایزولاسیون

برای‌آنکه بتوانیم با نحوه اجرای کرسی‌چینی و ایزولاسیون آشنا شویم، لازم است ابتدا به معرفی کرسی‌چینی، ایزولاسیون و دلایل انجام هر یک بپردازیم.

1.1. کرسی‌چینی چیست؟

کرسی‌چینی را می‌توان هم در سازه‌های با اسکلت بنایی و هم در سازه‌های با اسکلت بتنی یا فلزی مشاهده نمود. اما نقش مهم کرسی، دامنه کاربرد و همچنین جزئیات اجرایی دقیق‌تر آن در سازه‌های با اسکلت بنایی، نام کرسی‌چینی را به اسکلت بنایی گره‌زده است. همان‌طور که در مقدمه اشاره گردید، کرسی مجموعه چند رگ آجر چیده شده بین فونداسیون و دیوار اصلی سازه می‌باشد که به اجرای آن، کرسی‌چینی گفته می‌شود. کرسی‌چینی مطابق با نقشه سازه، زیر تمام دیوارها اجرا می‌گردد. مهم‌ترین سؤالی که حول کرسی‌چینی وجود دارد این است که چرا دیوار اصلی سازه را مستقیماٌ بر روی فونداسیون یا همان کلاف افقی زیر سازه قرار نمی‌دهیم؟

• برای پاسخ به سؤال فوق دو موضوع را می‌توان موردبحث قرارداد:

1. برای ساختمان‌سازی در مناطقی که دارای خاک نرم با مقاومت کمتر هستند، تنش‌های وارد بر خاک را باید تا حد تنش قابل‌تحمل خاک تقلیل داد. بدیهی است که برای تحقق این امر افزایش سطح تماس فونداسیون با خاک مرسوم‌ترین روش می‌باشد.

فرض بر آن است که بارهای وارده از طرف دیوار، با زاویه ۴۵ درجه به فونداسیون منتقل می‌شوند و در عمق آن پیشروی می‌کنند. نتیجه این امر آن است که برای کاهش تنش‌های وارد بر خاک افزایش سطح تماس فونداسیون با خاک به‌تنهایی کافی نیست؛ چراکه ممکن است به دلیل تمرکز بار دیوار در بخش‌هایی از فونداسیون، بار از طرف دیوار به تمام سطح فونداسیون منتقل نگردد و متعاقباً تمام سطح فونداسیون با خاک درگیر نشود.

برای حل این مشکل می‌توان علاوه بر عرض فونداسیون، عمق آن را نیز افزایش داد؛ اما ازآنجایی‌که این افزایش عمق هزینه‌های زیادی به پروژه تحمیل می‌کند، عاقلانه‌تر آن است که سطح تماس دیوار با فونداسیون افزایش پیدا کند.

اما آیا افزایش سطح مقطع دیوار در تمام طول و ارتفاع آن کار توجیه‌پذیری است؟ اینجاست که پای کرسی به وسط می‌آید و با اجرای پلکانی، علاوه بر افزایش سطح انتقال بار به فونداسیون ازنظر اقتصادی نیز توجیه می‌گردد.

2. معمولاً ساختمان‌ها به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که تراز کف ساختمان از تراز معابر مجاور کمی بالاتر باشد، برای دستیابی به این هدف از کرسی‌چینی استفاده می‌شود.

اکنون می‌توان پرسید که علل اختلاف تراز اولیه زمین با معبر در چیست و اساساٌ چرا باید تراز کف ساختمان را به بالای تراز معبر رساند؟
از علل به‌وجودآمدن اختلاف تراز بین زمین و معبر می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• پستی‌وبلندی طبیعی زمین‌های منطقه.
• زمین ساختگاه شیب‌دار باشد و برای دستیابی به تراز یکنواخت ملزم به خاک‌برداری باشیم.

ک باتوجه‌به تجربه ساخت‌وساز در منطقه و یا بر اثر فعالیت‌های انسانی پیشین و انتقال خاک یا نخاله‌های ساختمانی از محل ثانویه به محل پروژه ممکن است که خاک زمین ساختگاه دست ریز یا نرم ‌باشد، در این صورت برای رسیدن به زمین سفت و بکر نیازمند به خاک‌برداری هستیم.

• دلایل بالاتر بردن تراز کف ساختمان از تراز معابر مجاور را نیز می‌توان به‌صورت زیر شرح داد:

1. تأمین آسایش روانی و در امان بودن نسبی از خطرات طبیعی نظیر سیل و همچنین آب‌های جاری‌شده در سطح معابر مجاور.
2. تراز ساختمان بالاتر در نظر گرفته می‌شود تا دیوارهای سازه در تماس با خاک اطراف و در معرض رطوبت قرار نگیرند.
3. در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالایی دارند با بالاتر بردن تراز کف ساختمان از زمین‌های مجاور، از عدم نفوذ رطوبت زیر ساختمان به کف طبقه همکف اطمینان حاصل می‌کنیم.

2.1. معرفی ایزولاسیون و دلایل اجرای آن

عملیات ایزولاسیون هرگاه در مورد کرسی‌چینی به کار رود به معنای عایق‌بندی رطوبتی سطح فوقانی کرسی (تراز شروع دیوار اصلی) می‌باشد. از آنجایی‌که بخش عمده ارتفاع کرسی‌چینی پایین‌تر از معابر مجاور و در تماس مستقیم با خاک و یا سایر مصالح پرکننده می‌باشد و نیز به دلیل خاصیت موئینگی مصالح مصرفی در کرسی‌چینی نظیر آجر و ملات، برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به اسکلت اصلی سازه که باعث خرابی فضای داخلی ساختمان و همچنین مرطوب شدن کف ساختمان می‌شود، سطح روی کرسی‌چینی را ایزوله می‌کنیم.

درگذشته نه‌چندان دور استفاده از قیرگونی چندلایه برای ایزولاسیون سطح کرسی فراگیری بیشتری داشت؛ اما در سال‌های اخیر این عمل به کمک ایزوگام که بافتی همگن‌تر و مطمئن‌تر و همچنین اجرای ساده و سریع‌تر را به دست می‌دهد، انجام می‌پذیرد.

• دلایل نفوذ رطوبت به کرسی‌چینی ساختمان و دیوار

همه مصالح ساختمانی تا حدودی متخلخل هستند و آب را به داخل خود جذب می‌کنند. آب و املاح آن موجبات تضعیف کرسی‌چینی، دیوار و یا مناطق دیگر را فراهم می‌کنند.
آب از سه طریق جذب این مناطق می‌گردد:
الف: نفوذ رطوبت از طریق زمین، پی و دیوار
ب: نفوذ رطوبت از طریق بدنه دیوار
ج: نفوذ رطوبت از طریق پشت‌بام
به‌طورکلی علت جذب رطوبت مصالح ساختمانی به میزان تخلخل و وجود حفره، همچنین تماس مستقیم مصالح با آب و یا مصالح مرطوب می‌باشد. به آن دسته از مصالحی که مانع از عبور رطوبت و آب می‌شوند، عایق رطوبتی می‌گویند.

عایق‌کاری کرسی‌چینی و بخصوص ایزوگام کرسی‌چینی باید غیر قابل‌ترکیب بودن با سایر مواد موجود در محیط، قابلیت انعطاف، دوام و مقاومت کافی در برابر نیروهای محیطی و مکانیکی را داشته باشد.. بهترین عایق رطوبتی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به دیوار و ساختمان را از ما بخواهید.

3. مصالح موردنیاز برای انجام کرسی‌چینی

برای انجام کرسی‌چینی به مصالح مختلفی بنا بر نوع دیوار نیاز پیدا خواهیم کرد. از جمله این مصالح می‌توان به ماسه و سیمان، ملات باتارد (ماسه، سیمان، آهک، آب)، آجر و سنگ، ملات ماسه و آهک اشاره کرد.

چگونگی ساخت ترکیبات ملات‌ها یکی از نکات مهمی است که باید در اجرای کرسی‌چینی موردتوجه قرار گیرند و مطابق با دستورات زیر انجام می‌شوند.

1. ملات باتارد با نسبت حجمى ۱ به ۱ به ۶ (۱ بخش سیمان، ۱ بخش آهک، ۶ بخش ماسه)
2. ملات ماسه و سیمان با نسبت حجمى ۱ به ۳ (۱ قسمت سیمان، ۳ قسمت ماسه)
3. ملات ماسه و آهک با نسبت حجمى ۲ به ۵ (۲ بخش آهک و ۵ بخش ماسه)

4. چرا کرسی‌چینی انجام می‌شود؟

کرسی‌چینی معمولاً به سه دلیل انجام می‌شود:

1. انسان معمولا دوست دارد خانه ی او مقداری بلندتر از کف زمین ساخته شود و در آن سکونت کند.
2. اختلاف ارتفاع کف داخل و خارج باعث اجرای صحیح عایق رطوبتی می‌شود.
3. برای جبران شیب ساختمان ها (فرض کنید سازه ای برروی یک زمین با شیب مثلا ۲۰ درجه اجرا می‌شود. برای این که این زاویه به صفر برسد و کف آن کاملا صاف شود باید کرسی‌چینی کرد).
4. ارتفاع کرسی‌چینی باید از روى سطح پِی تا حداقل ۳۰ سانتیمتر بالاتر از کف تمام ‌شده‌ محوطه‌ پیرامون ساختمان باشد که از طرف داخل ساختمان، در کف پنهان‌ می‌شود و از طرف خارج، بدنه‌ آن نماسازى می‌شود که به آن «ازاره یا هزاره» گفته می‌شود.

• دلایل بالاتر بردن تراز کف ساختمان از تراز معابر مجاور را نیز می‌توان به‌صورت زیر شرح داد:

– تأمین آسایش روانی و در امان بودن نسبی از خطرات طبیعی نظیر سیل و همچنین آب‌های جاری شده در سطح معابر مجاور.

– تراز ساختمان بالاتر در نظر گرفته می‌شود تا دیوارهای سازه در تماس با خاک اطراف و در معرض رطوبت قرار نگیرند.

– مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالایی دارند، با بالاتر بردن تراز کف ساختمان از زمین‌های مجاور، از نفوذ رطوبت زیر ساختمان به کف طبقه همکف جلوگیری می‌شود.

5. اصول کرسی‌چینی با آجر یا سنگ‌

عرض کرسی‌چینی باید بین ۵ تا ۱۰ سانتیمتر از عرض دیوار از هر طرف بیشتر باشد. به‌عنوان‌مثال عرض کرسی‌چینی براى دیوار باربر ۳۵ سانتی‌متری، حداقل ۴۵ سانتی‌متر خواهد بود. در کرسی‌چینی با آجر لازم است از آجرهاى فشارى مناسب زنجاب شده و ملات ماسه و سیمان با پیوند صحیح آجرچینی استفاده شود.

در کرسی‌چینی با سنگ از سنگ‌های لاشه طبیعى مناسب و ملات ماسه و سیمان یا ملات باتارد به‌صورت اصولى استفاده می‌شود.

6. ابعاد کرسی‌چینی چگونه است؟

در مورد ابعاد کرسی‌چینی در ساختمان‌های بنایی (محصور شده با کلاف و غیرمسلح) مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ضوابطی را به شرح زیر ارائه کرده است.

_  کرسی‌چینی باید از روی سطح شالوده تا حداقل ۳۰۰ میلیمتر بالاتر از کف تمام شده محوطه پیرامون ساختمان باشد.

_  برای جلوگیری از نفوذ رطوبت باید سطح کرسی‌چینی با ۲۰ میلیمتر ملات ماسه – سیمان با نسبت سیمان به ماسه یک‌به‌دو پوشانده شود.

_  عرض کرسی‌چینی باید حداقل ۱۰۰ میلیمتر بیشتر از عرض دیوار باشد.

7. ترازکردن سطح کرسى برای عایق‌بندی

اولین گام برای اجرای عایق‌کاری در هر سطحی، انجام زیرسازى برای آن سطح است. سطح کرسی‌چینی، جهت عایق‌کاری باید زیرسازى شده و کاملاً تراز شود و به‌منظور دستیابی به این هدف، ردیف‌های کرسی‌چینی به‌خصوص در ردیف پایانى بایستی کاملاً تراز شوند.

برای هم سطح کردن ردیف‌های کرسی‌چینی می‌توان از شیلنگ تراز یا شمشه و تراز دستی استفاده کرد. جهت زیرسازى عایق‌کاری باید از ملات ماسه و سیمان با نسبت ۱ به ۳ استفاده شود. بدین صورت که بعد از ساخت ملات و ریختن آن روى دیوار کرسی‌چینی، آن را به‌وسیله ماله کاملاً صاف می‌کنیم. همچنین، هر دو طرف دیوار کرسی‌چینی به‌اندازه ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر با ماسه و سیمان پُر شود. سپس، بعد از خشک‌شدن ماسه و سیمان، عایق‌کاری روی دیوار کرسی‌چینی انجام می‌شود.

8. مراحل انجام کرسی‌چینی چگونه است؟

در ابتدا با استفاده از نقشه‌های اجرایی محل قرارگیری دیوارها مشخص می‌شود و بعد از تمیزکردن بستر موردنظر و خیس نمودن آن، شروع به یک رگه کردن کرسی کرده به‌طوری‌که دیوار در آکس کرسی قرار بگیرد، معمولاً ضخامت دیوار ۱۰ سانتی‌متر و ضخامت کرسی ۳۵ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.

بسیاری از معماران استفاده از قالب‌های آماده کرسی و یا قالب‌های فلزی را الگوی دیوارچینی پی قرار می‌دهند که این امر باعث مزایایی از جمله: سرعت اجرایی در فونداسیون، حذف مصالح آجر و سیمان و صرفه‌جویی در آب، حذف نیروی انسانی (بنا و کارگران) می‌شود و بسیار اقتصادی‌تر از دیوارچینی است.

1. باتوجه‌به نقشه مکان دقیق دیوار‌ها را مشخص و سطح را تقریباً هموار و تمیز می‌کنیم.
2. محل چیدن دیوار کرسی را خیس و سپس شروع به چیدن دیوار به‌صورت یک رگه می‌کنیم.
3. پس از چیدن یک رگه دیوار کرسی، مهندس اجرا جهت بازدید و تأیید دیوار حضور می‌یابد.
4. در صورت نظر مثبت و تأیید مهندس اجرا کرسی‌چینی را ادامه می‌دهیم.
5. پس از اتمام کرسی‌چینی سطح کرسی را با یک‌لایه ملات (اگر این متن را از ابتدا مطالعه کرده باشید متوجه می‌شوید چه نوع ملاتی را استفاده کنید) می‌پوشانیم.
6. در نهایت دیوار کرسی را با عایقی که از طرفین به‌اندازه تقریباً ده سانتیمتر پایین‌تر رفته باشد می‌پوشانیم تا عایق رطوبتی به‌خوبی اجرا شود.

9. الزامات مربوط به اجرای کرسی‌چینی

_  کرسی‌چینی باید از روی سطح تا شالوده حداقل ۳۰ سانتیمتر بالاتر از کف تمام شده محوطه پیرامون ساختمان باشد.

_  برای جلوگیری از نفوذ رطوبت باید سطح دیوارچینی با اندود و مصالح مناسب نم بندی شود لازم است که لایه عایق از روی کرسی از هر طرف به‌اندازه ۱۰ سانتیمتر به سمت پایین برگردد.

_  عرض دیوارچینی حداقل باید ۱۰ سانتی‌متر بیشتر از عرض دیوار باشد.

_  دیوارچینی دیوارها با استفاده از سنگ لاشه، آجر یا بلوک سیمانی توپر با یکی از ملات‌های ماسه سیمان، باتارد یا ماسه آهک اجرا شود.

_  در زمین‌های مرطوب در صورت استفاده از آجر در دیوارچینی، مصرف آجرهای ماسه آهکی یا رسی مرغوب الزامی است.

10. استفاده از شالوده بتن مسلح به‌جای استفاده از کلاف افقی و کرسی‌چینی

مطابق مبحث هشتم به‌جای استفاده از کلاف افقی با کرسی‌چینی مصالح بنایی می‌توان از شالوده بتن مسلح‌ استفاده کرد. در این حالت رعایت موارد زیر الزامی است.

*  مقاومت بتن مورداستفاده در شالوده باید حداقل ۲۰ مگاپاسکال باشد.

*  مقاومت میل‌گرد مورداستفاده در شالوده باید حداقل ۲۴۰ مگاپاسکال باشد.

*  فولاد عرضی باید به میزان فولاد خمشی در نظر گرفته شود.

*  بتن مگر زیر شالوده با ضخامت ۱۰۰ میلیمتر بیشتر از عرض شالوده و حداقل ضخامت ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌متر باشد.

11. چند نکتهٔ حائز اهمیت در اجرای کرسی‌چینی

1. حتماً روی کرسی‌ها باید عایق شود. برای این کار ابتدا روی آجرها ملات ماسه – سیمان می‌شود تا سطحی صاف و مناسب برای عایق‌کاری ایجاد و بعد روی آن را ایزوگام یا قیرگونی شود. چون اطراف کرسی و زیر آن خاک وجود دارد و رطوبت موجود در خاک از طریق خاصیت مویینگی بالا می‌آید و توسط آجرهای کرسی جذب می‌شود، عایق روی کرسی انجام می‌شود اگر کرسی زیر دیوار عایق نشود. بعدها و بعد از نازک‌کاری به‌احتمال زیاد دیوارهای چیده شده روی کرسی‌ها نم پس خواهند داد.
2. بهتر است در قسمت‌هایی که کرسی آجری روی خاک قرار می‌گیرد، حدود ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر بالایی خاک با مصالح دانه‌درشت مثل قلوه‌سنگ و شن پر شوند تا آب نتواند تا سطح کرسی بالا بیاید و باعث نم‌دادن دیوارها شود، (البته با عایق‌کاری کرسی با وجود خاک اطراف کرسی باز هم آب نخواهد توانست به دیوارها برسد و باعث مرطوب شدن آن‌ها شود).
3. همان‌طور که اشاره کردیم با استفاده از آجر دیوار کرسی چیده می‌شود، البته می‌توان از بلوک سیمانی و سنگ لاشه نیز برای ایجاد کرسی‌چینی استفاده کرد.
4. درصورتی‌که آجر را برای اجرای کرسی انتخاب کردید باید از ملات ماسه سیمان استفاده کنید همچنین دقت کنید که آجرها زنجاب شده، فشاری و استاندارد باشند؛ اما اگر بجایِ آجر، سنگ را انتخاب کردید باید سنگ لاشه مناسب و طبیعی را بِکار بگیرید.
5. ملات مورداستفاده برای کرسی‌چینی با سنگ لاشه می‌تواند ماسه سیمان یا باتارد باشد ملات باتارد ملاتی است که از ادغام مصالحی همچون آهک، آب، ماسه و سیمان، تشکیل می‌شود این ملات بسیار مستحکم و مقاوم است.
6. اما ویژگی برتر ملات باتارد ضد آب بودنِ آن است که به دلیل وجود آهک می‌باشد یکدست، یکپارچه و ترازکردن سطح کرسی از دیگر اصول مهم در کرسی‌چینی است که حتماً باید رعایت و اجرا شود در غیر این صورت عایق رطوبتی (پیش‌تر اشاره کردیم عایق شدن سطح سازه یکی از اهداف مهم کرسی‌چینی است).
7. در سطح کرسی و لایه زیرین بنایِ اصلی ایجاد نمی‌شود و امکان نفوذ آب، نم و رطوبت بالا می‌رود، برای تراز شدن سطح کرس باید ردیف و رج‌های دیوار کرسی بادقت چیده شوند.
8. مخصوصاً آخرین ردیف دیوار، برای دقت بیشتر تراز و یکدست بودن سطح کرسی به وسایلی همچون شمشه، شیلنگ تراز و تراز نیاز است.
9. به این نکته توجه کنید اگر برای کرسی‌چینی از بلوک‌های سیمانی حفره‌دار استفاده کردید حتماً باید درون حفره‌ها را با ترکیب ملات و لاشه بپوشانید همچنین پیشنهاد می‌شود اگر زمین و محل کرسی‌چینی مرطوب و نمناک است.
10. جهتِ کرسی‌چینی از آجرهای رسی یا ماسه آهکی استاندارد استفاده کنید تا دیوار شما مقاومت و دوام بالایی داشته باشد.
11. زیر سازی سطح کرسی (انجام عملیات زیر سازی برای هر مرحله از ساخت سازه قبل از اجرای عملیات عایق‌کاری نیاز است)
12. نیز با استفاده از ریختن ملات ماسه سیمان و صاف‌کردن آن با ماله صورت می‌گیرد البته توجه کنید که سیمان این ملات باید از نوع نرم باشد و سیمان سه برابر ماسه باشد سپس بعدازاین عملیات هر دو طرف دیوار کرسی‌چینی را با اندود ماسه سیمان صاف و صیقلی کرد.
13. اندازه میانگین برای اندودی کردن هر دو طرف کرسی‌چینی تقریباً 20 سانتی متر است. (یعنی حداقل 10 و حداکثر 20 سانتیمتر) اندود ماسه و سیمان مانع از ورود آب و رطوبت می‌شود.

جمع‌بندی ونتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با  “کرسی چینی” به پکیج “جزوات کاربردی” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید.