عوامل اثر گذار در مرغوبیت زمین چیست؟

مقدمه

شناخت عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین، به افراد کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاری خود را با نحوه پیش‌بینی افزایش قیمت زمین، بهبود بخشند. عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین موقعیت مکانی، ارتفاع و شیب، پروژه‌های عمرانی هستند. افراد با بررسی این عوامل و بازار خریدوفروش زمین می‌توانند در پیش‌بینی عوامل تأثیرگذار بهتر عمل کنند.

قیمت زمین معمولاً زمانی افزایش می‌یابد که در یک منطقه خاص، علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و ساخت‌وساز وجود داشته باشد. وقتی تقاضا برای خرید زمین و ساخت‌وساز در یک منطقه زیاد می‌شود، به دلیل محدودیت‌هایی نظیر زمین، قیمت آنها افزایش می‌یابد. عوامل دیگری که ممکن است باعث افزایش قیمت زمین شوند شامل موارد زیر می‌شوند: رشد جمعیت، افزایش برخی قراردادهای سرمایه‌ای و نوع شهرسازی در مناطق مختلف.

شناخت دقیق این عوامل، به این افراد کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاری خود را با دانستن اینکه کدام عوامل می‌توانند برای ارزش زمین پویایی ایجاد کنند، بهبود بخشند. ازاین‌رو عوامل تأثیرگذار در خرید زمین، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.

فهم دقیق از عوامل تأثیرگذار بر قیمت زمین برای افرادی که در بازار خریدوفروش زمین فعالیت دارند و همچنین افرادی که قصد خرید زمین دارند، بسیار مهم است. به دلیل اهمیت این موضوع، در مقاله به مواردی مانند عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین، نحوه پیش‌بینی ارزش آن و دلایل افزایش قیمت اشاره خواهد شد.

1. عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین چیست؟

فهمیدن عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین، برای همه افرادی که در صنعت مسکن و ساخت‌وساز فعالیت می‌کنند یا قصد خرید آن را دارند بسیار مهم است و می‌تواند به آنها کمک کند تا سرمایه‌گذاری‌های خود را بر اساس اصول سرمایه‌گذاری در جهتی مناسب هدایت کنند. به همین دلیل باید در قدم اول به پرسش “عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین چیست؟” جواب روشنی داد. عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین بسیار متنوع هستند و به‌طورکلی، عواملی که بر ارزش زمین تأثیر می‌گذارند شامل موارد زیر می‌شوند:

موقعیت مکانی زمین و نزدیکی آن به شهر و خدمات عمومی مانند بیمارستان، مدارس، ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی و مراکز خرید و همچنین مقدار و نوع دسترسی به منابع آب و بهداشت مثل فاضلاب و گاز، نقش بسیار مهمی در افزایش یا کاهش قیمت زمین دارد.

ارتفاع و شیب زمین، مساحت زمین، شکل و مشخصات اراضی و تقاطع آن با خیابان‌ها و جاده‌ها باعث تغییر ارزش زمین می‌شوند. ارتفاع و شیب زمین می‌تواند در کاربری زمین شخص، تأثیر فراوانی داشته باشد و به همین دلیل از ارزش بسیار بالایی نیز برخوردار است.

قوانین و مقررات شهرسازی و ساختمانی، سیاست‌های حمایتی دولت و همچنین سطح تقاضا در بازار مسکن یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین هستند. به طور مثال زمانی که تقاضای خرید زمین در یک منطقه شروع به افزایش یابد، به دلیل محدود بودن فضا در منطقه، موجب به افزایش قیمت خواهد شد.

پروژه‌های عمرانی مانند سد، جاده و فرودگاه، کارخانه‌ها، مراکز تجاری و غیره که بر روی بازار زمین تأثیرگذار هستند، یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در افزایش یا کاهش قیمت زمین هستند. به‌طورکلی، هر کدام از این عوامل می‌توانند به تعدیل سطح قیمت زمین کمک کنند و برای سرمایه‌گذاران، ارزش زمین را تعیین کنند. گاهی اوقات حتی وجود یا عدم وجود یکی از عوامل ذکر شده بالا، باعث تغییر بسیار بزرگی در قیمت یا ارزش زمین می‌شود.

2. نحوه پیش‌بینی افزایش قیمت زمین

نحوه پیش‌بینی افزایش قیمت زمین، سؤالی که اکثر سرمایه‌گذاران از خود می‌پرسند و پاسخ به آن را کمی چالش‌برانگیز می‌دانند. شناخت عوامل تأثیرگذار در افزایش قیمت زمین و نکات حقوقی خرید زمین به فرد کمک می‌کند تا در زمان درست، بهترین تصمیم را جهت خرید ملک یا زمین خود بگیرند. برای پیش‌بینی عوامل تأثیرگذار در قیمت زمین، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. چند روش مفید برای پیش‌بینی قیمت زمین عبارت‌اند از:

1. بررسی بازار: بررسی بازار و مشاهده رفتار خریدوفروش خریداران می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای بازار را درک کند. به‌عنوان‌مثال، اگر بازار در حال حرکت به سمت تقاضا بیشتر و عرضه کمتر است، ممکن است قیمت زمین افزایش یابد. از طرفی دیگر، اگر سطح عرضه بیشتر از تقاضا باشد، ممکن است قیمت زمین کاهش یابد.
2. مطالعه اخبار و سیاست‌های دولتی: مطالعه اخبار و سیاست‌های دولتی مانند لزوم استفاده از سامانه پنجره واحد مدیریت زمین می‌تواند به فرد کمک کند تا دید کاملی از وضعیت بازار داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، تغییرات در سیاست‌های بانکی سبب افزایش یا کاهش نرخ زمین می‌گردد که ممکن است بر قیمت زمین تأثیرگذار باشد.
3. مطالعه وضعیت اقتصادی: مطالعه وضعیت اقتصادی می‌تواند به فرد کمک کند تا فرایند و نحوه افزایش قیمت زمین را پیش‌بینی کند. به‌عنوان‌مثال، اگر رشد اقتصادی پایدار و بالا باشد، بازار مسکن ممکن است به سمت افزایش قیمت روی بیاورد. از طرف دیگر، در شرایط رکود اقتصادی، ممکن است قیمت زمین کاهش یابد.

باید توجه داشت که پیش‌بینی بازار مسکن و قیمت زمین همیشه تضمینی برای افزایش سرمایه نیست. بااین‌حال، مطالعه و دانش به‌روز بازار مسکن می‌تواند به فرد در تصمیم‌گیری صحیح و سودآور کمک شایانی کند.

3. دلایل و عوامل افزایش قیمت زمین

دلایل و عوامل افزایش قیمت زمین بسیار گسترده و وسیع است. بعضی عوامل تنها باعث کاهش قیمت زمین می‌شوند و بعضی عوامل نیز به‌تنهایی باعث افزایش قیمت آن می‌شوند. همان‌طور که گفته شد، قیمت زمین نه‌تنها به دلیل عوامل اقتصادی، بلکه به دلیل عوامل مختلف دیگر نیز تغییر می‌کند. در اینجا به برخی از عواملی که تنها در افزایش قیمت زمین تأثیر دارند اشاره خواهد شد:

1. مکان زمین: یکی از عوامل مهم در تعیین قیمت زمین، مکان آن است. مکان‌هایی که در نقاط استراتژیک و برجسته شهر واقع شده‌اند، معمولاً باقدرت خرید بیشتری روبرو هستند و این موضوع باعث افزایش قیمت آن‌ها می‌شود.
2. وضعیت اقتصادی کشور: زمانی که اقتصاد کشور با مشکلاتی مانند تورم روبه‌رو می‌شود، قیمت اجناس، املاک و… افزایش می‌یابد. این موضوع باعث می‌شود تا اگر قیمت یک زمین در سال 1398 برابر با 500 میلیون تومان بوده، در سال 1402 به رقم 1 میلیارد و 500 میلیون تومان برسد.
3. توسعه شهری: توسعه شهری می‌تواند به افزایش قیمت زمین منجر شود. باتوجه‌به عوامل مختلفی از جمله تلفیق فعالیت‌های تجاری، مسکونی و غیره در یک محل، توسعه شهری می‌تواند باعث افزایش قیمت زمین در شهر و منطقه‌های پیرامون آن شود و این سؤال را ایجاد کند که خرید زمین بهتر است یا آپارتمان.
4. فعالیت‌های بازرگانی: تجارت و صادرات می‌تواند به افزایش قیمت زمین منجر شود. درصورتی‌که محل زمین برای دسترسی به بازار و تأمین نیازهای محلی از اهمیت بالایی برخوردار باشد، بدون شک سرعت روبه‌افزایش قیمت زمین بسیار سریع‌تر طی می‌شود.
5. عوامل طبیعی حاضر در زمین: افزایش قیمت زمین ممکن است به دلیل عوامل طبیعی مانند منابع آبی، منابع خاکی و یا برخی از مزایای طبیعی دیگر اتفاق بیفتد. این منابع، می‌توانند فرصت‌های شغلی جدید برای کارآفرینان و تجار فراهم کنند و باعث افزایش قیمت زمین شوند.

در نهایت، باید توجه داشت که بروز یک یا چندی از عوامل بالا، تنها وابسته به کسب‌وکار و اقتصاد نیست، بلکه در بسیاری از موارد به عوامل جغرافیایی و زمین‌شناسی نیز بستگی دارد. ازاین‌رو لازم است که همیشه نسبت به عوامل تأثیرگذار این حوزه آگاه بود.

4. چه عواملی تعیین‌کننده قیمت زمین هستند؟

نخستین موضوع، بحث محدوده شهری است. اصولاً یک خط محدوده قانونی در نظام شهرسازی ایران وجود دارد که محدوده شهری را مشخص می‌کند. در شرایطی که محدوده شهری بسته شده طبیعی است که عرضه زمین در داخل شهر محدود است؛ بنابراین این موضوع در تعیین نرخ زمین اثرگذار خواهد بود. علاوه بر این، بخش زیادی از افزایش قیمت زمین ناشی از سیاست‌های نادرستی است که نظام مدیریت شهری تحت عنوان مجوز تراکم انجام می‌دهد.

براین‌اساس، زمین‌های کلنگی داخل محدوده موقعیت مکانی بهتری دارند، بنابراین بر اساس این موقعیت مکانی بهتر، مجوز بارگذاری ساختمانی بالایی از طرف شهرداری به آنها داده می‌شود که این روند، از زمان دهه ۷۰ شروع شده و بعد از آن ادامه پیدا کرد. این بارگذاری بیشتر درواقع یک موقعیت انحصاری بالاتر و رانتی به زمین می‌دهد و باعث می‌شود که قیمت زمین بیشتر از ساختمان رشد کند. اگر تحولات قیمت زمین و مسکن در تهران ردیابی شود، مشاهده می‌شود که در زمان رونق ابتدا قیمت زمین افزایش پیدا می‌کند و افزایش قیمت مسکن متعاقب آن رخ می‌دهد.

البته این موضوع در شرایطی صادق است که تورم ناشی از تورم هزینه نباشد. در واقع مرغوبیت و رانت اراضی است که باعث می‌شود معادله قیمت‌ها تغییر کند. این ساخت بازار، معادلات ساختمان ایران را به شکلی درآورده که باعث می‌شود سهم زمین در هزینه تمام‌شده ساخت در تهران ۷۰ درصد باشد.

درحالی‌که این رقم در مقایسه با کشورهای دیگر، تفاوت قابل‌توجهی دارد. چنانچه شاخص شهرهای مختلف دنیا را مشاهده کنید متوجه فاصله عجیبی که رقم کشور ما دارد می‌شوید. از سوی دیگر، به‌طورکلی نیز در کل کشور سهم قیمت زمین در قیمت تمام‌شده ساختمان حدود ۶۰ درصد است. این اعداد نشان می‌دهد که نبض تورم بخش مسکن، در حقیقت در بخش زمین آن می‌تپد. اگر سیاست‌های لازم برای کنترل نرخ تورم زمین به کار گرفته شود، در نتیجه در بخش ساختمان نیز سطح تورم به حدود معقول تغییر پیدا می‌کند.

5. سیاست‌های کنترل‌کننده تورم زمین

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در شرایط کنونی می‌تواند موردبحث قرار گیرد، این است که چه سیاستی باید برای کنترل تورم زمین اتخاذ شود.

در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی در مورد مالیات بر عایدی سرمایه (capital gain tax) در بخش مسکن مطرح شده است.

این در حالی است که از نگاه نگارنده، عمده این مالیات باید از زمین گرفته شود و این موضوعی است که کمتر به آن توجه می‌شود، در حقیقت باید توجه شود گه اصل سوداگری در بخش زمین است و سرمایه‌گذار سود اصلی را از تولید ساختمان نمی‌برد، بلکه از تغییرات قیمت زمین سود می‌کند.

در ادبیات اقتصادی و در تئوری‌های تولید دو عامل سرمایه و نیروی کار وجود دارد، بنابراین منفعت باید بین این دو تقسیم شود.

این در حالی است که در کشور ما، منفعت اصلی در صنعت ساختمان از تغییرات قیمت زمین حاصل می‌شود. مثال نقض این موضوع، بیش از چهار دهه پیش رخ داد و در پروژه ساختمان‌سازی اکباتان، قیمت‌ها از تولید ساختمان متاثر بوده است.

در این پروژه به طور مشخص، مقیاس تولید افزایش داده شد، از فناوری‌های جدید استفاده شد و از کنار صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس و بسته‌های طراحی‌شده سودآوری ایجاد کرد.

این در حالی است که سرمایه‌گذاری در صنعت ساختمان ایران، به‌خصوص در سال‌های ۷۰ به بعد از محل تولید ساختمان سودآور نبوده است؛ بلکه از تغییرات قیمت زمین به سودآوری رسیده است. به همین دلیل طی سال‌های اخیر فناوری‌هایی که هزینه تولید را کاهش دهد وارد نشده است.

6. نحوه ارزیابی املاک در انواع کاربری‌های شهری

تعیین‌کننده عناوین و سرفصل‌های کاربری در شهرها و روستا، طرح‌های جامع شهری و طرح‌های هادی‌شهری و طرح تفصیلی است. مطابق این طرح‌ها، اراضی موجود در سطح شهرها می‌تواند یکی از کاربری‌های ذیل باشند که به‌صورت مختصر هرکدام را توضیح می‌دهیم:

• اراضی و املاک با کاربری مسکونی:
  اراضی شهری با کاربری مسکونی دارای تراکم‌های مختلفی از کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد هستند و برای استفاده سکونت مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

به‌طورکلی کاربری‌های مسکونی به شرح ذیل هستند:

• کاشانه‌های مسکونی: واحدهای مسکونی که در ساختمان‌هایی شامل تعدادی واحد مسکونی هستند که دارای ورودی، راه‌پله، آسانسور، و گاهی پارکینگ و حیاط مشترک هستند واحدهای آپارتمانی می‌گوییم.
• ساختمان‌های ویلایی: ساختمان‌هایی که به‌صورت یک یا چندطبقه بناشده‌اند و ازنظر ورودی حیاط، تأسیسات و تجهیزات ساختمانی مستقل از هم هستند ساختمان ویلایی می‌گوییم.
• زمین با کاربری مسکونی: زمینی که در محدوده قانونی شهر و یا روستا واقع‌شده است و هنوز در آن ساخت‌وسازی صورت نگرفته، اما به‌موجب طرح‌های شهری امکان کسب مجوز ساخت واحد مسکونی از جانب شهرداری امکان‌پذیر است را زمین با کاربری مسکونی می‌گوییم.

نحوه قیمت‌گذاری و ارزیابی املاک در کاربری مسکونی باتوجه‌به توضیحات بالا در بخش انتهایی این متن آورده شده است.

• اراضی و املاک با کاربری تجاری: اراضی و املاک با کاربری تجاری شامل انواع مغازه‌ها، غذاخوری‌ها و رستوران‌ها، فروشگاه‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، دفاتر ارائه‌دهنده خدمات مانند آژانس‌های مسافرتی و توریستی و نظایر آن را شامل می‌گردد. مبنای محاسبه کاربری تجاری داشتن سابقه تثبیت‌شده و یا مجوز و پایان کار تجاری است.

به طور متوسط در هنگام ارزیابی املاک و قیمت‌گذاری زمین، زمین با کاربری تجاری حدودِ سه برابر زمین مسکونی قیمت‌گذاری می‌گردد.

7. انواع کاربری در ارزیابی

• کاربری اداری – دولتی:
  بخش عمده فعالیت‌هایی که در شهر مستقر است، فعالیت‌های دولتی و بخش خصوصی با عنوان کاربری اداری است، این کاربری می‌تواند در دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم‌بندی کرد. بخش دولتی شامل مؤسسات، ارتش، مقرهای استقرار نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی، وزارتخانه‌ها، نهادها، شهرداری‌ها‌ و بخش اداری خصوصی شامل کلیه فعالیت‌هایی که با این عنوان و با مالکیت غیردولتی هستند.
• کاربری صنعتی:
  کاربری صنعتی شامل هر نوع زمین یا ساختمانی که دارای مجوز فعالیت صنعتی باشد. این فعالیت می‌تواند شامل تولید صنعتی، انبار صنعتی و یا بخش توزیع در بخش صنعت باشد، کارگاه‌ها، ارزیابی کارخانجات، تعمیرگاه‌ها در این زمره قرار می‌گیرند. این نوع از املاک بیشتر در شهرک‌های صنعتی و یا مناطق خارج شهرها قرار دارند. حتی اگر براثر گسترش شهر، چنین عمده کاربری‌های صنعتی در شهرک‌های صنعتی متمرکز هستند.
• کاربری خدماتی:
  کاربری خدماتی در شهرها به دو صورت کاربری خدمات عمومی و کاربری خدمات شهری عنوان می‌گردد. کاربری‌های خدماتی بخش‌های هستند که به‌مانند کاربری‌های تجار از آن‌ها انتفاعی و درآمدی حاصل می‌گردد. تفاوت عمده این نوع کاربری فعالیت عام‌المنفعه بودن آن‌هاست. برای استفاده و بهره‌برداری از کاربری‌های خدماتی شهرداری‌ها از مردم هزینه دریافت نمی‌کنند. این نوع کاربری‌های عبارت‌اند از کشتارگاه، گرمابه‌های عمومی، مراکز زباله، آتش‌نشانی، دفاتر پستی، کلانتری و اماکن انتظامی، نواحی شهرداری‌ها، سرای محله و ….
• کاربری ورزشی:
  شامل امکان مورداستفاده ورزشی است، این امکان می‌توانند خصوصی و یا دولتی باشند، استادیوم‌های ورزشی، زمین‌های بازی، باشگاه‌های ورزشی از این جمله هستند.
• کاربری پارکینگ:
  در شهرها شامل پارکینگ‌های طبقاتی و پارکینگ‌های روباز در سطح شهر می‌باشد.
• کاربری حمل‌ونقل:
  حمل‌ونقل شامل ترمینال‌های مسافربری، پایانه‌های مترو، پایانه‌ها مسافری، فرودگاه‌ها، راه‌آهن و ایستگاه‌های تاکسی و اتوبوس‌رانی می‌باشد.
• کاربری آموزشی:
  آموزشی می‌تواند به دو صورت دولتی غیردولتی باشد و شامل مهدهای کودک، کودکستان‌ها، دبستان‌ها، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها می‌باشد.
• کاربری فضای سبز:
  فضای در سطح شهرها، به‌صورت پارک‌های شهری، ‌ پارک کودک، فضای سبز، ‌ رفوژ سبز خیابان‌ها، میدان‌ها و کمربند سبز شهری می‌باشد.
• کاربری فرهنگی – مذهبی:
  فرهنگی – مذهبی در شهرها شامل کتابخانه، سالن‌های سینما، سالن‌های تئاتر، مسجد و تکایا، حسینیه‌ها، کلیسا و گورستان است.
• کاربری بهداشتی – درمانی:
  بهداشتی – درمانی در شهرها به‌صورت بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، کلینیک و ساختمان‌های پزشکی است.
• کاربری تجهیزات شهری:
  شبکه‌های آبرسانی و سیستم‌های دفع فاضلاب، تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب، پستهای برق، گاز، تلفن و سایر تأسیسات زیربنایی شهری را شامل می‌شود.
• کاربری انبار:
  شامل انبارهای عمومی و خصوصی، سردخانه، بارانداز را شامل می‌شود.
• کاربری ذخیره شهری:
  اراضی که فاقد هرگونه کاربری هستند به‌عنوان ذخیره‌های شهری در نظر گرفته می‌شوند. البته هنوز طبق برنامه طرح جامع و طرح تفصیلی فاقد کاربری هستند و برای توسعه آتی شهر در نظر گرفته می‌شوند.

8. نکات مهم در ارزیابی املاک

• یکی از اساسی‌ترین ارکان ارزش‌گذاری یک ملک، زمین یا اصطلاحاً عرصه ملک است، ابعاد و مساحت قطعه زمین بسیار تعیین‌کننده در ارزش ملک، ارزش‌گذاری بر اساس قطعات مبنایی که نصاب تفکیک هر منطقه است. باتوجه‌به متغیر بودن این موضوع، لازم است در اراضی بزرگ‌مقیاس این مهم رعایت گردد، موقعیت عرصه نسبت به خیابان و یا اصطلاحاً بر بودن خصوصاً در کاربری‌های تجاری و اداری بسیار حائز اهمیت است.
• در شرایط مساوی در شهرها، واحدهای ساخته شده در املاک جنوبی به‌صورت متوسط بین 5% تا 7% گرانتر از واحدهای شمالی ارزیابی می‌گردند.
• ازنظر توجه به میزان قدرالسهم اعیانی از عرصه، در شرایط مشابه ساختمان‌های با تعداد طبقات 2 و 3، در زمان ارزیابی به میزان 5% تا 10% بیشتر ارزش‌گذاری می‌شوند، این در حالی است که به‌صورت استثناء، در برجها و ساختمان‌های بلندمرتبه، باتوجه به اینکه امکانات رفاهی بیشتری وجود دارد، قیمت واحدهای آپارتمانی در این ساختمانها نسبت به واحدهای آپارتمانی معمولی، حدوداً 15% تا 20% بیشتر ارزشگذاری می گردند. (رعایت و برقراری تعادل به این‌گونه عوامل بستگی به تجربه، تخصص و تبحر کارشناس ارزیاب دارد)
• به‌منظور درنظرگرفتن استهلاک در ارزیابی ساختمان‌های با قدمت بالا، به‌صورت رویه رایج، ساختمان‌های تا سه سال ساخت، معادل نوساز ارزیابی می‌گردند، بالاتر از سه سال قدمت ساخت، به‌ازای هر سال 1.5% کاهش ارزش، نسبت به ساختمان معادل نوساز کمتر ارزیابی می گردند.
• در واحدهای آپارتمانی، مساحت قید شده در سند مالکیت به‌عنوان پارکینگ بین 50% تا 65 درصد ارزش هر مترمربع آپارتمان برآورد و ارزشگذاری می‌گردد. همچنین مساحت قید شده در سند مالکیت به‌عنوان انباری به‌صورت متوسط بین 35% تا 50% ارزش هر مترمربع آپارتمان ارزیابی می‌گردد.
• در واحدهای آپارتمانی دارای تراس و بالکن، ارزش هر مترمربع تراس مسقف معادل 25 تا 35 درصد ارزش هر مترمربع آپارتمان برآورد و ارزیابی می‌گردد، و ارزش هر مترمربع بالکنهای سه طرف باز برابر 50% و بالکنهای دوطرف باز 70% هر مترمربع آپارتمان ارزیابی و قیمت‌گذاری می گردند.
• در حالت مشابه واحدهای آپارتمانی که در ساختمانی دارای حیاط هستند، به‌صورت متوسط 5 تا 10 درصد نسبت به ساختمان‌های فاقد حیاط، بیشتر ارزیابی و قیمت‌گذاری می‌شوند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی بیشتر با قوانین و ضوابط مربوط به این مقاله به “قانون مربوط به تملک زمین‌ها برای اجرای برنامه‌های شهرسازی | مصوب سال 1339” در پکیج “قوانین شهرداری و شهرسازی” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید.