بررسی تصویری اسکوپ سنگ و روش‌های مختلف آن

مقدمه

سنگ، یکی از قدیمی‌ترین مصالحی است که در ساخت‌وسازها مورداستفاده قرار می‌گرفته. سنگ‌های طبیعی به دلیل زیبایی ظاهری و هزینهٔ نگهداری پایینی که دارند، از رایج‌ترین نمونه‌ها برای اجرای نما به شمار می‌روند. اما اجرای نمای سنگی، قوانین و ضوابط خود را دارد و درصورتی‌که در زمان اجرا در نظر گرفته نشود می‌تواند خسارت‌های جانی و مالی بدی را در پی داشته باشد. امروزه با استفاده از ابزارآلات مخصوص به این کار، از ریزش‌های احتمالی نما جلوگیری می‌کنند. این عملیات اسکوپ سنگ نما نام دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

1. اسکوپ سنگ نما چیست؟

اسکوپ سنگ نما به معنای محکم کردن سنگ بر روی نمای ساختمان یا استفاده از ابزار و قطعات فلزی است. این فرایند به نام بست‌زدن سنگ نیز شناخته می‌شود. گاهی نیز برای این فرایند از اصطلاح اتصالات فلزی سنگ نما استفاده می‌شود. دلیل استفاده از بست سنگ این است که ضریب انبساط حرارتی سنگ‌ها با ملاتی مانند سیمان یا مایع فرق دارد. همین اختلاف باعث می‌شود که بعد از مدتی از اجرای نمای ساختمان، سنگ و ملات به‌راحتی از هم جدا می‌شوند. درواقع تغییر حجم سنگ با ملات پشت آن یکسان نخواهد بود. در نتیجه‌بخش‌های مختلف نما در هم چفت نخواهند بود. در این شرایط کافی است طوفان شدید، زلزله یا لرزش‌های متعدد ساختمان را تکان دهد. اینجاست که نما به‌راحتی ریزش می‌کند. بست سنگ و سرامیک از این رویداد جلوگیری کرده و نما را مستحکم می‌کند. درضمن با استفاده از اتصالات فلزی، نصب سنگ و سرامیک راحت‌تر است.

2. اسکوپ سنگ نما به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟

روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. اما رایج‌ترین این روش‌ها عبارت‌اند از:

اسکوپ پیچ و رول‌پلاک

1.2. اسکوپ پیچ و رول‌پلاک

یک روش معمول برای محکم کردن سنگ نمای ساختمان استفاده از پیچ و رول‌پلاک است. البته این روش بیشتر برای مواقعی استفاده می‌شود که سنگ نما قبلاً نصب شده و حتی مدتی از نصب آن گذشته است. در این روش سنگ را سوراخ کرده و رول‌پلاک و سپس پیچ را در آن فرومی‌کنند.

متأسفانه، مبحث مهار سنگ نما از طرف پیمانکاران و سازندگان ساختمان جدی گرفته نشده و در مواردی دیده می‌شود که از اسکوپ کردن سنگ نما به بهانه‌های مختلف مانند: دستمزد پایین، زمان‌بر بودن و اینکه این نوع سنگ به دلیل متخلخل بودن نیاز به اسکوپ ندارد و…  خودداری می‌کنند. در این موارد به‌هیچ‌عنوان نباید ساختمان پایان کار بگیرد تا زمانی که از مهار سنگ‌های نما بعد از نصب اطمینان حاصل شود.

راهکاری که در نشریه 714 برای اسکوپ بعد از نصب سنگ، دیده شده، مهار سطحی یا همان پیچ و رولپلاک است. این مهارها به صورت پیچی بوده و کاربرد اصلی آنها به عنوان تقویت‌کننده برای سنگ‌هایی است که مهار آنها آسیب دیده یا نماهای اجرا شده که در کل فاقد مهار بوده‌اند. در این حالت روی سنگ نما حفره‌هایی ایجاد کرده و توسط پیچ بازشونده (پیچ و رولپلاک) به دیوار پشتیبان مهار می‌شود.

نکات مهم: پیچ و رول‌پلاک حداقل سایز 6 یا 7 باشد. در صورتیکه پشت سنگ نما خالی است، محل حفره‌ها را تعویض کنید. 

اسکوپ پروانه‌ای

2.2. اسکوپ پروانه‌ای

در این روش شیارهایی با زاویه ۴۵ درجه در پشت سنگ ایجاد می‌شود. سپس قطعه‌های فلزی به شکل پروانه در این شیارها قرار می‌گیرد. به همین دلیل از این روش با عنوان اسکوپ پروانه‌ای نام می‌برند. بعد از جای‌گذاری قطعه‌ها، نوبت به چسباندن ملات به پشت سنگ و اجرای نما می‌رسد.

اسکوپ‌های کششی نیز در دسته اسکوپ‌های پیش‌ساخته قرار گرفته و می‌توان گفت همان اسکوپ پروانه‌ای یا  Z است؛ با این تفاوت که هر دو قطعه اسکوپ مقابل هم توسط یک قطعه پیچ بلند به یکدیگر مهار شده و امکان جداشدن این قطعات وجود ندارد. این اسکوپ از لحاظ استحکام بسیار عالی بوده؛ اما متأسفانه باتوجه‌به زمان‌بر بودن اجرای آن، به نسبت اسکوپ پروانه‌ای و  Z در پروژه‌های کمتری استفاده می‌شود.

اسکوپ با لقمه‌گذاری

3.2. اسکوپ با لقمه‌گذاری

در این روش ابتدا لازم است پشت سنگ نمابرش بخورد. سپس باید قطعه‌ای به نام لقمه فلزی را در قسمت برش خورده سنگ قرار دهید. در مرحله بعد دوغاب موردنظر که می‌تواند شامل ماسه و سیمان باشد را پشت سنگ ریخته و آن را کار می‌گذارند.

این روش که جهت مهار سنگ نما در نماهای مهار شده (نمای خشک) اجرا می‌شود، هر یک از سنگ‌های نما جهت تحمل بارهای ثقلی (وزن نما) و جانبی به‌صورت مستقیم به دیوار پشتیبان متصل می‌شود. بار ثقلی هر یک از قطعات سنگ نما به‌وسیله دو تکیه‌گاه به دیوار پشت‌بند منتقل می‌شود که این تکیه‌گاه‌ها شامل لقمه‌های پشتیبان هستند.

اسکوپ مفتولی

4.2. اسکوپ مفتولی

در این روش برش‌هایی به عمق ۲ میلی‌متر در پشت سنگ ایجاد می‌شود. حالا سیم مفتولی که پوشش روی یا گالوانیزه دارد، به‌صورت ضربدری از برش‌ها عبور داده می‌شود. بعد از آن ملات به پشت سنگ چسبانده شده و در بست ایجاد شده نفوذ می‌کند. به‌این‌ترتیب با چسباندن سنگ، احتمال سقوط آن به‌شدت کاهش می‌یابد.

در این روش برای مهارکردن سنگ‌های قائم نما، از مفتول‌های گالوانیزه استفاده می‌شود که در شیارهای ایجاد شده در پشت یا بغل سنگ نما ایجاد شده است. مطابق با نشریه 714، قطر اسکوپ‌های سیمی در نماهای خارجی 4 میلیمتر و در نماهای داخلی 2 میلیمتر است. متاسفانه در برخی ساختمان‌ها سازندگان از مفتول‌های معمولی بجای گالوانیزه استفاده می‌کنند که به دلیل خوردگی این مفتول‌ها احتمال ریزش سنگ نما نیز خواهد بود.

اسکوپ دوپایه

5.2. اسکوپ دوپایه

در این روش قطعه‌ای از جنس استیل با دوپایه به پشت سنگ می‌چسبد. برای چسباندن این قطعه از چسب ۳۲۱ یا چسب سنگ استفاده می‌شود. بعدازاین کار سنگ آماده اعمال ملات و چسبیدن به دیوار است.

در این روش قطعات فلزی از جنس گالوانیزه که به شکل زیر آماده شده و خریداری می‌شوند، توسط چسب دوجزئی یا چسب سنگ به پشت سرامیک یا سنگ چسبانده شده و این اسکوپ‌ها بعد از سفت‌شدن و اجرای قطعات سنگ و سرامیک با ملات پشت‌نما درگیر می‌شوند.  اما باتوجه‌به اینکه این قطعات اسکوپ تنها با چسب به سنگ نما چسبانده شده و چسب نیز در اثر تغییرات جوی می‌تواند از پشت سنگ نما جدا شود، این روش مهار برای قطعات سنگی توصیه نمی‌شود.

6.2. اسکوپ سه‌پایه

این روش به جز اینکه قطعه استیل آن به‌جای دوپایه سه‌پایه دارد، یک تفاوت دیگر با اسکوپ دوپایه دارد. در این روش پایه سوم قطعه استیل در برشی که در پشت سنگ ایجاد شده است فرومی‌رود. سپس مراحل جواب‌دهی و چسباندن سنگ به نما مانند روش‌های دیگر انجام می‌شود.

اسکوپ Z

7.2. اسکوپ Z

این روش درست مانند روش پروانه‌ای است با این تفاوت که اسکوپ به‌جای اینکه به شکل پروانه باشد، به شکل Z انگلیسی است.

اسکوپ سنگ نما به روش چسباندن قطعه‌سنگ مستطیلی به پشت سنگ نما

8.2. اسکوپ سنگ نما به روش چسباندن قطعه‌سنگ مستطیلی به پشت سنگ نما

در این روش قطعه‌ای از سنگ نما را توسط چسب سنگ به پشت سنگ‌های قائم نما چسبانده و اجرا می‌کنند. اما همان‌طور که قبلاً نیز گفته شد چسب سنگ در اثر انبساط و انقباض هوا خاصیت چسبندگی خود را ازدست‌داده و منجر به سقوط سنگ‌های نما می‌شود. پس توصیه می‌شود به‌هیچ‌عنوان از چسب سنگ به‌عنوان اتصال اصلی اسکوپ به سنگ‌های نما استفاده نشود.

9.2. اسکوپ دندان‌موشی

در قطعات کوچک‌تر سنگ که امکان اجرای اسکوپ سیمی به‌صورت طولی وجود ندارد، می‌توان از این روش برای مهار سنگ‌های نما استفاده کرد. این روش خصوصاً در نماهای رومی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

اسکوپ سیمی عرضی

10.2. اسکوپ سیمی عرضی

مطابق نشریه 714 هر 0.2 متر مربع از سنگ نما می‌بایست مهار شود. بدین منظور فاصله شیارهای ایجاد شده جهت اجرای اسکوپ باید این مورد را ارضا کند. به طور مثال در سنگ‌های نمای با عرض 40 سانت، می‌بایست هر 60 سانت طول سنگ را مهار کنیم. در بعضی موارد برای تامین این نظر می‌توان سنگ‌های نما را به صورت عرضی اسکوپ کرد.

نکته: در اسکوپ‌های عرضی می‌توان شیار ایجاد شده جهت مهار سیم‌های اسکوپ را در ضخامت سنگ نما یا پشت آن ایجاد کرد. 

• جزئیات اسکوپ سیمی

1. شیارهای ایجاد شده با زاویه حدوداً 45 درجه که طول آن به میزانی است که حداقل میلیمتر تا سطح سنگ نما فاصل داشته باشد.
2. سیم اسکوپ: قطر 4 میلیمتر در نمای خارجی و 2 میلیمتر در نمای داخلی
3. دُم اسکوپ: سیم اسکوپ در محل اتصال دو سر آن باید به‌اندازه 15 سانت باقی باشد تا اسکوپ به میزان کافی با ملات پشت آن درگیر شود.
4. لقمه کمکی: قطعه‌ای از سنگ نما را بین سیم اسکوپ و پشت سنگ قرار می‌دهیم تا مطمئن شویم سیم اسکوپ به‌صورت کامل داخل ملات نما قرار گرفته و اتصال کافی ایجاد می‌شود

3. نکته‌های کاربردی درباره اسکوپ کردن سنگ نما

حالا که روش‌های اسکوپ کردن سنگ را می‌دانید، بهتر است نکات خاصی که درباره این عملیات وجود دارد را نیز به شما بگوییم:

• انواع سنگ‌های ساختمانی را می‌توان اسکوپ کرد. اما بعضی از سنگ‌ها بیشتر از دیگر انواع به این کار نیاز دارند. برای مثال سنگ تراورتن دارای منافذ زیادی است که ملات را جذب می‌کند. به‌این‌ترتیب ملات پشت سنگ در بافت آن فرورفته و به‌خوبی به نمای ساختمان می‌چسبد. در نتیجه می‌توان از اسکوپ کردن سنگ تراورتن نما چشم‌پوشی کرد، چون احتمال سقوط آن کمتر است. اما در سنگ‌هایی مانند گرانیت ماجرا دقیقاً برعکس است. گرانیت و سنگ‌های مانند آن سطح صاف و بدون منفذی دارند و در نتیجه ملات را جذب نمی‌کنند؛ بنابراین چسبیدن ملات به سنگ و سنگ به نما آن‌چنان مستحکم نیست؛ بنابراین در این‌گونه نماها حتماً باید از بست استفاده کرد.
• هرچه طبقات ساختمان بیشتر باشد، استفاده از بست برای نمای ساختمان ضروری‌تر است؛ بنابراین در اجرای نما ساختمان‌های چندطبقه و برج‌ها حتماً باید از یکی از این روش‌ها استفاده کرد.
• درواقع بست سنگ بیشتر برای سنگ‌های نمای ساختمان استفاده می‌شود. اما در مکان‌های پر رفت‌وآمد مانند ساختمان‌های تجاری بزرگ، بیمارستان‌ها و دیگر اماکن عمومی، برای سنگ‌کاری یا کاشی‌کاری داخلی نیز از بست سنگ استفاده می‌شود.
• توجه کنید که اتصالات فلزی که برای سنگ و سرامیک در نظر می‌گیرید، حتماً باید دارای پوشش گالوانیزه باشد. درواقع این اتصالات به‌شدت در معرض زنگ‌زدگی قرار دارد.

دلایل استفاده از اسکوپ سنگ

4. دلایل استفاده از اسکوپ سنگ

• ایجاد استحکام و پایداری:اسکوپ سنگ با اتصال سنگ نما به دیوار، از شل‌شدن و سقوط آن در اثر عوامل مختلفی مانند باد، باران، زلزله و … جلوگیری می‌کند.
• افزایش زیبایی:اسکوپ سنگ می‌تواند به نمای ساختمان ظاهری زیباتر و تمیزتر ببخشد.
• جلوگیری از نفوذ آب:اسکوپ سنگ با ایجاد یک فاصله بین سنگ و دیوار، از نفوذ آب به پشت سنگ و دیوار جلوگیری می‌کند.

5. مزایای استفاده از اسکوپ سنگ

1.5. افزایش استحکام و پایداری

اسکوپ سنگ با اتصال سنگ نما به دیوار، از شل‌شدن و سقوط آن در اثر عوامل مختلفی مانند باد، باران، زلزله و … جلوگیری می‌کند. این امر باعث افزایش استحکام و پایداری نمای ساختمان می‌شود.

2.5. افزایش زیبایی

اسکوپ سنگ می‌تواند به نمای ساختمان ظاهری زیباتر و تمیزتر ببخشد.

با استفاده از اسکوپ، سنگ‌ها به طور یکنواخت و با فاصله مناسب از یکدیگر نصب می‌شوند.

این امر باعث ایجاد نمایی زیبا و چشم‌نواز می‌شود.

3.5. جلوگیری از نفوذ آب

اسکوپ سنگ با ایجاد یک فاصله بین سنگ و دیوار، از نفوذ آب به پشت سنگ و دیوار جلوگیری می‌کند. این امر مانع از ایجاد نم و رطوبت در نمای ساختمان می‌شود.

4.5. افزایش طول عمر نما

با استفاده از اسکوپ سنگ، عمر مفید نمای ساختمان افزایش می‌یابد. اسکوپ از سنگ نما در برابر عوامل مخرب محیطی محافظت می‌کند.

5.5. تنوع در روش‌های اجرا

روش‌های مختلفی برای اجرای اسکوپ سنگ وجود دارد. این تنوع باعث می‌شود تا بتوان از اسکوپ سنگ برای انواع مختلف سنگ‌ها و نماها استفاده کرد.

6.5. سهولت اجرا

اجرای اسکوپ سنگ به طور نسبی آسان است. این کار توسط افراد متخصص و با استفاده از ابزارهای ساده انجام می‌شود.

7.5. مقرون‌به‌صرفه بودن

اسکوپ سنگ با توجه به مزایایی که دارد، یک روش مقرون‌به‌صرفه برای نمای ساختمان است. هزینه اجرای اسکوپ سنگ در مقایسه با سایر روش‌های نماکاری، مانند سنگ آنتیک، به مراتب کمتر است.

8.5. عدم نیاز به نگهداری

اسکوپ سنگ به نگهداری خاصی نیاز ندارد. این امر باعث می‌شود تا هزینه‌های نگهداری نمای ساختمان کاهش یابد.

نحوه انتخاب اسکوپ سنگ

6. نحوه انتخاب اسکوپ سنگ

انتخاب اسکوپ سنگ مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:

1.6. نوع سنگ

نوع سنگ اولین و مهم‌ترین عاملی است که باید در نظر گرفته شود.

برای مثال، برای سنگ‌های ضخیم و سنگین مانند گرانیت، باید از اسکوپ‌های قوی‌تر مانند اسکوپ لقمه‌ای یا اسکوپ Z استفاده کرد.

برای سنگ‌های نازک و سبک مانند مرمر، می‌توان از اسکوپ‌های ضعیف‌تر مانند اسکوپ مفتولی استفاده کرد.

2.6. ضخامت سنگ

ضخامت سنگ نیز در انتخاب اسکوپ مناسب نقش دارد.

برای سنگ‌های ضخیم‌تر، باید از اسکوپ‌های بلندتر استفاده کرد.

3.6. نوع دیوار

نوع دیوار نیز در انتخاب اسکوپ مناسب نقش دارد.

برای مثال، برای دیوارهای بتنی، می‌توان از اسکوپ‌های هیلتی استفاده کرد.

برای دیوارهای آجری، باید از اسکوپ‌های مخصوص آجر استفاده کرد.

4.6. شرایط آب و هوایی

شرایط آب و هوایی منطقه نیز در انتخاب اسکوپ مناسب نقش دارد.

برای مثال، در مناطق با بارندگی زیاد، باید از اسکوپ‌های ضد زنگ استفاده کرد.

5.6. هزینه

هزینه نیز یکی از عوامل مهم در انتخاب اسکوپ مناسب است.

اسکوپ‌های مختلف قیمت‌های متفاوتی دارند.

شما باید با توجه به بودجه خود، اسکوپ مناسب را انتخاب کنید.

سوالات متداول درباره اسکوپ سنگ

7. سوالات متداول درباره اسکوپ سنگ

اسکوپ سنگ چیست؟

اسکوپ سنگ قطعه‌ای فلزی از جنس ورق گالوانیزه است که برای جلوگیری از ریزش و افتادن سنگ نما به کار می‌رود.

چه زمانی باید از اسکوپ سنگ استفاده کرد؟

در تمام‌نماهای سنگی، چه نماهای داخلی و چه نماهای خارجی، باید از اسکوپ سنگ استفاده کرد. استفاده از اسکوپ در نماهای سنگی که در معرض بادوباران شدید هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

بهترین نوع اسکوپ سنگ کدام است؟

بهترین نوع اسکوپ سنگ به نوع سنگ، ضخامت سنگ، نوع دیوار و شرایط آب‌وهوایی منطقه بستگی دارد. برای انتخاب نوع مناسب اسکوپ سنگ، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.

نحوه اجرای اسکوپ سنگ چگونه است؟

4. محل قرارگیری اسکوپ‌ها روی سنگ و دیوار مشخص می‌شود.
5. در محل‌های مشخص شده، سوراخ‌هایی به قطر مناسب ایجاد می‌شود.
6. اسکوپ‌ها داخل سوراخ‌ها قرار داده شده و با ملات یا چسب مخصوص فیکس می‌شوند.
7. بعد از خشک شدن ملات یا چسب، سنگ نما به دیوار نصب می‌شود.

نکات مهم در اجرای اسکوپ سنگ کدامند؟

– اسکوپ‌ها باید از جنس گالوانیزه باشند تا زنگ نزند.

– اسکوپ‌ها باید به طور صحیح و اصولی در محل خود قرار داده شوند.

– از ملات یا چسب مناسب برای فیکس کردن اسکوپ‌ها استفاده شود.

مزایای استفاده از اسکوپ سنگ چیست؟

افزایش استحکام و پایداری نمای ساختمان، افزایش زیبایی نمای ساختمان، جلوگیری از نفوذ آب به پشت سنگ و دیوار، افزایش طول عمر نما، تنوع در روش‌های اجرا، سهولت اجرا، مقرون‌به‌صرفه بودن و عدم نیاز به نگهداری

معایب استفاده از اسکوپ سنگ چیست؟

– افزایش جزئی هزینه اجرای نمای ساختمان

– نیاز به تخصص و مهارت در اجرا

– احتمال زنگ‌زدگی اسکوپ‌ها در صورت استفاده از جنس نامناسب

آیا اسکوپ سنگ نیاز به مراقبت و نگهداری دارد؟

بله اسکوپ سنگ نیاز به مراقبت و نگهداری دارد. باید به طور دوره‌ای اسکوپ‌ها را از نظر زنگ‌زدگی و شل‌شدن بررسی کرد و در صورت نیاز، آنها را تعویض کرد.

چه کسانی می‌توانند اسکوپ سنگ را اجرا کنند؟

اجرای اسکوپ سنگ باید توسط افراد متخصص و با استفاده از ابزارهای مناسب انجام شود.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با  “اسکوپ سنگ و روش‌های مختلف آن” به پکیج “دوره جامع متره و برآورد پروژه (دکتر مترور)” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید