چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم؟
آخرین بروزرسانی: 19 تیر 1403
دسترسی سریع به عناوین
مقدمه
امروزه پرتشدن حواس ما به عوامل مختلفی بستگی دارد، به همین خاطر هم بسیاری از انسانها آنگونه که بایدوشاید تمرکز ندارند. این در حالی است که یکی از مهمترین شاخصهای موفقیت، تمرکز است. در واقع هر چقدر توانایی ما برای تمرکزکردن روی یک مسئله بیشتر باشد، احتمال موفقیت ما در آینده بیشتر است. ازاینرو لازم است راههای افزایش تمرکز را یاد بگیریم و تا جایی که میتوانیم تمرکز خود را افزایش دهیم.
در این مقاله قصد داریم درباره تمرکز صحبت کنیم و در کنار هم روشهای افزایش تمرکز (Increased focus) را یاد بگیریم. با مطالعه این مقاله و عملکردن به راهکارهای افزایش تمرکز آن، دیگر در دام حواسپرتی نیفتید و میتوانید با حفظ تمرکز، یک کار را از ابتدا تا انتها به بهترین شکل ممکن انجام دهید. درصورتیکه تمایل دارید تمرکز خود را در زمینههای مختلف افزایش دهید، تا پایان این مقاله با ما همراه شوید.
1. تمرکز چیست؟
در ابتدا نیاز است که واژه تمرکز را بهصورت دقیق معرفی کنیم تا شما درک کامل و درستی از آن به دست آورید. تعاریف مختلفی برای تمرکز (Focus) ارائه شده است که در این بخش از مقاله به آنها خواهیم پرداخت. هر کدام از این تعاریف به یکی از شرطهای اصلی و اساسی تمرکز اشاره میکند. در ادامه این پنج تعریف را یکی پس از دیگری بررسی خواهیم کرد:
تعریف اول: وقتی از تمرکز صحبت میکنیم، در واقع میخواهیم یک مسئله یا طرح را انتخاب کنیم و روی آن متمرکز شویم. برای متمرکزشدن لازم است تمام فکروذکر خود را روی آن مسئله گذاشته و تمام مسائل و موارد نامربوط را کنار بگذاریم.
تعریف دوم: تمرکز یعنی انجامدادن یک کار با علاقه و اشتیاق!
تعریف سوم: وقتی کسی از قدرت تمرکز برخوردار است، در واقع این مهارت و توانایی را دارد که افسار ذهن خودش را به دست بگیرد، به ذهن خودفرمان دهد و آن را وادار به اطاعت کند.
تعریف چهارم: تمرکزکردن به این معنا است که به زمان، انسانها و رویدادهای مختلف فائق بیاییم و اولویتبندی مسائل را مشخص کنیم. در واقع نباید اجازه دهیم که انسانها و اتفاقات برای ما تصمیم بگیرند؛ بلکه باید خودمان اهمیت مسائل را مشخص کنیم و بگوییم که کدام مسئله مهمتر از سایر مسائل است.
تعریف پنجم: تمرکز یعنی از نظر ذهنی با تمام وجود ایستادگی و مقاومت کنیم.
حال که با تعاریف مختلف تمرکز آشنا شدیم، زمان آن فرارسیده که عوامل عدم تمرکز را بررسی کنیم و بدانیم که چه عواملی باعث میشود که ما تمرکز نداشته باشیم و نتوانیم تمام انرژی و حواس خود را روی یک مسئله متمرکز کنیم. در بخش بعدی مقاله به این مسئله خواهیم پرداخت.
2. چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم؟
تا به اینجای کار تلاش کردیم که با مفهوم تمرکز آشنا شویم و موانع تمرکز را یکی پس از دیگری بررسی کنیم. در این بخش از مقاله میخواهیم با روشهای افزایش تمرکز آشنا شویم و بررسی کنیم که چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم تا بتوانیم کارهای خود را درست و در زمان مناسب انجام دهیم و مدیریت زمان بهتری را در زندگی خود تجربه کنیم. این روشها تماماً بر اساس تحقیقات و پژوهشهای پزشکی و روانشناسی ارائه شده است؛ بنابراین اگر میخواهید تمرکز خود را افزایش دهید، سعی کنید روشهای زیر را به کار ببندید:
1.2. برای افزایش تمرکز به مغز خودتان تمرین بدهید
یکی از راههای افزایش تمرکز، تمریندادن به مغز است. یک سری از بازیها مثل شطرنج، سودوکو، پازل، اسم و فامیل و بازیهای حافظهای باعث میشود که مغز فعالیت خودش را شروع کند و ساکت و آرام نباشد. هر چه فعالیت مغز بیشتر باشد، توانایی آن برای تمرکزکردن هم بیشتر میشود. در سال 2015 یک مطالعه جامع انجام شد. در این مطالعه 4715 نفر شرکت کردند که مشخص شد اگر ما روزانه 5 دقیقه روی ذهن خودمان کار کنیم و این کار را 5 روز در هفته انجام دهیم، تأثیر شگفت انگیز آن را روی مغز خود مشاهده خواهیم کرد. بازیهای تمرین ذهن به حافظه کوتاهمدت ما هم کمک زیادی میکند و باعث میشود که مهارتهای پردازش و حل مسئله در ما تقویت شود.
کودکان هم باید این بازیهای تمرین ذهن را انجام دهند تا ذهن آنها رشد کند و مهارتهای حل مسئله در آنها تقویت شود. سعی کنید برای کودکان خود پازل بخرید و با آنها بازی کلمات (مثل اسم و فامیل) انجام دهید. کتابهای رنگآمیزی تأثیر زیادی در افزایش تمرکز کودکان دارد. البته یک سری از کتابهای رنگآمیزی هم مخصوص بزرگسالان است و به افزایش تمرکز آنها کمک میکند. بعضی از کودکان دوست دارند رنگآمیزیهای پیچیدهتر مثل رنگآمیزی بزرگسالان انجام دهند که هیچ اشکالی ندارد. در صورت امکان کتابهای رنگآمیزی بزرگسالان را برای آنها فراهم کنید.
توجه داشته باشید که بازیهای تمرین و پرورش ذهن برای افراد سالخورده هم کارساز و مفید است. همانطور که قبلاً گفتیم با بالارفتن سن، حافظه و تمرکز انسان کاهش مییابد و به همین خاطر باید با بازیهای ذهنی جلوی این زوال و افت را بگیریم. در سال 2014 یک سری تحقیقات جامع انجام شد که در این تحقیقات 2832 نفر شرکت کردند. این تحقیقات 10 سال طول کشید. افراد سالخوردهای که تمرینهای ذهنی را بین 10 تا 14 فصل انجام داده بودند، مشاهده کردند که مهارتهای شناختی، حافظهای و پردازشی آنها به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. پس از اتمام این پژوهش، شرکت کنندگان اعلام کردند که میتواند فعالیتها و کارهای روزمره خود را با اثربخشی و راندمان بیشتری انجام دهند.
2.2. بازی های ویدئویی را فراموش نکنید
همه درباره نکات منفی و مضرات بازیهای ویدئویی صحبت میکنند؛ ولی ما در این بخش از مقاله قصد داریم در مورد یکی از فواید این بازیها صحبت کنیم. بازیهای ویدئویی یکی از بهترین ابزارها برای افزایش تمرکز ما هستند. در سال 2018 یک تحقیق جامع انجام شد و 29 نفر در این پژوهش شرکت کردند. پس از پایان این دوره پژوهشی، مشخص شد که یک ساعت بازی ویدئویی میتواند توجه انتخابی بصری (VSA) را افزایش دهد. با افزایش توجه انتخابی بصری، توانایی فرد برای تمرکز کردن روی یک کار مشخص بیشتر میشود و آن شخص میتواند عوامل مزاحم پیرامون خودش را نادیده بگیرد.
در سال 2017 یک بررسی صورت گرفت و پژوهشگران تصمیم گرفتند 100 مقاله در مورد تأثیر بازیهای ویدئویی روی عملکرد شناختی مغز را بررسی کنند. در این بررسی مشخص شد که بازیهای ویدئویی میتواند تغییرات مختلفی در مغز انسان ایجاد کند. یکی از این تغییرات افزایش تمرکز و توجه فرد است.
3.2. برای افرایش تمرکز بیشتر، به اندازه کافی بخوابید
یکی دیگر از بهترین روشهای افزایش تمرکز، خواب کافی است. داشتن خواب کافی به بدن و ذهن ما استراحت میدهد و باعث میشود که انرژی و توانایی بالاتری برای تحرک و فعالیت داشته باشیم. پیشازاین گفتیم که بیخوابی یکی از عوامل اصلی عدم تمرکز است و در نتیجه با خواب کافی میتوانیم توانایی خود را برای متمرکزشدن روی یک مسئله افزایش دهیم.
گاهی مواقع مصرف نوشیدنیهایی مثل چای و قهوه باعث کمخوابی ما میشود. سعی کنید این نوشیدنیها را بهموقع مصرف کنید و اجازه ندهید که روی خواب شما تأثیر بگذارد. برخی از متخصصان بین 6.5 تا 8 ساعت خواب را در شبانه روز لازم میدانند و بر این باور هستند که کمتر از این مقدار، کارایی مغز را کاهش میدهد. در ادامه به چند نکته مهم برای داشتن یک خواب عالی و موثر اشاره شده است:
- سعی کنید یک ساعت قبل از خواب کلیه صفحهنمایشها (لپتاپ، تلویزیون، گوشی و …) را خاموش کنید.
- دمای اتاقخواب خود را مناسب نگاه دارید و اجازه ندهید که بیش از حد بالا و پایین شود.
- قبل از خواب بدن خود را آرام کنید. میتوانید این کار را با یک موسیقی آرام، حمام گرم یا مطالعه چند صفحه کتاب انجام دهید.
- سعی کنید به خواب خود نظم بدهید. بهعنوانمثال هر شب ساعت 10 بخوابید و هر روز صبح ساعت 5 از خواب برخیزید. سعی کنید آخر هفتهها را از این ماجرا جدا نکنید و همیشه این نظم را حفظ کنید.
- همیشه ورزش کنید؛ ولی این کار را قبل از خواب انجام ندهید.
4.2. برای ورزشکردن وقت بگذارید
ورزشکردن مزایا و فواید فراوانی برای ذهن و جسم انسان دارد و یکی از مهمترین مزایای آن، افزایش تمرکز است. بسیاری از متخصصان پزشکی و روانشناسی، ورزشکردن را بهعنوان یکی از بهترین روشهای افزایش تمرکز معرفی میکنند. در سال 2018 یک سری بررسی انجام شد و در این پژوهش 116 تن شرکت کردند. در پایان این تحقیقات مشخص شد که فعالیت جسمانی و ورزشکردن بهصورت روزانه اگر به مدت چهار هفته ادامه پیدا کند، توجه و تمرکز انسان را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد.
ورزشکردن برای افراد سالخورده بسیار مفید است و باعث افزایش تواناییهای جسمانی و ذهنی آنها میشود. یک سال ورزش هوازی میتواند افت و زوال حافظه افراد سالخورده را متوقف کند و مشکلات مغزی ناشی از کهولت سن را بهبود ببخشد. برای افزایش تمرکز بهتر است بهصورت هوازی ورزش کنید؛ ولی اصراری روی این نوع از ورزش نیست.
انجامدادن هر نوع ورزش و تحرک بهتر از ورزشنکردن است؛ بنابراین هر کاری که از دستتان برمیآید انجام دهید. همچنین در مورد میزان ورزش، خود را محدود نکنید. بر اساس وزن و تناسباندام خود میتوانید بیشتر یا کمتر ورزش کنید. در ادامه چند پیشنهاد خوب برای ورزشکردن ارائه شده است:
- اگر محل کارتان در نزدیکی منزلتان است، سعی کنید تا محل کار پیادهروی کنید. درصورتیکه بین منزل تا محل کارتان فاصله زیاد است، بخشی از مسیر را با وسایل نقلیه و مابقی مسیر را پیادهروی کنید.
- در صورت امکان کودکان خود را پیاده به مدرسه یا مهدکودک ببرید.
- در صورت امکان صبحها 20 دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید تا بتوانید در حوالی منزل خود پیادهروی و ورزش کنید.
- بهجای اتومبیل، پیاده به کافیشاپ یا فروشگاه بروید. سعی کنید تاحدامکان مسیرها را پیادهروی کنید. این کار کمک زیادی بهتناسب اندام و سلامتی شما میکند.
5.2. برای افرایش تمرکز بخشی از زمان خود را به حضور در طبیعت اختصاص دهید
درصورتیکه تمایل دارید تمرکز خود را افزایش دهید، بخشی از زمان خود را به تفریح و حضور در طبیعت اختصاص دهید. حتی اگر به مدت 15 تا 20 دقیقه از وقت خود را در طبیعت بگذرانید، نتیجه آن را خیلی سریع مشاهده خواهید کرد. البته لازم نیست که هر روز 15 تا 20 دقیقه به جنگل بروید. حضور در پارک نزدیک خانه یا درست کردن یک باغچه در منزل و نشستن در کنار آن هم کافی است. مطالعات علمی نشان میدهد که محیطهای طبیعی سرشار از آثار و مزایای مثبت است.
پژوهشهایی که در سال 2014 انجام شد نشان داد که وجود گیاهان در فضاهای اداری باعث افزایش تمرکز و بهرهوری کارکنان میشود و میزان رضایت شغلی آنها را افزایش میدهد. این گیاهان کیفیت هوای موجود در فضای اداری را هم بالا میبرند. به همین خاطر متخصصان توصیه میکنند که یک یا دو گیاه در محل کار یا منزل خود قرار دهید و از مزایای آن بهرهمند شوید.
فضای سبز و گیاهان برای کودکان هم خیلی مفید است و به روحیه آنها کمک زیادی میکند. درصورتیکه تمایل به افزایش تمرکز کودکان دارید حتماً در خانه و مدرسه، فضای سبز ایجاد کنید. مطالعات نشان میدهد که 20 دقیقه پیادهروی روزانه در پاک، تأثیر شگفت انگیزی روی روحیه و تمرکز کودکان میگذارد.
6.2. برای کارهای خود برنامهریزی کنید
یکی از راههای افزایش تمرکز این است که درآنواحد، یک کار را انجام دهید و عادت انجامدادن چند کار بهصورت همزمان را برای همیشه کنار بگذارید. انسان زمانی که از خواب بیدار میشود، اگر برنامهریزی کند و هر ساعت از روز خودش را به یک کار مشخص اختصاص دهد، میتواند خیلی بهتر و موفقتر عمل کند. درصورتیکه برنامه ریزی در کار نباشد، انسان با استرس کار میکند و ممکن است وسط یک کار یادش بیفتد که کار مهمتری دارد. از این رو برای بالا بردن تمرکز خود در کارها، حتماً برنامه داشته باشید و سعی کنید در حد امکان به برنامه خود متعهد بمانید و خارج از برنامه عمل نکنید تا بهره وری بیشتری داشته باشید. یکی از بهترین روشهای افزایش تمرکز، استفاده از قانون پارتو است.
7.2. از زمان خود به درستی استفاده کنید
یک روش عالی برای افزایش تمرکز در زمان کار، توجه به زمانی است که در اختیار دارید. این موضوع ابعاد مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم. نخستین چیزی که باید در نظر بگیرید، این است که مراقب چیزهایی که وقت شما را هدر میدهند، باشید. توجه کنید در طول مدتی که مشغول کار هستید چند بار کار خود را متوقف میکنید تا به صحبتهای پیشپاافتاده دیگران گوش دهید. تعامل در محیط کار بهخودیخود نهتنها هیچ ایرادی ندارد، بلکه یک عادت خوب برای بهترشدن حالتان میشود.
اما حتماً گاهی برایتان پیش میآید که به خودتان میآیید و متوجه میشوید مدتی طولانی با همکاران خود مشغول گفتگوهایی هستید که هیچ سودی برایتان ندارند و تأثیر مثبتی هم در زندگی شما ایجاد نخواهند کرد. برای افزایش تمرکز در زمان کار حواستان باشد در این گپ و گفتهای بیحاصل گرفتار نشوید.
برنامهریزی زمانی و درنظرگرفتن زمان مناسب برای انجام کارها بُعد دیگر استفاده درست از زمان است. این یک اصل است که شما هر مقدار زمان برای انجام کاری در نظر بگیرید، آن کار را در همان زمان انجام میدهید. اگر برای انجام یک کار ساده دو ساعت زمان در نظر بگیرید، همان کار ساده بهاندازه دو ساعت از شما زمان خواهد گرفت؛ بنابراین در ابتدای روز و پیش از شروع کارها، پس از آنکه لیست کارهای روزانه خود را نوشتید، برای هر کدام یک محدوده زمانی واقعبینانه در نظر بگیرید. خواهید دید که تمام کارهایتان با تمرکز بالا و درست در همان مقدار زمانی که در نظر گرفته بودید انجام میشوند.
8.2. نوتیفیکیشنها را در زمان مناسبی چک کنید
چککردن پیامها و نوتیفیکیشنها در زمان نامناسب میتواند تا حد چشمگیری باعث ایجاد اختلال در تمرکز شما حین انجام کار شود. یادتان باشد که پیامهایی که برای ما ارسال میشوند، همیشه حاوی خبرهای خوش نیستند. شنیدن یک خبر ناراحتکننده یا استرسآور میتواند در تمام طول مدتی که مشغول کار هستید، تمرکز شما را به هم بریزد. بهطورکلی برای چککردن گوشی خود یکزمان مناسب در نظر بگیرد، تاحدامکان چککردن پیامها و سرزدن به شبکههای اجتماعی را در هنگام کار کاهش دهید، زیرا این اتفاق درهرصورت باعث بههمریختن تمرکز شما خواهد شد. بهتر است سایتها یا پیجهای خبری را کمتر چک کنید، اخبار همیشه چیزی برای نگرانی، ناامیدی یا ایجاد ترس دارد. این احساسات باعث میشود تمرکز شما در هنگام کار تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
9.2. به فضای اطراف خود نظم دهید
منظم بودن فضا تأثیر زیادی روی افزایش تمرکز در زمان کار دارد چرا که در فضاهای آشفته، ذهن نیز آشفته میشود. تفاوتی ندارد که در یک شرکت کار میکنید یا در یک فروشگاه یا حتی در خانه، در هر شرایطی تلاش کنید بیشترین نظم ممکن را در فضای کاری خود ایجاد کنید. در اتاق یا هر محل دیگری که هستید، تا حد ممکن وسایل اضافی را خارج کنید، میز یا صندلیهای بدون استفاده، گلدانهای خالی، ابزاری که آنچنان به کارتان نمیآیند، همه را از فضای کار خود خارج کنید و اجازه دهید نظم بیشتری در اطرافتان ایجاد شود. وسایلی که خراب هستند را یا تعمیر کنید یا از محل کار خود خارج کنید.
سپس به سراغ میزتان بروید؛ کاغذها، پروندهها، لوازمتحریر و هر چیز اضافی دیگری که کمتر به آن نیاز دارید را در جای مناسبی قرار دهید و فقط زمانی که به آن نیاز دارید آنها را بر روی میزتان بیاورید. بهطورکلی سعی کنید بیشترین فضای خالی ممکن را در اطرافتان ایجاد کنید، سپس با قراردادن چیزهایی که حال شما را خوب میکنند، حس بهتری در فضا ایجاد کنید. بهاینترتیب میبینید که با خالی و مرتبشدن فضای اطرافتان، تمرکز و آرامش شما نیز در هنگام کار به شکلی قابلتوجهی افزایش پیدا کرده است.
10.2. سوخت مغز خود را تامین کنید
تغذیه شما تأثیر زیادی روی میزان تمرکزتان دارد، خوردن غذای مناسب در زمان مناسب، میتواند باعث افزایش تمرکز در زمان کار شود. مهمترین وعدهای که باید حتماً به آن توجه کنید، صبحانه است. حتماً متوجه شدهاید که تفاوت کیفیت عملکرد شما در روزهایی که صبحانه کامل میل میکنید با روزهایی که صبحانه نمیخورید تا چه حد قابلتوجه است. شاید هم به این موضوع توجه نکرده باشید، اما ما به شما میگوییم، اگر در حین کار احساس کردید تمرکز کافی ندارید و احساس بیحوصلگی میکنید، یک دلیل مهم آن میتواند نخوردن صبحانه مناسب باشد. نیازی نیست صبحانه خود را اول وقت میل کنید، اما حتماً آن را در ساعات ابتدایی صبح و پیش از شروع کارهای مهمتان، بخورید. خوردن میانوعدههای پرانرژی، و صرف ناهار و شام در زمان مناسب تأثیرات قابلتوجهی روی حفظ تمرکز شما در هر شرایطی، از جمله در زمان کار دارد.
11.2. مدیتیشن انجام دهید
انجام مدیتیشن به شما کمک میکند یاد بگیرید و تمرین کنید که در هر شرایطی، در لحظه حال باشید، زندگی در لحظه حال همان تمرکز صددرصد داشتن است. مدیتیشن کردن نیاز به فضا، امکانات یا حتی زمان بخصوصی هم ندارد، بااینحال اگر آمادگی این کار را ندارید، خودِ در لحظه بودن را تمرین کنید. در هر شرایط و مکانی که هستید تلاش کنید نسبت به تمام جریانات اطراف بیتفاوت باشید و صرفاً کار خود را انجام دهید، نیازی به مقابله با چیزی نیست، صداها، افراد و اتفاقات همیشه وجود دارند، شما تنها به جزئیات کاری که انجام میدهید توجه کنید. این کار رفتهرفته برایتان تبدیل به یک عادت خواهد شد و در نتیجه تمرکز و آرامش شما افزایش پیدا میکند.
12.2. هدف خود را همیشه به خاطر داشته باشید
همیشه اهداف خود را بهخاطر داشته باشید و بدانید که برای چهکار میکنید. اگر نیاز بود، حتی برخی از اهداف خود را بر روی کاغذی یادداشت و جایی در جلو چشمتان قرار دهید. بهاینترتیب همیشه یادتان هست که برای چه زندگی میکنید و در چه مسیری گام برمیدارید. حتی اگر فکر میکنید اهداف مشخصی در ذهن ندارید، عکسی از عزیزان خود را بر روی میز خود قرار دهید، بدون شک افرادی در زندگیتان هستند که به وجود شما نیاز دارند و حضور شما به شکلی موجب حس آرامش یا امنیت در آنها میشود. این احساس خوب و مفیدبودن میتواند آرامش و تمرکز شما را در هنگام کارافزایش دهد.
13.2. از ابزارهای افزایش تمرکز کمک بگیرید
این روزها میتوانیم حضور تکنولوژی را در همه جای زندگی خود احساس کنیم. حتی در حوزهٔ افزایش تمرکز نیز ابزاری به وجود آمده تا کار ما را راحتتر از قبل کند. یکی از این ابزار، اپلیکیشن Forest است که با نصب این برنامه روی گوشی خود میتوانید زمانی را دور از گوشی به کارهایتان برسید. نحوه کار این برنامه به این شکل است که ابتدا یک دانه میکارید و زمانی را برای رشد آن در نظر میگیرید (حداقل زمان ۱۰ دقیقه است). در طول زمانی که تعیین کردید اگر به صفحه گوشی نگاه کنید، برنامه به شما تذکر میدهد که به کارهایت برس و به من نگاه نکن و اگر در این زمان به سراغ برنامههای دیگر گوشی خود بروید، درخت شما خشک میشود. یکی دیگر از برنامههایی کاربردی در حوزه برنامهریزی، اپلیکیشن Microsoft To Do میباشد. این نرمافزار به شما امکان میدهد تا به کارهایتان نظم بدهید و ساعات روزانه خود را به انجام کارهای مشخصی اختصاص دهید.
جمعبندی و نتیجهگیری
تمرکز، یکی از مهمترین دغدغهها و نیازهای بشر برای رشد و پیشرفت است. بسیاری از متخصصان و صاحبنظران بر این باور هستند که با تمرکز، میتوانیم به اهداف و آرزوهای خود جامه عمل بپوشانیم و مهارت تصمیم گیری خود را افزایش دهیم. در واقع تمرکز داشتن کمک میکند تا به بهترین شکل کارهای خود را پیش ببریم و دچار مشکل نشویم چرا که عدم تمرکز میتواند راندمان و کارایی ما را به میزان قابلتوجهی کاهش دهد؛ بنابراین باید تلاش کنیم که با استفاده از روشهای افزایش تمرکز، تمرکز خود را تقویت کنیم و بهرهوری خود را افزایش دهیم.