مثبت اندیشی سمی

مقدمه

مثبت گرایی سمی Toxic positivism به یکی از معضلات این روزها تبدیل شده است. آیا با افرادی مواجه هستید که دائماً دیگران را به مثبت‌بودن وادار می‌کنند؟ اگر شغل خود را به‌تازگی از دست داده‌اید، یکی از عزیزانتان فوت کرده‌ یا رابطه عاشقانه‌تان به اتمام رسیده است، حق دارید کمی ناراحت باشید. در چنین شرایطی، مثبت‌بودن و مثبت اندیشیدن کار دشواری است. زندگی با احساسات مثبت و منفی همراه است و پرستار در منزل این موضوع را به بیمار گوشزد می‌کند. اگر صرفاً به جنبه مثبت همه چیز فکر می‌کنید، به مثبت‌گرایی از نوع سمی گرفتار شده‌اید که در این مطلب به همه چیز در مورد آن اشاره خواهد شد.

1. مثبت گرایی سمی چیست؟

مثبت گرایی سمی به معنای آن است که حتی در شرایطی که وضعیت دشوار و طاقت‌فرسا می‌باشد نیز فرد باید ذهنیت مثبت داشته باشد و ادامه دهد. این یک رویکردی است که فقط می‌خواهد نگاهی مثبت به زندگی داشته باشید. درحالی‌که خوش‌بین بودن به زندگی و درگیرشدن در تفکر مثبت فوایدی دارد، مثبت‌اندیشی سمی احساسات ناخوشایند را رد می‌کند تا شادی و مثبت‌اندیشی کذبی را در فرد ترویج دهد.

بدیهی است که داشتن ذهنیتی مثبت به زندگی برای سلامت روان مفید است. مشکل این است که زندگی همیشه روی مثبت به ما نشان نمی‌دهد. همه ما در زندگی احساسات و تجربیات دردناک را تجربه می‌کنیم. این احساسات، اگرچه اغلب ناخوشایند هستند، اما مهم هستند و نیاز به احساس و برخورد آشکار و صادقانه دارند.

مثبت گرایی سمی، مثبت‌اندیشی را به یک احساس افراطی بیش از حد تعمیم می‌دهد. این نگرش فقط بر اهمیت خوش‌بینی تأکید نمی‌کند، بلکه هر گونه ردپایی از احساسات انسانی را که کاملاً شاد یا مثبت نیستند به حداقل می‌رساند و انکار می‌کند.

بیایید با احساسات ناخوشایند روبرو شویم. همه ما به‌عنوان انسان دارای نقایصی هستیم. ما از احساس ذلت حسادت، خشم، کینه، بی‌ارزشی، بی‌کفایتی و طمع رنج می‌بریم و بنابراین باید با آن‌ها روبرو شویم و بپذیریم زندگی می‌تواند طاقت‌فرسا، دردناک و ناکافی باشد. پس بیایید وانمود نکنیم که همه چیز فقط مربوط به حالات مثبت یا حالات خوب است و اعتبار تجربه واقعی انسانی را انکار نکنیم.

مثبت گرایی سمی انواع مختلفی دارد و به اشکال متفاوتی می‌تواند دیده شود. چند نمونه که ممکن است با آن مواجه شده باشید در اینجا آورده شده است:

وقتی اتفاق بد و ناخوشایندی می‌افتد، مانند ازدست‌دادن شغل، افراد به شما می‌گویند که «مثبت فکر کن» یا «به جنبه‌های مثبت آن نگاه کن». درحالی‌که چنین نظراتی اغلب به معنای ابراز همدردی هستند، آن‌ها همچنین می‌توانند راهی برای خاموش‌کردن هر چیزی باشد که ممکن است بخواهید در مورد آنچه تجربه کرده‌اید بگویید.

پس از تجربه این چیزهای ناخوشایند، اشخاص به شما می‌گویند که “هر چیزی به دلیلی اتفاق می‌افتد.” اغلب چنین جملاتی را بیان می‌کنند؛ زیرا معتقدند آرامش‌بخش است، اما این نیز راهی برای اجتناب از درد است.

وقتی ابراز ناامیدی یا غمگینی می‌کنید، شخصی ممکن است به شما بگوید که “شادی یک انتخاب است.” این نشان می‌دهد که اگر احساسات منفی دارید، پس تقصیر خودتان است که شاد بودن را انتخاب نکرده‌اید. چنین اظهاراتی اغلب با نیت خوب است چرا که اشخاص نمی‌دانند چگونه همدل باشند. با این حال، مهم است که بدانیم این پاسخ‌ها می‌توانند برای شما مضر باشند. در بدترین حالت، این نظرات در نهایت باعث شرمساری و سرزنش افرادی می‌شود که اغلب با موقعیت‌های فوق العاده دشواری دست و پنجه نرم می‌کنند.

2. تعریف مثبت‌نگری سمی با مثال

برای درک بهتر مثبت گرایی سمی باید به چند مثال ملموس از موقعیت‌های روزمره اشاره کرد. این مثال‌ها نشان می‌دهند که اصرار بر خوش‌بینی چطور می‎‌تواند به ضرر افراد تمام شود.

1.2. مثبت گرایی سمی از دست‌دادن شغل

فرض کنید شغلی را از دست داده‌اید و در این باره با دوست مثبت‌گرای خود صحبت می‌کنید. او اعتقاد دارد که همه چیز درست می‌شود و تنها باید مثبت فکر کنید. این در حالی است که یک دوست در رویکرد واقعی، فرد مقابل را درک کرده و از هیچ حمایتی دریغ نمی‌کند.

 2.2. مثبت‌اندیشی سمی تجربه بیماری جدی

فرض کنید فردی به‌تازگی به بیماری مبتلا شده است و احساسات خود را با خانواده یا دوستان در میان می‌گذارد. اگر آن‌ها مثبت‌گرای سمی باشند، به او می‌گویند که قوی هستی و تنها باید مثبت باشید. حتی اگر این بیماری لاعلاج باشد، آن‌ها اعتقاد دارند همه چیز درست خواهد شد. در سوی دیگر، رویکرد سالم به این صورت است که خانواده یا دوستان سعی در درک‌کردن فرد بیمار دارند.

3.2. مثبت گرایی سمی فقدان یک عزیز

فردی که به‌تازگی یکی از عزیزان خود را ازدست‌داده، در حال سوگواری است و با دوستانش در این باره صحبت می‌کند. دوست مثبت‌گرای سمی خود اعتقاد دارد که عزیز ازدست‌رفته اکنون در جایگاه بهتری است و به‌جای ناراحتی باید خوشحال بود. درحالی‌که رویکرد سالم به این صورت است که باید با فرد داغ‌دیده همدلی کرد.

3. نحوه ارتباط با کسی که مثبت گرایی سمی دارد؟

ارتباط با فردی که مبتلا به مثبت‌اندیشی سمی است، می‌تواند چالش‌های زیادی را به دنبال داشته باشد؛ به‌ویژه زمانی که به درک و همدلی نیاز دارید، اما با پاسخ‌های سطحی و کلیشه‌ای مواجه می‌شوید. در ادامه چند روش برای برقراری ارتباط مؤثر با چنین فردی آورده شده است.

• ابتدا باید متوجه شوید که رفتار او ناشی از چیست. ممکن است فرد نیت خوبی داشته و به دنبال کمک باشد، اما شیوه مناسب آن را نداند.
• پیش‌ازاین که به فرد مقابل بگویید رفتار او چطور روی شما تأثیر دارد، احساسات خود را به‌خوبی بشناسید و واضح بیان کنید.
• به فردی که مثبت گرایی سمی به‌آرامی توضیح دهید که به چه نوع حمایت و همدلی نیاز دارید. مثلاً بگویید که واقعاً نیاز دارید حرف‌هایتان شنیده شود.
• سپس می‌توانید به‌آرامی به فرد مقابل توضیح دهید که مثبت گرایی از نوع سمی چیست و چه اثرات منفی دارد. این کار را با مثال و توضیحات ساده انجام دهید.

4. علائم مثبت گرایی سمی در افراد

مثبت‌نگری سمی با برخی علائم همراه است که در این بخش به آن‌ها اشاره خواهد شد:

• فرد ممکن است هر گونه احساسات منفی مانند ناراحتی، خشم یا اضطراب را نادیده بگیرد و ادعا کند که همه چیز خوب است.
• او شاید از صحبت‌کردن درباره مشکلات و چالش‌های خود پرهیز کرده و ترجیح دهند تنها درباره جنبه‌های مثبت زندگی صحبت کنند.
• او از عبارات کلیشه‌ای مانند “فقط مثبت فکر کن”، “همه چیز قراره خوب بشه” یا “همیشه خوش‌بین باش” استفاده می‌کنند؛ بدون این که به وضعیت واقعی فرد مقابل خود توجهی داشته باشند.
• به‌جای حمایت و همدلی واقعی، او به مشکلات دیگران با عبارات سطحی و کلیشه‌ای پاسخ می‎‌دهد.
• فرد مبتلا به مثبت گرایی سمیشاید احساسات منفی دیگران را نادیده گرفته یا آن‌ها را کم‌اهمیت جلوه دهد.
• او شاید همیشه به خود فشار بیاورد تا خوش‌بین و مثبت باشد، حتی زمانی که احساسات واقعی‌شان برخلاف این است.
• فرد مثبت‌گرای سمی از مواجهه با واقعیت‌های سخت فرار کرده و ترجیح می‌دهد در دنیای خوش‌بینی افراطی زندگی کند.

5. چرا مثبت گرایی سمی مضر است؟

مثبت گرایی سمی می‌تواند به افرادی که روزهای سختی را پشت سر می‌گذارند آسیب برساند. چرا که افراد در چنین مواقعی به‌جای اینکه احساسات واقعی خود را به اشتراک بگذارند و حمایت بی‌قیدوشرط را به دست آورند، احساسات خود را سرکوب کرده و نادیده می‌گیرند. از دلایلی که دراین‌رابطه می‌توان بیان کرد:

• شرم‌آور است

وقتی شخصی در سختی و ناراحتی است، باید بداند که احساساتش معتبر است، اما می‌تواند آرامش و عشق را در دوستان و خانواده خود بیابد. مثبت گرایی سمی به افراد می‌گوید که احساساتی که دارند قابل‌قبول نیستند.

• باعث احساس گناه می‌شود

این پیام را دنبال می‌کند که اگر راهی برای دستیابی به احساسات و هیجانات مثبت پیدا نمی‌کنید، دارید کار اشتباهی را انجام می‌دهید.

• از احساسات اصیل انسانی جلوگیری می‌کند

مثبت گرایی سمی همچون یک مکانیسم اجتناب عمل می‌کند. وقتی فرد درگیر این دسته رفتار می‌شود، به او اجازه می‌دهد از موقعیت‌های عاطفی که ممکن است باعث ناراحتی‌ و استرس او شود اجتناب کند.

• از رشد جلوگیری می‌کند

مثبت گرایی سمی باعث می‌شود از احساس چیزهایی که ممکن است دردناک باشند اجتناب کنیم، همچنین توانایی مواجه‌شدن با احساسات چالش‌برانگیز که در نهایت باعث رشد و پیشرفت ما می‌شود را از ما سلب می‌کند.

مانترای «فقط حالات مثبت» می‌تواند به‌ویژه در مواقع پریشانی‌های شخصی به‌صورت شدیدی تکرار شود. وقتی افراد با موقعیت‌هایی مانند مشکلات مالی، از دست‌دادن شغل، بیماری یا از دست‌دادن یکی از عزیزان کنار می‌آیند، گفتن اینکه باید به جنبه‌های مثبت نگاه کنند، می‌تواند کاملاً بی‌رحمانه به نظر برسد.

می‌توان در مواجهه با تجربیات و چالش‌های سخت خوش‌بین بود. اما به افرادی که دچار آسیب روحی می‌شوند نیازی نیست که بگوییم مثبت بمانند و یا احساسی را در آن‌ها به وجود آوریم که به دلیل نداشتن چشم‌انداز مورد قضاوت قرار می‌گیرند.

مثبت‌اندیشی سمی نه‌تنها با قراردادن پایه خوش‌بینی بر روی روان فرد، بلکه با انکار احساسات انسانی، تفکر مثبت را به حد افراط می‌برد. این می‌تواند به‌نوعی شرمساری تبدیل شود؛ زیرا سیگنالی ارسال می‌کند که احساسات ما اشتباه است. همچنین می‌تواند باعث احساس گناه شود.

6. درمان مثبت‌اندیشی سمی و مدیریت آن

از جمله راهکارهای مناسب برای مدیریت و درمان مثبت گرایی سمی، این موارد را می‌توان نام برد:

1.6. مدیریت احساسات منفی

شما باید قادر به مدیریت احساسات منفی خود باشید، اما هرگز نباید آن‌ها را انکار کنید. عدم بررسی و نادیده‌گرفتن آن‌ها می‌تواند باعث بروز استرس در فرد شود، درحالی‌که بررسی آن‌ها موجب درک موقعیت و اقدام برای حل مشکل است.

2.6. شناسایی احساسات

راهکارهای مختلفی برای شناسایی احساسات وجود دارد. امکان مطالعه در مورد آن‌ها از طریق کتاب‌های توسعه فردی وجود دارد. پس به‌جای دوری‌کردن و نادیده‌گرفتن، سعی در شناسایی و نام‌گذاری آن‌ها داشته باشید.

3.6. واقع‌بین باشید

زمانی که با موقعیتی استرس‌زا مواجه می‌شوید، کاملاً طبیعی است که استرس داشته باشید یا بترسید. پس هیچ‌گاه انتظار غیرواقعی و بیش از اندازه از خود نداشته باشید. باید بدانید چطور باید روی موضوعات مهم و تمرکز روی خود و احساساتتان تمرکز کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید. تمرکز روی خود سبب بهتر کردن موقعیت‌های زندگی خواهد شد.

4.6. فراموشی سخنان مثبت بی جا

از گفتن سخنان مثبت در مواجهه با احساسات دیگران دوری کنید. افراد بسیاری از مواقع به دلداری و حمایت شما نیاز دارند و افکار و صحبت‌های کلیشه‌ای هرگز به کارشان نمی‌آید.

5.6. دیگران به صحبت‌کردن

افراد را تشویق کنید که راحت و بدون پرده در مورد احساساتشان با شما صحبت کنند. وقتی آن‌ها متوجه همدلی و همراهی شما شوند، احساس بهتری به شما خواهند داشت. در نتیجه میزان صمیمیت شما با آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.

6.6. دوری از شبکه‌های مجازی

دنبال‌کردن بسیاری از مطالب مثبت در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منبع الهام و انگیزه باشد، اما دقت داشته باشید که بعد از چنین محتوایی چه احساسی پیدا می‌کنید. درصورتی‌که محتوایی در اینستاگرام یا تلگرام باعث به‌وجودآمدن احساس شرم و گناه در شما شود، احتمالاً قرار است در آینده به این بیماری دچار شوید.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

در این مطلب از سلامت اول به مثبت گرایی سمی اشاره شد. از نشانه‌های واضح این بیماری، حذف مشکلات به‌جای مواجهه با آن‌ها است. جامعه‌ای که تفکر مثبت را به شکل بی‌رویه تبلیغ کند، با چنین مشکلاتی نیز روبرو خواهد شد. پس به‌جای استفاده همیشگی از جملات مثبت، به حرف‌های دیگران گوش کرده و سعی در درک‌کردنشان داشته باشیم. به‌جای قضاوت‌کردن، حس خود را شناسایی کرده و آن را بپذیرید. سپس به این موضوع فکر کنید که چگونه می‌توانید وضعیت را تغییر دهید. در صورت برطرف‌نشدن مشکل، حتماً به روان‌شناس مراجعه نمایید.