فهرست بها چیست؟

مقدمه

فهرست بها (انگلیسی: List price) فهرستی از قیمت‌های مختلف از حجم واحد مصالح یا خدمات قابل‌ارائه پیمانکاران عمرانی می‌باشد. برای محاسبه هزینه کلی یک پروژه، بر اساس یک فهرست‌بهای پایه، کافی است حجم‌های مربوط به آن پروژه را، در میزان قیمت مشخص شده آنها در فهرست بها ضرب گردد و مجموع آنها قیمت پروژه، بر اساس فهرست‌بهای آن سال، خواهد بود. در ایران، هر سال سازمان برنامه‌وبودجه، فهرست‌بهای واحد رشته‌های مختلف پروژه‌های عمرانی را منتشر می‌کند.

در حال حاضر فهارس بهای سازمان برنامه‌وبودجه شامل 31 رشته و 6 رَسته هستند که رَسته‌ها، به شرح ذیل می‌باشند:

 

 1. رسته ساختمان و ساختمان صنعتی

صنعت ساختمان‌سازی در دهه‌های اخیر پیشرفت بسیاری کرده است و این موضوع باعث پیچیده‌تر شدن مراحل و نیاز اساسی به متخصصین در بخش‌های مختلف شده است. ازاین‌رو رشته ساختمان برای رفع این نیازها و آموزش این مهارت‌ها برای فعالیت در بخش‌های مختلف ساختمان‌سازی یا نظارت به وجود آمده است. به همین جهت فهرست‌بهای رسته ساختمان و ساختمان صنعتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

1.1. رشته ابنیه

رشته ساختمان و ابنیه مناسب پیمانکاران فعال در زمینه ساخت ساختمان‌ها و ابنیه عمومی اعم از چوبی، آجری، سنگی، بتنی و فلزی، سازه‌های ساختمانی، محوطه‌های کوچک، دیوارکشی، اجرای پیاده‌روها و نظایر آن می‌باشد و فهرست‌بها ابنیه شامل خدمات و مصالح مرتبط می‌باشد که کلیه خدمات و مصالح مرتبط با رشته ابنیه در آن گنجانده شده است. کلیه خدمات ابنیه از تخریب تا حمل‌ونقل و کارهای دستمزدی را شامل می‌شود.

2.1. رشته تاسیسات مکانیکی

فهرست‌بها مکانیکی به‌عنوان یکی از منابع آزمون‌‌های نظام‌مهندسی تأسیسات مکانیکی در رشته‌های نظارت، طراحی و اجرا می‌باشد. طرح و عنوان این منبع به‌عنوان یکی از منابع آزمون از سوی دفتر مقررات نشان از اهمیت مطالب موجود در کتاب حاضر دارد. از طرفی ملزم بودن استفاده از فهرست‌بها از سوی وزارت مسکن و شهرسازی نیز جزو اخبار خوب برای جامعه مهندسی می‌باشد که منجر به افزایش دانش فنی مهندسان در بدو ورود به جامعه نظام‌مهندسی می‌باشد.

در کتاب فهرست‌بهای واحد پایه تأسیسات مکانیکی سعی شده نکات مهم فهرست‌بها مکانیکی در کنار تجربه کار اجرایی جمع‌آوری‌شده تا داوطلبانی که دید کافی به اجرای تأسیسات، پیمان‌ها، فهرست‌بها و نحوه برآورد هزینه ندارند، بتوانند در آزمون نظام‌مهندسی سؤالات مربوطه را پاسخگو باشند.

3.1. رشته تاسیسات برقی

4.1. رشته مرمت بناهای تاریخی

این فهرست‌بها به‌عنوان یک سند ارزیابی دقیق، هزینه‌های لازم برای حفاظت، بازسازی و حفظ میراث‌فرهنگی ارائه می‌دهد. این فهرست شامل هزینه‌های نگهداری ساختمان‌های تاریخی، تعمیرات سازه، بازسازی نقاط آسیب‌دیده و بهبود اجزای تاریخی است. با استفاده از متدولوژی‌های مرمت پیشرفته و استفاده از مواد باکیفیت، این فهرست اطمینان از حفظ و بازیابی بهینه تاریخ و فرهنگ میراث ملی را فراهم می‌کند. همچنین، به‌منظور ارتقای استانداردهای ایمنی و زیبایی شهری، هزینه‌ها باتوجه‌به نقش بناهای تاریخی در جذابیت فرهنگی به‌دقت محاسبه شده‌اند.

2. رسته راه و ترابری

راه‌وترابری یکی از ریشه‌دارترین گرایش‌های مهندسی عمران است. شبکه حمل‌ونقل با اتصال مراکز استراتژیک کشور تأثیر شگرفی بر روی مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد. تمرکز اصلی در این گرایش بر روی طراحی و نگهداری تمام سیستم‌های حمل‌ونقلی نظیر راه­‌ها، راه‌آهن و فرودگاه‌ها می‌باشد.

1.2. رشته راهداری

این فهرست‌بها به‌عنوان نمایی جذاب از هزینه‌های لازم برای ساخت و بهسازی زیرساخت‌های حمل‌ونقل ارائه می‌شود. این فهرست شامل هزینه‌های ساخت و نگهداری جاده‌ها، پل‌ها، تونل‌ها، و نظام‌های حمل‌ونقل عمومی است. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و روش‌های پیشرفته، این فهرست تضمین‌کننده بهینه‌سازی هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در زمینه حمل‌ونقل شهری و بین‌شهری است. همچنین، باتوجه‌به اهمیت حفظ محیط‌زیست، این فهرست به استفاده از راهکارهای پایدار و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی در ساختارهای راهداری تأکید دارد.

2.2. رشته راه، راه آهن و باند فرودگاه

این فهرست‌بها جزئیات دقیقی از هزینه‌های ساخت و نگهداری جاده‌ها، راه‌آهن‌ها و باندهای فرودگاهی را ارائه می‌دهد. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، مواد باکیفیت بالا، و مهندسی معکوس، این فهرست اطمینان از بهینه‌سازی هزینه‌ها و اجرای بهتر طرح‌های حمل‌ونقل عمومی و شبکه راه‌آهن فراهم می‌کند. همچنین، با رعایت استانداردهای حفاظت محیط‌زیست، این فهرست به اجرای پروژه‌ها با تأثیر کمتر بر محیط‌زیست و استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل پایدار تأکید دارد.

3.2. رشته نگهداری، تعمیر روسازی و ابنیه خطوط راه آهن

این فهرست‌بها شامل جزئیات کاملی از هزینه‌های نگهداری راه‌آهن، تعمیرات سازه‌ها، بهسازی مسیرها و ایستگاه‌هاست. با بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته مهندسی و استفاده از تجهیزات مدرن، این فهرست به بهینه‌سازی هزینه‌ها، افزایش کارایی خطوط راه‌آهن و ایمنی سفرهای ریلی می‌پردازد. همچنین، باتوجه‌به اهمیت پایداری محیط‌زیست، این فهرست به استفاده از مواد و تکنولوژی‌های دوستدار محیط‌زیست در فرایند نگهداری و تعمیرات تأکید دارد.

4.2. رشته کارهای دریایی و ساحلی

این فهرست‌بها شامل جزئیات دقیقی از هزینه‌های ساخت و نگهداری بنادر، موانع دریایی، سد هیدرولیکی، و سیستم‌های کنترل سواحل است. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، مهندسی دریایی مدرن، و رویکردهای نوین در مدیریت پروژه، این فهرست اطمینان از بهینه‌سازی هزینه‌ها و اجرای بهتر پروژه‌های ساحلی و دریایی را فراهم می‌کند. همچنین، با رعایت استانداردهای حفاظت محیط‌زیست و مدیریت پایدار، این فهرست به اجرای پروژه‌های دوستدار محیط‌زیست در مناطق ساحلی و دریایی تأکید دارد.

5.2. رشته کلان راه سازی

این فهرست‌بها با بهره‌گیری از روش‌های مدیریت پروژه پیشرفته و تکنولوژی‌های نوین در ساختارهای راه‌سازی، این فهرست اطمینان از بهینه‌سازی هزینه‌ها و اجرای کارها باکیفیت بالا را فراهم می‌کند. همچنین، با رویکرد به حفظ محیط‌زیست، این فهرست به استفاده از راهکارهای دوستدار محیط‌ زیست در اجرای پروژه‌های راه‌سازی تأکید دارد، تا به ارتقای کارایی و پایداری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل کمک کند و درجه‌ی بالایی از کیفیت و و کارایی را ارائه می‌دهد.

3. رسته نیرو

1.3. رشته خطوط هوایی انتقال و فوق توزیع نیروی برق

این فهرست‌بها توضیحات دقیقی از هزینه‌های نصب، نگهداری و بهینه‌سازی خطوط انتقال و فوق توزیع، از جمله ستون‌ها، تجهیزات انتقال و تسهیلات انرژی فراهم می‌آورد. از فناوری‌های پیشرفته و مهندسی مدرن بهره برده شده و این فهرست به بهینه‌سازی هزینه‌ها و اجرای پروژه‌های ایمن و پایدار در زمینه انتقال برق می‌پردازد. از رویکردهای مبتنی بر حفظ محیط‌زیست نیز استفاده می‌شود تا پروژه‌ها با رویکردهای بهینه مصرف انرژی و بهره‌گیری از فناوری‌های سبز و پایدار، به تداوم و توسعه پایدار منابع انرژی کمک کنند.

2.3. رشته خطوط زمینی انتقال و فوق توزیع نیروی برق

حوزه شبکه‌های زیرساخت برق، به‌عنوان یک زمینه بحرانی در انتقال و توزیع انرژی الکتریکی، با گسترش فهرست‌بهای به‌روز برای سال 1402 با دقت و دانش تجدیدنظر شده است. این فهرست جزئیات دقیقی از هزینه‌های نصب، نگهداری، و بهینه‌سازی شبکه‌های زیرساخت برق ارائه می‌دهد.

3.3. رشته پست های انتقال و فوق توزیع نیروی برق

این فهرست‌بها شامل جزئیات دقیق از هزینه‌های نصب، نگهداری و بهینه‌سازی پست‌های انتقال و فوق توزیع نیروی برق است. از آخرین تکنولوژی‌ها و رویکردهای مهندسی نوین بهره‌مند شده و این فهرست به بهینه‌سازی هزینه‌ها و اجرای پروژه‌های ایمن و پایدار در زمینه انتقال برق می‌پردازد

4.3. رشته توزیع نیروی برق

در حوزه توزیع نیروی برق، فهرست‌بها به‌عنوان یک ابزار مهم در برنامه‌ریزی و ارزیابی هزینه‌های مرتبط با انتقال و توزیع نیروی برق بسیار حیاتی است. این فهرست‌بهای جامع اجزای مختلف سیستم توزیع برق را شامل می‌شود و به مهندسان، مدیران پروژه، و تصمیم‌گیرندگان این امکان را می‌دهد که هزینه‌ها را به‌دقت برآورده کنند و به مدیریت کارهای توزیع نیروی برق کمک کنند. فهرست‌بهای توزیع نیروی برق ابتدا به تجهیزات الکتریکی مانند ترانسفورماتورها، سوئیچ‌ها، و کابل‌های توزیع می‌پردازد. این بخش شامل هزینه‌های خرید، نصب، و نگهداری این تجهیزات است.

4. رسته مهندسی آب

رسته مهندسی آب در سطح جهانی بسیار موردتوجه است؛ زیرا باتوجه‌به افزایش روزافزون جمعیت و توسعه صنایع، منابع محدود آب شیرین قابل‌دسترس در معرض انواع آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی قرار گرفته است

1.4. رشته آبیاری تحت فشار

این فهرست‌بها نقش کلیدی در برنامه‌ریزی، ارزیابی هزینه‌ها و بهینه‌سازی عملکرد سیستم‌های آبیاری با فشار را ایفا می‌کند. در زیر به چندین عنصر اساسی که در فهرست‌بهای آبیاری تحت‌فشار دخیل می‌شوند و نقش بسیار اساسی در این فهرست‌بها ایفا می‌کنند، اشاره می‌شود:

1.1.4. تجهیزات آبیاری

شامل هزینه‌های تجهیزات مانند پمپ‌ها، لوله‌ها، شیرآلات، فیلترها و سایر تجهیزات مربوط به سیستم آبیاری تحت‌فشار.

2.1.4. زیرساخت‌ها و شبکه آبیاری

هزینه‌های مرتبط با ایجاد و نگهداری شبکه‌های آبیاری، خطوط لوله، ایستگاه‌های پمپاژ، و سازه‌های مربوط به سیستم آبیاری.

3.1.4. هزینه‌های انرژی

شامل هزینه‌های مرتبط با مصرف انرژی برای پمپاژ آب از منابع اصلی به سمت نقاط آبیاری.

4.1.4. نگهداری و تعمیرات

هزینه‌های مربوط به نگهداری دوره‌ای، تعمیرات پیشگیرانه یا اصلاحی تجهیزات و سازه‌های آبیاری.

2.4. رشته ساخت و ترمیم قنات

ساخت و ترمیم قنات به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل در مدیریت منابع آب و کشاورزی اهمیت فراوانی دارد. باتوجه‌به پیچیدگی و حجم این پروژه‌ها، ارزیابی دقیق هزینه‌ها و بهینه‌سازی مدیریت مالی ضروری است. در این فهرست‌بها عوامل اصلی موردنیاز برای ساخت و ترمیم قنات به‌صورت دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرند. این عوامل شامل مصالح ساختمانی، نیروی کار، تجهیزات، انرژی، مصرف‌های متفرقه و هزینه‌های نگهداری می‌شوند.

3.4. رشته سدسازی

ساخت و توسعه سدها به‌عنوان یکی از پروژه‌های عظیم و پیچیده در عرصه مهندسی عمران، نقش کلیدی در تأمین آب و تولید انرژی بازی می‌کند. عناصر مهم در این فهرست‌بها شامل مصالح ساختمانی، نیروی کار، تجهیزات، زیرساخت‌ها و موارد مربوط به محیط‌زیست و ایمنی می‌شوند.

4.4. رشته تجهیزات آب و فاضلاب

استفاده از فهرست‌بهای تجهیزات آب و فاضلاب به‌عنوان یک ابزار مدیریتی حیاتی، می‌تواند به بهبود مدیریت هزینه‌ها، انتخاب بهینه تجهیزات، و افزایش بهره‌وری در پروژه‌های آب و فاضلاب کمک کند. این رویکرد به‌عنوان یک اصل اساسی در تدوین استراتژی‌های موفق در حوزه مهندسی آب و فاضلاب مطرح می‌شود.

5. رسته مدیریت شهری و روستایی

مدیریت شهری و روستایی شامل سیاست‌ها، برنامه و فعالیت‌هایی است که تضمین می‌کند جمعیت درحال‌رشد شهر و روستا از زیرساخت‌ها، مسکن و اشتغال برخوردار خواهد بود. شالوده مدیریت شهری و روستایی عبارت است از برعهده گرفتن نقشی فعال در توسعه، مدیریت و هماهنگ‌سازی منابع برای دستیابی به اهداف موردنظر. مدیریت شهری و روستایی به‌تمامی نهاد‌ها، سازمان‌ها و افرادی گفته می‌شود که به‌صورت رسمی یا غیررسمی در فرایند اداره شهر و روستا اثرگذار هستند.

1.5. رشته فضای سبز

استفاده از فهرست‌بهای رشته در مدیریت هزینه‌ها و طراحی پروژه‌های فضای سبز ابزاری حیاتی برای بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها به شمار می‌آید. با تمرکز بر انتخاب بهینه مصالح و تجهیزات، این رویکرد می‌تواند به افزایش دقت در تخمین هزینه‌ها و اجرای مؤثرتر پروژه‌های فضای سبز کمک نماید. مطالعات موردی نیز نشان می‌دهند که این رویکرد تأثیر مثبت و قابل‌ملاحظه‌ای در بهبود نتایج پروژه‌ها دارد. با درنظرگرفتن اهمیت مدیریت هزینه‌ها و بهینه‌سازی طراحی، استفاده از فهرست‌بهای رشته در پروژه‌های فضای سبز می‌تواند به رشد پایدار و ارتقای کیفیت محیط‌زیست شهری کمک کند

2.5. رشته ترمیم و بازسازی نوار حفاری در معابر شهری

رمیم و بازسازی نوار حفاری در معابر شهری، به‌عنوان یک ضرورت عمرانی، نیازمند رویکردها و استراتژی‌های شناخته شده در فهرست‌بهای عمرانی است. با تحلیل هزینه‌ها، بهینه‌سازی از نظر مواد و تجهیزات، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، و اجرای مدیریت پروژه هوشمندانه، می‌توان به اهداف موردنظر در ترمیم و بازسازی نوار حفاری دست‌یافت. همچنین، تجربیات موفق از پروژه‌های مختلف نشان‌دهنده امکان اجرای موفقیت‌آمیز این طرح‌ها با درنظرگرفتن ویژگی‌های هر شهر و نیازهای جامعه هستند.

6. رسته معدن

مهندسی معدن و صنعت معدن‌کاری به‌عنوان یک صنعت بالادستی محسوب می‌شود که تأمین‌کننده نیاز اصلی و عمده تمدن بشر از دیرباز تا امروز به مواد و مصالحی بوده که مواد مصرفی سایر صنایع به‌حساب می‌آیند؛ موادی از قبیل مس، سرب، روی، طلا، سنگ‌های ساختمانی و غیره. امروزه با گسترش تکنولوژی و صنعت، نیاز به مواد استراتژیک معدنی بیشتر و بیشتر می‌شود همچنین برای تأمین پایدار مصالح معدنی به‌عنوان مواد اولیه صنایع پایین‌دست، نیاز به طراحی معادن بزرگ‌تر و عمیق‌تر است که با بزرگ‌تر شدن معادن پیچیدگی‌های مهندسی و طراحی آن‌ها نیز افزایش می‌‌یابد.

1.6. رشته حفاری اکتشافی

یکی از بخش‌های اساسی در پروژه اکتشاف، حفاری اکتشافی است که پس از تهیه نقشه‌های توپوگرافی و نقشه‌برداری، به‌ویژه در معادن فلزی، اجرا می‌شود. نتایج این فرایند حاوی اطلاعات بسیار حیاتی از جمله امتداد کانه‌زایی، عمق رگه، سنگ‌شناسی، و… است. تحلیل مغزه‌های حفاری به روش دیدی، نقش مهمی در ایجاد تصویر روشنی از ذخیره قابل‌دسترسی در معدن برای کارشناسان دارد. این حفاری معمولاً به دو روش پودری و مغزه‌گیری انجام می‌پذیرد که استفاده از روش دوم به لحاظ منطقی و دقیقی ترجیح دارد.

فهرست‌بهای رشته حفاری اکتشافی، با ادغام تجارب گذشته، مقابله با چالش‌های فعلی، و اعتبارسنجی راهکارهای نوین، می‌تواند به‌عنوان یک ابزار اساسی در مدیریت پروژه‌های حفاری اکتشافی به کار گرفته شود. این تحقیقات می‌توانند به بهینه‌سازی استفاده از منابع و افزایش بهره‌وری در صنعت حفاری اکتشافی کمک کنند.

جمع بندی و نتیجه گیری

جهت آشنایی کامل با  “فهرست‌بها” به پاورپوینت “فایل پاورپوینت فهرست‌بهای تمامی رشته‌ها”  و جهت آشنایی بیشتر با قوانین و ضوابط مربوط به این مقاله به پکیج “فهرست بهای تمامی رشته‌ها” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید