کلاف عرضی و اجرای آن در سقف‌های کرومیت

مقدمه

ژوئن که در نشریات، آیین‌نامه‌ها و نقشه‌های سازه ساختمان کلاف عرضی و یا تای بیم هم‌نام برده می‌شود، از اجزای سقف تیرچه‌بلوک می‌باشد که برای تقویت دیافراگم سقف در امتداد عمود بر جهت تیرچه و برای توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه و بلوک و همچنین در محل‌هایی که بار منفرد موجود باشد، در سقف تعبیه می‌شود. اجرای کلاف عرضی یا ژوئن در دهانه‌های بیش از ۴٫۵ متر الزامی است.

نیاز و یا عدم نیاز به کلاف عرضی، باتوجه‌به بارهای وارده بر ساختمان تعیین می‌گردد. به‌طورکلی اجرای کلاف، به‌منظور جلوگیر از پیچش تیرچه‌ها طراحی می‌شوند. کلاف عرضی یا ژوئن باید در میانه دهانه اجرا شود. البته اگر طول دهانه خیلی زیاد باشد، تعداد بیشتری کلاف عرضی یا ژوئن نیاز است.

1. کلاف عرضی در نشریه ۵۴۳

• عملکرد کلاف میانی، جلوگیری از پیچش تیرها (تیرهای T شکل) و همچنین توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه و بلوک است. همچنین در محل‌هایی که بار منفرد وجود داشته باشد کلاف میانی اجرا می‌شود.
• جهت کلاف میانی عمود بر تیرچه‌ها می‌باشد. حداقل عرض کلاف میانی برابر عرض بتن پاشنه یک تیرچه و ارتفاع آن برابر ارتفاع سقف خواهد بود.
• میل‌گردهای کلاف میانی حداقل یک عدد در بالا و حداقل یک عدد در پایین آن تعبیه می‌شوند. این میل‌گردها آج‌دار و حداقل قطر آنها ۶ میلیمتر خواهد بود.
• درصورتی‌که بار زنده سقف کمتر از ۳۵۰ کیلوگرم بر مترمربع و طول دهانه مؤثر کمتر از ۴ متر باشد نیازی به تعبیهٔ کلاف میانی نیست. ولی اگر در این حالت طول دهانه بیش از ۴ متر باشد یک کلاف میانی در سقف تعبیه می‌شود. حداقل سطح مقطع آرماتورهای طولی این کلاف برابر نصف سطح مقطع آرماتورهای کششی وسط دهانهٔ تیرچه‌ها می‌باشد.
• درصورتی‌که بار زنده سقف بیشتر از ۳۵۰ کیلوگرم بر مترمربع و طول دهانه مؤثر کمتر از ۴ متر باشد. یک کلاف میانی موردنیاز است. در این حالت برای طول دهانهٔ ۴ متر تا ۷ متر دو کلاف میانی و برای دهانه بیش از ۷ متر، ۳ کلاف میانی اجرا می‌شوند. حداقل سطح مقطع آرماتورهای طولی هر کلاف برابر سطح مقطع آرماتورهای کششی وسط دهانه تیرچه‌ها می‌باشد.
• درصورتی‌که بار منفرد سبک روی سقف وارد شود باید توسط کلاف‌های میانی مناسب بار منفرد وارده را روی تیرهای T شکل پخش نمود.

در سقف تیرچه بتنی میل‌گردها در داخل ژوئن قرار می‌گیرد و توسط سیم آرماتوربندی به تیرچه‌ها بسته می‌شوند؛ ولی در سقف‌های تیرچه کرومیت یک میل‌گرد در داخل ژوئن گذاشته می‌شود. علاوه بر اینکه در دو طرف دهانه به تیرهای کناری جوش می‌شوند به تیرچه‌ها نیز باید یک جوش کوچک زده شود.

همان‌طور که گفته شد در سقف تیرچه‌بلوک در دهانه‌های ۴.۵ متری ژوئن اجرا می‌شود؛ اما در سقف کرومیت اجرای ژوئن در تمام دهانه‌ها الزامی می‌باشد. با این فرق که تا دهانه دو و نیم متر نیاز به ایجاد فاصله بین بلوک‌ها و پر شدن با بتن نمی‌باشد و به‌اصطلاح ژوئن مخفی اجرا می‌گردد؛ ولی باید میل‌گرد تحتانی و فوقانی ژوئن نصب شود.

اجرای کلاف عرضی در سقف‌های کرومیت بدین صورت است که پس از جوشکاری تیرچه‌های کرومیت و قراردادن بلوک‌ها مابین تیرچه‌ها، فاصله‌ای به عرض حداقل ۱۰ و حداکثر ۱۴ سانتیمتر عمود بر تیرچه‌ها در بین بلوک‌ها ایجاد  می‌گردد. در داخل کلاف عرضی یک عدد میل‌گرد حداقل نمره ۱۲ آج‌دار و بالای کلاف عرضی نیز یک عدد میل‌گرد نمره ۱۲ یا ۱۴ یا ۱۶ آج‌دار بر روی بال فوقانی تیرچه‌ها، تیرهای فرعی کناری و در صورت وجود تیر فرعی در وسط دهانه، به آنها جوش داده می‌شود.

میل‌گرد فوقانی ژوئن در سقف کرومیت باید از بالای فضای ژوئن به روی نبشی‌های تیرچه کرومیت جوش کامل شود. در قسمت زیرین ژوئن به‌وسیله قالب موقت و یا ورق‌های فلزی به تیرچه‌ها جوش می‌شود، و یا قالب‌های آماده بسته می‌شود تا در هنگام بتن‌ریزی سقف داخل ژوئن‌ها نیز کاملاً پر شود. دهانه دو و نیم متر الی پنج و نیم متر یک ردیف ژوئن و بالاتر از پنج و نیم متر دو ردیف ژوئن بافاصله حداکثر دو و نیم متر از هم باید اجرا گردد.

در سقف‌های کرومیت قبل از اتصال میل‌گرد به بالای نبشی حتما به وسیله یک دیلم تیرچه را به حالت عمود در بیاورید، سپس میل‌گرد را به بالای نبشی جوش دهید.

2. قالب‌بندی زیر کلاف میانی در سقف تیرچه کرومیت

• برای قالب‌بندی زیر کلاف میانی ۳ روش متداول وجود دارد:

در روش اول  تخته‌هایی به ضخامت ۲ سانتیمتر و عرض فاصله ایجاد شده، در زیر کلاف میانی توسط سیم آرماتوربندی به تیرچه‌ها بسته می‌شود که این تخته‌ها پس از بتن‌ریزی باز می‌شود، اجرای صحیح کلاف میانی علاوه بر مقاومت سقف، باعث زیبا شدن سقف اجرا شده می‌گردد.

در روش دوم استفاده از ورق فلزی به ضخامت حداقل ۳ میلیمتر که به بال تحتانی تیرچه کرومیت جوش داده می‌شود. این قالب‌ها در زیر کلاف عرضی باقی می‌ماند به همین علت استفاده از این روش از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نمی‌باشد.

و در روش آخر روشی است که در آن  از قالب های بتنی که به قالب ریپ معروف است استفاده می‌شود. طول ، عرض و ضخامت قالب ریپ به ترتیب ۶۰ ، ۱۰ و ۵ سانتیمتر می‌باشد. درون این قالب های بتنی یک عدد میل‌گرد ۱۲ قرار دارد که از دو سر قالب حدود ۵ سانتیمتر بیرون است. میلگردهای خارج شده از قالب ریپ به ورق تیرچه‌ها جوش داده می‌شود. در صورت استفاده از قالب ریپ نیازی به میل‌گرد داخلی کلاف عرضی نمی‌باشد.

3. عواملی مؤثر در تعیین تعداد کلاف‌های عرضی

1. طول دهانه
2. شدت بار زنده وارد بر دیافراگم

4. نحوه اجرای کلاف عرضی در سقف‌های کرومیت

• کلاف عرضی (کلاف میانی)، تای بیم یا ژوئن (Tie beam) در تمامی دهانه‌های سقف‌های کرومیت لازم‌الاجرا است. اجرای کلاف عرضی در سقف‌های کرومیت علاوه بر ایجاد کمربندی بتنی در وسط دهانه‌ها که موجب تقسیم دهانه‌های بزرگ به دهانه‌های کوچک‌تر و توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه‌بلوک است به دلیل استفاده‌نکردن از جک و شمع در زیر تیرچه‌های فلزی باعث مهار تیرچه‌ها و جلوگیری از کمانش بال فوقانی تیرچه‌ها و ریزش سقف در هنگام بتن‌ریزی می‌گردد.
• اجرای کلاف عرضی بدین صورت است که پس از جوشکاری تیرچه‌های کرومیت و قراردادن بلوک‌ها مابین تیرچه‌ها، فاصله‌ای به عرض حداقل ۱۰ و حداکثر ۱۴ سانتیمتر عمود بر تیرچه‌ها در بین بلوک‌ها ایجاد  می‌گردد. در داخل کلاف عرضی یک عدد میل‌گرد حداقل نمره ۱۲ آج‌دار و بالای کلاف عرضی نیز یک عدد میل‌گرد نمره ۱۲ یا ۱۴ یا ۱۶ آج‌دار بر روی بال فوقانی تیرچه‌ها، تیرهای فرعی کناری و در صورت وجود تیر فرعی در وسط دهانه، به آنها جوش داده می‌شود.
• در دهانه‌های بزرگ بهتر است که از میل‌گرد ۱۶ برای بالای کلاف عرضی استفاده نمود و همچنین جوشکاری طوری باشد که باعث ضعیف‌شدن نبشی تیرچه نگردد.
• میل‌گرد تحتانی کلاف عرضی نیز علاوه بر ورق تیرچه کرومیت، در دو سر انتهایی کلاف عرضی نیز باید به تیرهای فرعی جوش داده شود.
• در تیرچه‌هایی که به دلیل طول زیاد نیاز به ورق نری به‌عنوان تقویت عضو کششی تیرچه (ورق پایین تیرچه) است میل‌گرد داخلی کلاف عرضی به میل‌گرد زیگزاگ تیرچه جوش می‌شود.
• کلاف عرضی می‌بایست در یک خط مستقیم اجرا گردد و همچنین میل‌گرد بالا و پایین کلاف عرضی نیز به‌صورت موازی قرار گیرند.
• به دلیل جوشکاری میل‌گردها به کلاف عرضی نیازی به نصب سنجاقک که معمولاً در سقف‌های تیرچه‌بلوک معمولی استفاده می‌شود نمی‌باشد.
• تعداد کلاف میانی در سقف کرمیت بستگی به طول دهانه دارد.
  برای دهانه‌های ۳ الی ۵/۵ متر یک کلاف عرضی و از طول ۵/۵ متر الی ۷/۵ متر دو کلاف عرضی لازم است،
• درهرصورت فاصله بین دو کلاف عرضی نباید از ۲/۵ متر بیشتر باشد،
• ولی برای دهانه‌های کوچک‌تر از ۳ متر نیازی به ایجاد فاصله نیست؛ ولی جوش‌دادن میل‌گرد ضروری است.
• داخل کلاف میانی نیز در هنگام بتن‌ریزی با بتن پر می‌گردد.

5. قالب‌بندی زیر کلاف میانی

برای قالب‌بندی زیر کلاف میانی از ۳ روش می‌توان استفاده نمود.

• (A) تخته‌هایی به ضخامت ۲ سانتیمتر و عرض فاصله ایجاد شده، در زیر کلاف میانی توسط سیم آرماتوربندی به تیرچه‌ها بسته می‌شود که این تخته‌ها پس از بتن‌ریزی باز می‌شود، اجرای صحیح کلاف میانی علاوه بر مقاومت سقف، باعث زیبا شدن سقف اجرا شده می‌گردد.
• (B) استفاده از ورق فلزی به ضخامت حداقل ۳ میلیمتر که به بال تحتانی تیرچه کرومیت جوش داده می‌شود. ین قالب‌ها در زیر کلاف عرضی باقی می‌ماند به همین علت استفاده از این روش از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نمی‌باشد.
• (C) استفاده از قالب‌های بتنی که به قالب ریپ معروف است. طول، عرض و ضخامت قالب ریپ به ترتیب ۶۰، ۱۰ و ۵ سانتیمتر می‌باشد. درون این قالب‌های بتنی یک عدد میل‌گرد ۱۲ قرار دارد که از دو سر قالب حدود ۵ سانتیمتر بیرون است. میل‌گردهای خارج شده از قالب ریپ به ورق تیرچه‌ها جوش داده می‌شود. در صورت استفاده از قالب ریپ نیازی به میل‌گرد داخلی کلاف عرضی نمی‌باشد.

جمع‌بندی ونتیجه‌گیری