معرفی ماشین‌آلات عمرانی

مقدمه

امروزه با پیشرفت و توسعه تکنولوژی و به دنبال آن پیدایش نیازهای جدید بشر، ابزارهای مختلف و ادوات متنوعی برای دست‌پیداکردن به این نیازها ساخته شده است. اختراع، توسعه و به‌کارگیری ادوات راه‌سازی نیز جدا از این موضوع نیست و امروزه ماشین‌آلات متنوعی در این حوزه وجود دارند. به ماشین‌آلاتی که برای انجام کارهای راه‌سازی استفاده می‌شود ماشین‌آلات راه‌سازی و ساختمانی می‌گویند و با آنها کارهای مختلفی را می‌توان انجام داد.

درواقع ماشین‌آلات راه‌سازی و ساختمانی یکی از بهترین اختراعات بشر برای انجام کارهای راه‌سازی است و دلیل این موضوع هم آن است که استفاده از این ادوات کمک کرده تا در وقت صرفه‌جویی بسیاری شود، ایمنی کار با آنها بیشتر شود و از سختی کار نیز کاسته شود. در ادامه با ما همراه باشید.

1. گروه‌بندی ماشین آلات بر اساس نشریه 446

1. گروه عملیات خاکی، راه‌سازی و آسفالت
2. گروه حفاری، حفارسی زیرزمینی و معدن
3. گروه بتن
4. گروه آبیاری، آب و فاضلاب
5. گروه عمومی و پشتیبانی

2. گروه عملیات خاکی، راه‌سازی و آسفالت

1.2. لودر

لودرها به طور وسیعی در کارهای ساختمانی برای حمل توده مواد (نظیر خاک و سنگ)، بارگیری کامیون‌ها، خاک‌برداری، حفاری و گاهی تسطیح (به‌عنوان بولدوزر) و غیره بکار گرفته می‌شوند. بر خلاف اسکریپرها که به طور هم‌زمان برای بارگیری و حمل استفاده می‌شوند، لودرها همواره باید به همراه ماشین‌های انتقال‌دهنده مانند کامیون‌ها به کار گرفته شوند. به‌طورکلی لودرها قادرند کارهای مختلفی را که در 4 دسته زیر خلاصه می‌شود، انجام دهند:

الف- بارگیری ماشین‌آلات حمل مواد خاکی: با لودر می‌توان مواد خاکی نظیر شن، خاک معمولی، سنگ شکسته، پسماند

کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی و غیره را داخل کامیون و سایر وسایل باربر ریخته و آنها را پر کرد.

ب- بلندکردن بار و انتقال آن: در کارهای ساختمانی با لودر می‌توان مصالح بنایی از قبیل آجر، بلوک بتنی پیش‌ساخته و غیره را در محوطه کارگاه حمل و جابه‌جا نمود.

ج- خاک‌برداری: این ماشین در کارهای خاک‌برداری ساختمان‌ها به‌خصوص گودبرداری خاک‌های سست تا متوسط بسیار سودمند تشخیص‌داده‌شده است، زیرا کندن و جابه‌جاکردن خاک و انباشته و بارگیری‌کردن آن با لودر سریع‌تر از سایر ماشین‌آلات صورت می‌گیرد.

د- تمیزکردن قشر سطحی زمین کارگاه: در زمین‌هایی که جنس آن زیاد سخت نبوده و تا حدودی نرم باشد، از لودر برای کندن و تمیزکردن محل کار استفاده‌ می‌کنند.

1.1.2. انواع لودر

• لودر چرخ لاستیکی

این لودرها در اقسام کوچک خیلی بزرگ ساخته می‌شود چرخ‌های بزرگ لاستیکی به این نوع لودرها قدرت تحرک و سرعت فراوانی می‌بخشد فشار وارده بر زمین توسط این لاستیک‌ها کم بوده و می‌توان این فشار را با تغییر میزان باد لاستیک‌ها تغییر داد به این‌همه در زمین‌های دارای سنگ‌های تیز امکان آسیب این لاستیک‌ها وجود دارد درضمن در زمین‌های خیس و گل‌آلود نیز کارکردن با لودر چرخ لاستیکی مشکل است البته زنجیرهای سیمی مخصوص جهت حفاظت لاستیک‌ها وجود دارد که می‌توان برای ازدیاد اصطکاک لاستیک‌ها با سطح زمین آن‌ها را به کاربرد نوعی از لاستیک‌های جدید ساخته شده‌اند که دارای عاج‌های خیلی ضخیمی هستند و می‌توانند در مناطق سنگی کار کنند این لودرها بر دو نوع معمولی و کمرشکن هستند.

نوع کمرشکن که بیشتر در لودرهای بزرگ بکار برده می‌شوند و دارای نوعی شاسی هستند که قسمت عقب لودر را به قسمت جلو توسط یک مفصل متصل می‌کنند این حالت مفصلی قدرت مانور و شعاع گردش ماشین را نسبت به شاسی‌های ثابت (غیرمفصلی) زیاد می‌کند در انواع مدرن این ماشین‌آلات از سیستم‌های فرمان و کنترل هیدرولیکی و الکتریکی جهت راحتی و عملکرد بهتر راننده استفاده شده است سیستم فرمان این ماشین‌ها به دو نوع است در لودرهای معمولی سیستم فرمان به‌وسیلهٔ فرمان و حرکت چرخ‌ها عمل می‌کند؛ اما در نوع کمرشکن سیستم فرمان به‌وسیله دو جک هیدرولیکی عمل می‌نماید.

• لودر چرخ زنجیری

لودرهای چرخ زنجیری مانند لودرهای چرخ لاستیکی عمل می‌کنند با این تفاوت که فشار کمی که بر زمین وارد می‌کنند باعث می‌شود که لودرهای با چرخ زنجیردار بتوانند در زمین‌هایی کار کنند که قابل‌استفاده برای لودرهای لاستیک در نیستند اصطکاک زیاد آن‌ها با زمین باعث می‌شود که بتوانند نهایت استفاده را از قدرت موتور در کندن زمین بنمایند و چون زنجیر دارند هنگام کار در مناطق دارای سنگ‌های تیز خطر پاره شدن لاستیک وجود ندارد لودرهای زنجیردار قادر به حرکت بر روی سطح‌های با شیب جانبی ۳۵٪ هستند درصورتی‌که این رقم برای لودر چرخ لاستیکی ۱۵٪ است همچنین لودر زنجیردار می‌تواند از شیب ۶۰٪ بالا برود درحالی‌که این رقم برای لودر لاستیک دار به حدود ۳۰٪ محدود می‌شود سرعت لودر زنجیردار خیلی کمتر از لودر لاستیک دار بوده به همین علت در مواردی که فاصله حمل مواد و بازگشت به محل بارگیری زیاد باشد راندمان این ماشین نسبت به نوع لاستیک دار پایین است.

2.2. بولدوزور

بولدوزر (به انگلیسی: Bulldozer) یا هموارساز یکی از ماشین‌آلات راه‌سازی و عمرانی است که نحوهٔ حرکت آن به‌صورت خزیدن به‌وسیلهٔ چرخ‌های زنجیری است. این ماشین دارای تیغهٔ فولادی در جلوست که توانایی جابه‌جایی حجم‌های گسترده‌ای از برف، خاک، شن، ماسه، نخاله و … را در حین کار دارد. واژهٔ بولدوزر بعضی مواقع برای نامیدن هرگونه ماشین‌آلات سنگین مهندسی نیز استفاده می‌شود.

بیشتر مواقع، بولدوزرها بزرگ و دارای موتورهای قدرتمند هستند. چرخ زنجیری به آن‌ها قابلیت مانور بسیار عالی در زمین‌های نام سطح و ناهموار می‌دهد. زنجیرهای پهن، وزن ماشین را در فضای گسترده‌ای پخش می‌کند و مانع فرورفتن و گیرکردن ماشین در زمین‌های شنی و گِلی می‌شود. زنجیرهای فوق پهن به زنجیرهای باتلاقی شهرت دارند. قدرت ایستایی زیاد بولدوزر به زمین و تقسیم‌کنندهٔ گشتاور این ماشین، سبب تبدیل نیروی موتور به قابلیت کششی می‌شود که اجازه می‌دهد بولدوزر از وزن بالای خود برای جابه‌جایی موانع و اجسام سنگین سر راه خود استفاده کند. برای مثال کاترپیلار مدل D9 به آسانی می‌تواند تانکهایی با وزن ۷۰ تُن را دنبال خود بکشد. قطعات ابتدایی بولدوزر شامل تیغه و ریپر است.

• ریپر

ریپر یا شیارزن، قطعه‌ای دراز و چنگال‌مانند است که در پشت بولدوزر نصب می‌شود و می‌تواند تک ساق (single shank) یا دارای چندین ساق (multi shank) باشد. برای شیار زدن‌های سنگین از مدل تک ساق آن بیشتر استفاده می‌شود. ریپرها دارای قلم‌هایی (در انتهای آن‌ها که با زمین برخورد می‌کند) از جنس فولاد تنگستن دار هستند.

شیار زدن صخره‌ها باعث می‌شود که سطح زمین به سنگ‌ریزه‌ها و قطعات کوچک‌تر تقسیم شده و در نهایت جابه‌جایی آن را آسان‌تر می‌کند. شیار زدن‌های کشاورزی باعث تسطیح زمین‌های سخت و صخره‌ای شده و زمین را قابل کشت می‌کند.

• تیغه

تیغهٔ بولدوزر یک قطعهٔ فولادی سنگین است که در قسمت جلوی ماشین نصب می‌شود. هدف از نصب آن هل‌دادن اجسام، جابه‌جایی موانع و نخاله است و دارای ۳ مدل است:

1. تیغهٔ راست (Straight Blade) که کوتاه است و دارای انحنای جانبی و بغل تیغه نمی‌باشد و از آن برای تسطیح استفاده می‌کنند.
2. تیغهٔ یونیورسال (Universal Blade) که بلند، دارای انحنا و بغل‌های بزرگ است که قابلیت جابه‌جایی بیشتر مواد را دارد.
3. تیغهٔ مرکب (S-U combination Blade) که کوتاه‌تر است، انحنای کمتر دارد و دارای بغل‌های کوچک‌تر است. از این تیغه برای هل‌دادن سنگ‌های بزرگ مانند سنگ‌های معدنی استفاده می‌شود.

3.2. فینیشر آسفالت

فینیشر به‌گونه‌ای از دستگاه‌های راه‌سازی گفته می‌شود که با دریافت آسفالت و بتن و موادی مانند این از کامیون‌های حمل آسفالت و بتن، آن را با ضخامت و طول و عرضی تعریف شده توسط اپراتور بر روی سطحی تعریف شده که عموماً این سطوح کف جاده‌ها و پارکینگ‌ها و غیره هستند، پهن می‌کند که معمولاً پس از پایان کار فینیشر، غلتک این مواد را به‌وسیله کوبیدن سفت و محکم می‌کند.

در پشت فنیشر مخزنی وجود دارد که کامیون‌های حمل مواد در این محل تخلیه بار انجام می‌دهند در جلوی فینیشر صفحه‌ای پهن قرار دارد که اصطلاحاً آن را (هد) می‌گویند و به‌وسیله آن مواد را با اندازه یکسان روی سطوح پهن می‌کند

این ماشین سطح لایه آسفالت را تراز کرده و شکل می‌دهد. نوار توسط تراکتور بوکسل می‌شود و شامل بازوهای تراز، قالب، صفحات انتهایی، مشعل‌ها، ویبراتورها و سنسورها و کنترل‌های شیب است. در حین کار، یک کامیون کمپرسی پر از آسفالت تا جلوی این ماشین عقب می‌رود و به‌آرامی بار خود را در قیف آن تخلیه می‌کند.

همان‌طور که فینیشر به سمت جلو حرکت می‌کند، نوار نقاله‌های تغذیه‌کننده آسفالت را به سمت عقب ماشین حرکت می‌دهند و مارپیچ‌های توزیع آسفالت را به سمت بیرون به عرض موردنظر فشار می‌دهند. سپس لایه آسفالت را صاف می‌کند و تا حدی آن را به شکل دلخواه فشرده می‌کند. یک غلتک چرخ فولادی سنگین، در ادامه آسفالت را به ضخامت موردنظر فشرده می‌کند

1.3.2. انواع فینیشر آسفالت

فینیشر انواع مختلف دارد:

• فینیشر آسفالت که بیشترین استفاده را در راه‌سازی دارد
• فینیشر بتن
• فینیشر مواد پلیمری بر روی سطوح صنعتی

3. گروه حفاری، حفارسی زیرزمینی و معدن

یکی از سخت‌ترین و تخصصی‌ترین بخش‌های کار معدن، حفاری‌کردن است. برای رسیدن به یک حفاری ایده‌آل، فرد متخصص باید لوازم و تجهیزات موردنیاز برای حفاری را دارا باشد چرا که نداشتن ابزار لازم برای حفاری، ممکن است باعث آسیب رساندن به فرد استفاده‌کننده از ابزار و یا حتی اطرافیان گردد.

اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که بهترین دستگاه حفاری معدن چیست؟ به‌طورکلی نمی‌توان یک مدل دستگاه حفاری معدن به‌خصوص را به‌عنوان بهترین لوازم حفاری معدن انتخاب کرد چرا که نوع زمین و معدن نیز در انتخاب دستگاه‌های حفاری حرف اول را می‌زند.

در این بخش به بررسی انواع حفاری معدن و نوع دستگاه حفاری موردنیاز آن می‌پردازیم:

1. لوازم حفاری در معدن روباز: معادن روباز به معدن‌هایی گویند که مواد معدنی روی سطح خاک و یا کمی پایین‌تر از سطح خاک قرار دارند و بنابراین برای استخراج مواد معدنی از آن‌ها نیازی به تونل زدن عمیق توسط دستگاه‌های حفاری نیست.  دو مورد از بهترین دستگاه‌های حفاری برای این نوع معادن، دستگاه‌های حفاری چرخشی و ضربه‌ای هستند. اگر شما نیز تمایل به حفاری معدن در معادن روباز را دارید، پیشنهاد ما استفاده از واگن دریل (Wagon drill) و یا دستگاه حفاری سطحی چکشی است (Surface Top Hammer Drill).
2. لوازم حفاری در معادن زیر زمینی: در معادن زیرزمینی، دو مشکل بزرگ‌بودن سنگ‌ها و نیاز به تونل زدن، باعث دشوارتر کردن فرایند حفاری می‌شوند. برای حفاری این نوع معادن، می‌توان از دستگاه‌های حفاری خارج چال و یا از دستگاه‌های حفاری داخل چال استفاده کرد. طبق گفته بسیاری از مهندسان و متخصصان، دستگاه‌های حفاری داخل چال دارای بازدهی بیشتری نسبت به خارج چاه هستند چرا که در این روش انرژی ضربات به‌صورت مستقیم به سر مته منتقل شده و افت انرژی در آن به کمترین مدار می‌‌رساند. علاوه بر این مورد نیز، دستگاه‌های حفاری داخل چاه، انحراف کمتری نسبت به دستگاه‌های حفاری خارج چال دارند. دو مثال از بهترین تجهیزات حفاری در این نوع معادن شامل دستگاه‌های تونلینگ (Tunneling) و دریل‌ها (Drill) هستند.

البته این نکته را نیز فراموش نکنید که اگر قصد حفاری و بهره‌برداری از معادن بزرگ را دارید، باید از بیل مکانیکی و خودروهای سنگین بزرگ برای حفاری استفاده کنید و از این دستگاه‌ها باید به‌عنوان دستگاه کمکی استفاده شود. برای کندن و یا خردکردن سنگ‌های اطراف تونل نیز می‌توانید از دستگاه چال موازی استفاده کنید.

بهترین دستگاه حفاری معدن در شرایط نامساعد

در برخی از زمین‌ها، شرایط نامساعد خاکی و جوی ما را مجبور به استفاده از لوازم حفاری خاصی می‌کند که در این بخش به بررسی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:

1.3. مته ضربه‌ای (چکشی) بادی

این نوع مته مانند دیگر مته‌های چکشی با ضربه‌زدن به سطح خاک باعث خردکردن سنگ‌ها می‌گردد با این تفاوت که این نوع مته بادی با استفاده از فشار باد، می‌تواند سنگ‌های خرد شده را به اطراف براند تا پیش رفتن و خردکردن را برای مته ساده‌تر کند. از این نوع مته معمولاً برای زمین‌هایی با سنگ‌های حجیم و متعدد استفاده می‌شود.

2.3. دستگاه‌های حفاری کوپارد

گاهی اوقات در حفاری وجود دارند که داشتن دقت بالای حفاری و نداشتن انحراف بسیار برای ما اهمیت بسیاری دارد. دستگاه‌های حفاری کوپارد، با داشتن قدرت بیشتر از دستگاه‌های حفاری داخل و خارج چاه و همچنین داشتن دقت بالا، بهترین جایگزین ما در این شرایط هستند.

3.3. بیل مکانیکی چرخشی بگر 

این بیل چرخشی صاحب رکورد جهانی گینس برای بزرگ‌ترین ماشین زمینی است. بگر 293 برای استخراج لیگنیت که نوعی زغال‌سنگ عیار پایین مورداستفاده در نیروگاه‌های برق است، زمین را حفاری می‌کند. چرخ بگر به قطر 71 فوت 18 بیل 1452 گالنی این دستگاه را می‌چرخاند و زمین را کنده و به یک تسمه‌نقاله می‌ریزد که در پشت بازوی بارگیری‌اش ساخته شده است. هر روز بگر 8.48 میلیون فوت مربع مواد را جابه‌جا می‌کند که برای پر کردن 96 استخر شنای المپیک کافی است. این دستگاه که در معدن هومباخ آلمان مورداستفاده است، 94.5 متر ارتفاع و 220 متر طول و 45500 تن وزن دارد.

4. گروه بتن

1.4. بچینگ

ایستگاه تولید بتن یا بچینگ، کارگاه‌هایی هستند که بتن را با مقیاس صنعتی یا تحت شرایط ویژه تهیه کرده و به مصرف‌کننده عرضه می‌کنند.

در پروژه‌های بزرگ عمرانی مانند راه‌سازی، سدسازی و برج‌سازی پیمانکاران بیشتر تمایل به احداث یک ایستگاه تولید بتن با مقیاسی متناسب با نیاز پروژه در منطقهٔ عملیاتی خود دارند. هزینهٔ ساخت و راه‌اندازی یک ایستگاه به نسبت خریداری بتن موردنیاز از یک کارگاه تولیدی معمولاً باصرفه‌تر است. در مدیریت ایستگاه تولید بتن علاوه بر مباحث تئوری و آزمایشگاهی پیرامون بتن و تکنولوژی و طرح اختلاط آن مباحث دیگری مانند تولید بهینه، مدیریت زمان، مهندسی سیستم، حسابداری و بازاریابی نیز مطرح اهمیت دارد.

• بخش‌های ایستگاه

اجزای یک ایستگاه تولید بتن با طرح اختلاط تر را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد: دپوی سنگ‌دانه‌ها، سیلوی سیمان، بچینگ‌پلانت (دستگاه پیمانه و توزین کردن سیمان)، مخزن و کنتور اندازه‌گیری آب.

مخلوط‌ساز

مخلوط‌ساز یا بچینگ‌پلانت در حقیقت هستهٔ اصلی یک ایستگاه تولید بتن را تشکیل می‌دهد. مخلوط‌ساز با استفاده از پمپ‌های تعبیه شده بر روی دستگاه سیمان را سیلو و سنگ‌دانه‌ها را از دپو، با نسبت‌های مشخص به داخل دیگ بتن ریخته و با استفاده از پمپ آب، مقدار معین عبوری از کنتور آب را نیز به داخل دیگ هدایت کرده، در دیگ این مواد با یکدیگر ترکیب شده و از قسمت تخلیه به داخل مسیر همزن ریخته می‌شود. ظرفیت تولیدی مخلوط‌سازها بر اساس حجم دیگ آن بیان می‌گردد. سه مدل متداول، بچینگ‌پلانت‌های با حجم دیگ ۰٫۵، ۰٫۷۵ و ۱ مترمکعب است.

دپوی سنگ‌دانه‌ها

از نظر اصطلاح معمول در کارگاه‌ها، سنگ‌دانه‌های مورداستفاده در تولید بتن به سه گروه ماسه، شن نخودی و شن بادامی طبقه‌بندی می‌شوند. در ایستگاه تولید بتن هر یک از این مصالح باید کاملاً جدا از یکدیگر ذخیره گردند. در هنگام ساخت بتن، اختلاط سنگ‌دانه‌ها با نسبت دقیق و مشخصی صورت می‌گیرد. در مناطق سردسیر سنگ‌دانه‌ها را در سیلوی ویژه‌ای نگهداری می‌کنند تا از سردشدن مصالح و یخ‌زدگی آن‌ها جلوگیری شود. اما به طور معمول سنگ‌دانه‌ها به‌صورت دپو شده و در کنارهٔ ایستگاه انباشته می‌گردند. برای جدا نمودن سنگ‌دانه‌های مختلف از دیوار حایل استفاده می‌شود. این دیوارهای حایل در قسمت پشت بچینگ‌پلانت به‌صورت شعاعی احداث می‌شوند تا بتوانند حداقل سه ناحیهٔ جداگانه برای دپوی ماسه، شن نخودی و شن بادامی فراهم کنند. مقادیر شن و ماسه موردنیاز با استفاده از دراگ لاین به سمت سامانه پیمانه کن منتقل می‌شود. دراگلاین جرثقیل ثابتی است که بر روی دستگاه بچینگ‌پلانت نصب شده و با استفاده از دکل خود تا شعاع قابل توجهی توانایی حمل مصالح به بچینگ‌پلانت را دارد. شعاع دسترسی در دراگلاین‌هایی که بر روی بچینگ‌پلانت‌های متداول در ایران نصب می‌شوند حدود ۱۶ متر است.

سیلوی سیمان

برای نگهداری سیمان مورداستفاده در ساخت بتن مورداستفاده قرار می‌گیرد. به شکل استوانه‌های نسبتاً بلندی هستند که به‌وسیلهٔ پایه‌های فلزی بر روی فونداسیون بتنی نصب می‌شوند. ظرفیت سیلوهای متداول سیمان در ایران ۳۰۰ تن است. تعداد سیلوهای موجود در ایستگاه تولید بتن به میزان تولید بتن در آن کارگاه بستگی دارد.

بچینگ‌پلانت

بچینگ‌پلانت (به انگلیسی Batch Plant) هستهٔ اصلی یک ایستگاه تولید بتن است. در بچینگ‌پلانت با استفاده از پمپ‌های تعبیه شده بر روی دستگاه، سیمان از سیلوها و سنگ‌دانه از دپو، با نسبت‌های مشخص به داخل دیگ بتن ریخته می‌شود. با استفاده از پمپ آب، نیز مقدار معینی از آب به داخل دیگ هدایت می‌شود. در دیگ این مواد با یکدیگر ترکیب شده و از قسمت تخلیه به داخل تراک‌میکسر ریخته می‌شود. ظرفیت تولیدی بچینگ‌پلانت‌ها بر اساس حجم دیگ آن بیان می‌گردد. در مدل‌های متداول در ایران، بچینگ‌پلانت‌ها با حجم دیگ ۰٫۵، ۰٫۷۵ و ۱ مترمکعب هستند.

مخزن و کنتور اندازه‌گیری آب

برای تولید بتن، مخزن آب در کنار بچینگ‌پلانت قرار می‌گیرد و آب به‌وسیلهٔ پمپ آب به داخل دیگ بچینگ‌پلانت هدایت می‌شود. کنتور آب وظیفهٔ اندازه‌گیری میزان هدایت آب به داخل دیگ را دارد. ظرفیت مخازن هم بر اساس نوع و مقیاس ایستگاه تولیدی بتن متفاوت است، اما به طور تقریبی برای یک کارگاه مشخص حدود ده‌هزار لیتر آب در یک روز کاری موردنیاز است.

تراک‌میکسرها

میکسرها مخازن نگهداری بتن هستند که بر روی کامیونی تعبیه می‌شوند و با سرعت زاویه‌ای مشخصی حول محور مرکزی خود می‌چرخند. به کامیون و میکسر نصب شده بر آن تراک‌میکسر (به انگلیسی Concrete Transport Truck) گفته می‌شود. تراک‌میکسرها در بخش مخصوصی در زیر بچینگ‌پلانت قرار می‌گیرند و از آنجا بتن از دیگ بتن به داخل کامیون تخلیه می‌شود. تراک‌میکسر با محور مایل و نصب شده روی کامیون‌ها دو نوع هستند، یکی از انتها و دیگری از جلو تخلیه می‌گردد. تراک‌میکسر تخلیه از جلو معمولاً ناودانی تلیه به‌صورت هیدرولیکی از داخل اتاق راننده برای ریختن بتن در محل هدایت می‌شود. نوع از جلو مخلوط‌کن گران‌تر از نوع دوم است؛ ولی مشخص نیست کدام نوع به‌هرحال اقتصادی‌تر است.

1.1.4. انواع بچینگ

• میکسر متحرک

میکسر متحرک، یک کامیون یا تریلر با استوانه دوار است که در حال حرکت و حمل‌ونقل بتن را میکس می‌کند. میکسر متحرک برای پروژه‌هایی که نیاز به بتن میکس شده تازه دارند بسیار مناسب و کاربردی است. به‌طورکلی دو نوع میکسر متحرک وجود دارد: کامیون میکسر و تریلر میکسر. زمانی که استوانه در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد بتن در حال آماده‌شدن است و زمانی که خلاف عقربه‌های ساعت می‌چرخد بتن را از استوانه بیرون می‌ریزد.

• پمپ بتن

ممکن است مکان‌های زیادی وجود داشته باشد که هیچ‌کدام از تجهیزات ساختمانی نمی‌توانند به آن برسند؛ مثلاً در یک ساختمان بلند یا وسط یک تونل طولانی. در چنین مکان‌هایی اگر نیاز به پر کردن بتن باشد، پمپ بتن می‌تواند بسیار کارایی داشته باشد و توسط لوله‌های انتقال بتن که به‌وسیله بست به هم وصل شده‌اند و غالباً پنج اینچ هستند به محل موردنظر پمپاژ کند.

• کارخانه مخلوط آماده بتن

کارخانه مخلوط آماده بتن یک کارخانه یا بچینگ‌پلانت مرکزی است که نزدیک پروژه ساختمانی قرار داده می‌شود. بتن در کارخانه مخلوط می‌شود و سپس توسط یک کامیون یا تریلر به سایت ساختمانی انتقال داده می‌شود. این نوع بچینگ‌پلانت برای پروژه‌های ساخت‌وساز در سطح کوچک که میزان کمی بتن موردنیاز است مناسب است.

• بچینگ‌پلانت فشرده

بچینگ‌پلانت فشرده برای آماده‌کردن بتن در خود محل ساخت‌وساز استفاده می‌شود. زمانی که صرفه‌جویی در انرژی نیاز اصلی است از این نوع بچینگ‌پلانت استفاده می‌شود. این نوع بچینگ جای بسیار کمی را اشغال می‌کند و ازآنجایی‌که در خود محل ساخت‌وساز قرار می‌گیرد بتن موردنیاز می‌تواند به‌سرعت تأمین شود. از مزایای بچینگ‌پلانت فشرده نگهداری آسان و هزینه پایین آن است.

2.4. بتونیر

هر مخزن حمل بتن که بتواند در حین انتقال بتن آن را بچرخاند و از طرفی سبب اختلاط آن شود و از سوی دیگر مانع گیرش آن تا محل مصرف نهایی گردد، بتونیِر نام دارد. این مخازن بنا به‌ضرورت می‌تواند بر روی کامیون، تریلی یا هر نوع قوای محرکه حتی واگن‌های ریلی نیز مستقر شود. چنانچه تراک‌میکسر برای انجام تمام عملیات اختلاط استفاده می‌شود، این عمل می‌تواند در محل تولید بتن قبل از رفتن به کارگاه یا در محل کارگاه یا حتی در حین مسیر انجام شود
گاهی نیز از تراک‌میکسرها برای تکمیل عملیات اختلاط استفاده می‌شود. در این حالت باید یک کارخانه مرکزی اختلاط بتن، برای انجام اختلاط اولیه مورداستفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که از تراک‌میکسرها به‌عنوان انتقال‌دهنده بتن ساخته شده توسط بتن مرکزی استفاده می‌شود، تراک‌میکسرها تنها به‌عنوان واحد همزن عمل می‌کند.

در مخلوط‌کن، محفظه مدوری که مواد بتن در آن ریخته می‌شود جام نام دارد.

ترتیب افزودن مواد متشکله بتن در مخلوط‌کن، نقش مهمی را در یک‌نواختی بتن خواهد داشت.

باید از اضافه بارکردن مخلوط‌کن پرهیز کرد، به ویژه در مورد سنگ‌دانه‌های بسیار سنگینی همچون ذرات پانچی فولادی اندازه محموله را باید تا حدود ۵۰٪ ظرفیت اسمی مخلوط‌کن کاهش داد. از آنجا که برخی سنگدانه‌ها کاملاً ترد و شکننده‌اند، باید برای جلوگیری از شکسته شدن سنگ‌دانه‌ها که تاثیرات زیان‌بخشی بر کارایی و آب‌اندازی بتن دارد، از مخلوط کردن زیاد بتن پرهیز کرد. به کامیون‌های حمل‌کننده جام مخلوط‌کن، کامیون مخلوط‌کن یا تراک‌میکسر گفته می‌شود.

5. گروه آبیاری، آب و فاضلاب

1.5. ترنچر یا خندق کن

خَندَق‌کَن که به آن کانال کن، ماشین زه‌کشی، ترانشه‌زن و ترنچر (به انگلیسی: Trencher) هم گفته‌اند، از ماشین‌آلات سنگین است.

از خندق کن‌ها بیشتر برای حفر زمین به‌منظور زه‌کشی یا کارگذاری خطوط لوله در بزرگراه‌ها یا در سنگ به کار می‌رود. زمانی که این دستگاه برای حفاری یک کانال صرف می‌کند بسیار کمتر از بیل مکانیکی است.

خندق کن‌ها در طیف وسیعی از نظر توانایی و سرعت ساخته می‌شوند. بیشتر این ماشین‌ها از نوع زنجیری بوده و با چرخش زنجیر و خارج‌کردن خاک از زمین ترانشه حفاری می‌گردد، ولی اگر زمین سنگی باشد نوع زنجیری کاربرد نداشته و بهتر است از ماشین‌های نوع سطلی آن استفاده شود. عواملی مانند عمق حفاری و نوع خاک و ابعاد مزرعه بر سرعت کار ماشین‌آلات مؤثر هستند.

خندق کن‌ها ممکن است کوچک و دستی باشند و در مدل‌های قابل اتصال به بیل مکانیکی، مینی لودر (skid loader) و تراکتور باشند یا مدل‌های سنگین و بزرگ.

خندق کن بر دو نوع چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری وجود دارد که در شرایط سخت از چرخ زنجیری استفاده می‌شود.

بسیاری از انواع خندق کن‌ها به‌منظور پایداری کافی، خاک‌های حفاری شده را به دو سوی طرف ترانشه می‌ریزند به‌طوری‌که به‌آسانی باز پر (بک‌فیل) شوند.

پخ زن لوله

2.5. پخ زن لوله

دستگاه پخ زن، دستگاهی است که از آن برای حذف لبه‌های تیز و صاف‌کردن سطح ورق‌های فلزی استفاده می‌شود. از این فرایند به‌عنوان لبه‌سازی یا کونیک کردن لبه‌ها به منظور اتصال دو یا چند قطعه فلزی به یکدیگر یاد می‌کنند. از دستگاه پخ زن در زمان جوشکاری استفاده می‌شود. ایجاد لبه‌صاف در انتهای لوله بسیار مهم است. زیرا این امر می‌تواند به فرایند تهیه و آماده‌سازی لوله در جوشکاری کمک ‌نماید. از انواع دستگاه‌های پخ زن در صنایع مختلف از جمله صنایع لوله‌سازی و تولید تیوپ، استفاده می‌کنند. با دستگاه پخ زن می‌توان لبه‌ها و نقاط تیز روی دو سرلوله را جهت آماده‌سازی برای فرایند جوشکاری، گرد و صاف کرد. همچنین، این ابزار برای ایجاد لبه‌صاف در میلگردها، حذف تیزی لبه سنگ‌ها یا شیشه‌ها کاربرد دارد. دستگاه پخ زن در انواع مختلفی در بازار موجود است. هر کدام از مدل‌های این دستگاه دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند.

6. گروه عمومی و پشتیبانی

1.6. وینچ

وینچ به دستگاهی گفته می‌شود که برای کشیدن یا بلندکردن اجسام به کار می‌رود. در زبان فارسی و انگلیسی وینچ WINCH به دستگاه کشنده خطی که به طور افقی یا با زاویه جسم را می‌کشد گفته می‌شود همچنین به این دستگاه درحالی‌که جسم را به طور عمودی به جهت بلندکردن می‌کشد بالابر و در زبان انگلیسی Hoist می‌گویند البته در زبان فارسی به این دستگاه در حال استفاده بالابری نیز وینچ می‌گویند کاربرد این وسیله به‌قدری زیاد است که لازم به توضیحات جداگانه است برخی از کاربردهای آن عبارت‌اند از: 1- سکوهای حفر چاه نفت و گاز 2- کابل کشی 3- استخراج معادن 4- کشتی ها و شناورهای دریایی 5- صنایع و کارخانه جات 6- خودرو 7- برج های نور …

1.1.6. انواع وینچ

وینچ دستی ساده: وینچ‌های دستی معمولاً در صنایع و کاربردهای سبک استفاده شده و به طور میانگین توانایی جابه‌جایی وزن‌های 1 تن تا 2تن را دارند. و این وینچ ها از صفحه فلزی چرخ دنده جمع کننده و سیم بکسل تشکیل می شوند.

وینچ دستی کلاچ دار: وینچ‌های دستی کلاچ دار ابزار پرکاربردی هستند که به‌منظور بالابردن وسایل از آن‌ها استفاده می‌شود و به دلیل قیمت و تناژ پایین آن در مصارف سبک‌تر مورداستفاده قرار می‌گیرند.

وینچ برقی: بالابر برقی که به آن وینچ برقی می‌گویند یکی از متداول‌ترین نوع وینچ‌هاست که مصارف خانگی و صنعتی بسیار زیادی دارد.

انواع دیگر وینچ بالابر: وینچ الکترومکانیکی، سیم‌بکسلی، برقی، کشنده و زنجیری

وینچ کلاچ دار با وینچ ساده چه تفاوتی دارد؟

در هنگام کار با وینچ دستی اگر بخواهید بار خود را در خلاف جهت حرکت دهید اگر وینچ شما کلاچ دار باشد تنها کافی است قرقره را خلاف جهت بچرخانید؛ اما اگر وینچتان ساده باشد ابتدا باید ضامن را فشار دهید تا باعث شود جهت وینچ تغییر پیدا کند.

2.6. لیفتراک

افرازه یا لیفتراک، ماشینی است دارای یک دکل، شاخک و ملحقات که باتوجه‌به نوع فعالیت برای ترابری، جابه‌جایی و انبارکردن بارها در اشکال و ظرفیت‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شود و متناسب با نوع کار و محیط از سوخت‌های فسیلی، گاز یا برق استفاده می‌کند.

1.2.6. انواع لیفتراک

• لیفتراک برق

این نوع لیفتراک‌ها از منبع برقی و الکتریکی (باتری) برای تأمین نیروی موردنیاز خود استفاده می‌کنند. شرکت‌های پیشرو در ساخت لیفتراک برای کاهش هزینه‌های سوختی، کمترشدن آلودگی‌های می‌کنند، شرایط خاص استفاده از لیفتراک در برخی از محیط‌ها که نباید دودی وجود داشته باشد، شرکت‌های سازنده لیفتراک را ملزم به ساخت لیفتراک‌های برقی و الکتریکی کرده است.

• لیفتراک بنزینی

لیفتراک‌های بنزینی دارای بیشترین فراوانی و تنوع و کاربرد در بین سایر لیفتراک‌ها هستند. استفاده از سوخت رایج بنزین باعث شده این لیفتراک‌ها دارای بیشترین درخواست ساخت و تولید را داشته باشند.

• لیفتراک گازوئیلی

این نوع لیفتراک‌ها به با نام لیفتراک دیزلی نیز شناخته می‌شوند، دارای حجم و ظرفیت بالایی بوده و معمولاً در صنایع و کاربری‌های سنگین کاربرد دارند. حجیم بودن و توان قدرتی بالا از ویژگی‌های بارز این نوع از لیفتراک‌ها است .

• لیفتراک هیبریدی

لیفتراک‌های نسل آینده از نوع سوخت ترکیبی یا همان هیبریدی هستند. استفاده از سوخت‌های فسیلی در کنار موتورهای برقی بیشترین راندمان و کارایی را در کنار کمترین استفاده سوختی و آلودگی محیطی فراهم نموده است. این نوع از لیفتراک‌ها دارای کمترین تنوع و تعداد در بازار کنونی هستند؛ ولی در آینده‌ای نه‌چندان دور، جایگزین سایر لیفتراک‌ها خواهند شد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با ضوابط و قوانبن مربوط به “ماشین‌آلات عمرانی” و دانلود ”معرفی ماشین‌آلات عمرانی (نشریه 446) | مصوب سال 1388” به پکیج “استانداردهای صنعت ساخت” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید