چگونه در کنکور موفق شویم؟

مقدمه

با نزدیک‌شدن به زمان کنکور، همه کنکوری‌ها در تلاش‌اند که بهترین شیوه‌ها و روش‌ها را برای فراگیری مواد درسی، یاد بگیرند. ممکن است راه‌های عجیب غریبی را هم امتحان کرده‌اند. خود شما هم شاید برای درس‌خواندن خودتان را در کتابخانه حبس کرده باشید و نتیجه هم گرفته باشید، اما حداقل ۲۲ روش بهتر از این هم وجود دارد! بنابراین، با به‌کارگیری این روش‌های ثابت شده از نظر علمی می‌توانید بدون هیچ ترسی از هر آزمون و کنکوری سربلند بیرون بیایید و موفقیت در کنکور را تجربه کنید.

1. مطالعه برای کنکور را از کی شروع کنیم؟

لطفاً منتظر یک شرایط عالی و ایدئال برای شروع نباشید و با بهانه‌تراشی‌های مختلف، موفقیت را به تأخیر نیندازید! نمی‌دانم در حال حاضر در کدام پایه تحصیلی مشغول به تحصیل هستید؛ اما اگر تصمیم گرفته‌اید مطالعه برای کنکور را شروع کنید، شک نکنید که این تصمیم درستی است و تا ذوق و شوق آن را دارید استارت کار را بزنید. برای پاسخ به سؤال مطالعه برای کنکور را از کی شروع کنیم، داوطلبان را به دو دسته تقسیم کرده‌ایم:

• دانش‌آموزان دهم یازدهمی: بزرگ‌ترین هدفشان باید یادگیری کامل دروس در مدرسه و تمرین آموخته‌ها با سؤالات تستی و تشریحی باشد. یکی از رازهای موفقیت رتبه برترها، جمع‌بندی پایه دهم در تابستان سال دهم و جمع‌بندی هر دوپایه در تابستان سال یازدهم است. همچنین بهتر است دانش‌آموزان از همان آغاز پایه دهم، کم‌کم به تست‌زنی و مطالعه به سبک کنکوری عادت کنند.
• داوطلبان پشت‌کنکوری: افسوس خوردن به‌خاطر ازدست‌دادن زمان و تنبلی‌کردن واقعاً دردی از کسی دوا نمی‌کند؛ از همین‌الان شروع کنید و سعی کنید بهترین خودتان باشید.

2. روش مطالعه برای موفقیت در کنکور

بزرگ‌ترین تفاوت بین یک ورزشکار آماتور و تازه‌کار با یک ورزشکار حرفه‌ای در مدت زمانی که به تمرین‌کردن اختصاص می‌دهند نیست؛ چه‌بسا ورزشکار آماتور ساعات بیشتری تمرین کند، بلکه تفاوت در روش انجام تمرینات است. در مقوله کنکور هم این قضیه صدق می‌کند؛ یعنی علاوه بر داشتن ساعت مطالعه کافی، باید روش مطالعه صحیح هر درس را هم یاد بگیرید تا از زمان و انرژی‌تان بیشترین استفاده را بکنید.

علاوه بر این لازم است با روش‌هایی برای افزایش تمرکز در زمان مطالعه، روش‌های تست‌زنی و راه‌هایی برای مطالعه بدون فراموشی آشنا شوید.

1.2. موفقیت در کنکور تجربی

قبل از هر چیزی هدفتان را دقیقاً مشخص کنید، اکثر داوطلبان رشته تجربی به امید قبولی در یکی از رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی وارد رشته تجربی می‌شوند. اما آیا واقعاً به رشته‌های علوم پزشکی علاقه دارید؟ اصلاً اطلاعات کامل و کافی از این رشته‌ها دارید؟ اگر ندارید قبل از هر چیزی در مورد انواع رشته‌های گروه آزمایشی تجربی تحقیق کنید.

نکته مهم دیگری که برای موفقیت در کنکور تجربی باید آویزه گوشتان کنید، برقراری تعادل در زمان مطالعه دروس است. برخی از داوطلبان تجربی همه زمانشان را صرف مطالعه زیست و شیمی می‌کنند و از مطالعه بقیه دروس به‌خصوص ریاضی و فیزیک غافل می‌شوند.

درست است که ضریب زیست و شیمی در کنکور تجربی از سایر دروس بالاتر است؛ اما برای قبولی در رشته‌های پرطرف‌دار باید در همه درس‌ها درصد معقول و مناسبی کسب کنید؛ پس از همان پایه دهم سعی کنید رابطه خوبی با درس‌های محاسباتی مثل ریاضی و فیزیک برقرار کنید.

2.2. موفقیت در کنکور ریاضی

همه داوطلبان رشته ریاضی می‌دانند که برای موفقیت در کنکور ریاضی باید تا جایی که می‌توانند تمرین کنند و مسئله و تست حل کنند. اما کمتر داوطلبی به این نکته توجه می‌کند که برای یادگیری درس‌های رشته ریاضی صرفاً حفظ‌کردن فرمول‌های مختلف و تست‌زنی کافی نیست؛ بلکه باید مفاهیم دروس ریاضی و فیزیک را عمیقاً درک کنند، تجسم کنند و آن‌ها را یاد بگیرند. ازآنجایی‌که دروس رشته ریاضی سخت و سنگین هستند، تهیه منابع برای داوطلبان این گروه آزمایشی مهم‌تر از سایر داوطلبان است.

اگر در درسی ضعف دارید، قبل از شرکت در کلاس‌های کنکوری، سعی کنید با مطالعه منابع مناسب سطح خودتان، تاحدامکان اشکالاتتان را برطرف کنید.

3.2. موفقیت در کنکور انسانی

حجم مطالبی که داوطلبان کنکور انسانی مطالعه می‌کنند از سایر گروه‌های آزمایشی بیشتر است، به‌علاوه برخی از دروس ماهیت کاملاً حفظی دارند و داوطلبان مجبورند مطالب این درس‌ها را بی‌چون‌وچرا حفظ کنند. (مثلاً مطالب درس‌های تاریخ و جغرافیا) بنابراین برای موفقیت در کنکور انسانی باید روش‌های خلاصه نویسی و اصول مرورکردن را به‌خوبی یاد بگیرید.

همچنین از کتاب‌ها و منابعی استفاده کنید که کار شما را برای جمع‌بندی و مرور مطالب حفظ‌کردنی رشته انسانی راحت‌تر کنند؛ برخی از کتاب‌های رشته انسانی این کار را با کمک‌گرفتن از جداول و نمودارها انجام داده‌اند. با اینکه برخی مطالب رشته انسانی حفظ‌کردنی هستند؛ اما بسیاری از مطالب کتاب‌های این رشته دشوار و مفهومی‌اند (مثل دروس فلسفه و منطق و ریاضی)؛ پس داوطلبان گروه آزمایشی انسانی نباید از تست‌زنی غافل شوند.

3. نکاتی در مورد موفقیت در کنکور که به آن بی‌توجه هستیم

1.3. توکل بر خدا

توکل یعنی اینکه تلاش و کوششت را بکن و تدبیر امور را به خدا بسپار. قرآن کریم می‌فرماید: «مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ هر که اتکایش به خدا باشد، خدا برای‏ او کافی است، «إنَّ اٌللهَ یُحِبُّ اٌلْمٌتَوَکِّلِینَ.» خداوند توکل‌کنندگان را دوست دارد. به‌هرحال با هر توانایی که دارید به خدا توکل کنید؛ به قول حافظ: تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافری است/ راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش. توکل بر خدا به شما آرامش می‌دهد، چیزی که بدان محتاج هستید.

2.3. داشتن هدف

داشتن هدف به شما انگیزهٔ حرکت می‌دهد و مهم‌ترین عامل برای کسب موفقیت است. وقتی به هدفتان نگاه می‌کنید انگیزهٔ شما برای تلاش و کوشش، مضاعف می‌شود و این بهترین دستاورد داشتن هدف است. شما امسال یک هدف بزرگ دارید، پس برای رسیدن به آن باید تمام همت خود را به کار بگیرید.

3.3. برنامه‌ریزی صحیح

برای رسیدن به هدف باید برنامه‌ریزی صحیح داشته باشید. (شامل برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت) بدون برنامه‌ریزی صحیح تلاش‌های شما نتیجهٔ مطلوب نخواهد داشت. برنامه‌ریزی صحیح، مدیریت زمان را در اختیار شما قرار می‌دهد و شما را از سردرگمی رها می‌سازد، مسیر رسیدن به هدف را روشن می‌سازد و هر زمان شما را متوجه می‌سازد که تا رسیدن به هدف چه فاصله‌ای باید طی کنید. توجه داشته باشید که هر دانش‌آموز باید روش صحیح برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت (هفتگی) را شخصاً فراگیرد و برای خود برنامه بنویسد.

4.3. استمرار و پافشاری را دست‌کم نگیرید

شناختن نقاط ضعف و قوت خود، روندی واقعی و به‌دوراز تخیلات را پیش بگیرید. تا دیروز روزانه ۴ ساعت مطالعه داشتید از امروز ۱۴ ساعت؟!! استمرار در درس‌خواندن بسیار حائز اهمیت است و شما باید این نکته را در نظر داشته باشید که داشتن روندی معقول در برنامه‌ریزی و اجرای آن از بسیاری موارد واجب‌تر است. به قول قدیمی‌ها با یک‌دست چند هندوانه برندار!

دقت داشته باشید که در برنامه‌ریزی‌های درسی اصولی، یکی از راه‌های موفقیت در کنکور استمرار و پیوستگی است، شتاب‌زده و عجولانه اقدام نکنید.

5.3. تقلیدکردن را کنار بگذارید!

یکی از نکات مهم در موفقیت این آزمون بزرگ شناخت شرایط مختص به خودتان است. قرار نیست شما هم عیناً مانند فلان شخص پذیرفته شده در کنکور درس بخوانید، تست بزنید و یا حتی بخوابید! تقلید کورکورانه کار بسیار نامناسبی است. شکی نیست که تجربه دیگران بسیار حائز اهمیت بوده و چراغی برای راه شما تا انتهای مسیر خواهد بود؛ ولی این موضوع نباید شائبه ایجاد کند.

کنکور سراسری در سال‌های گذشته و سال پیشرو قطعاً آزمونی برای سنجش معلومات شما است و هیچ ربطی به تجارب و شنیده‌های شما نخواهد داشت. همچنین این نکته را فراموش نکنید که هیچ منبعی، کتاب درسی شما نخواهد شد و یکی از راه‌های موفقیت در کنکور توجه به کتاب درسی و فهم اصولی آن است.

سؤالات کنکور از فضا نیامده‌اند؛ بلکه از همین کتاب‌های درسی با کمی درجه سختی بیشتر طرح شده‌اند. پس ابتدا به کتاب‌درسی خود مسلط شوید، سپس وارد بحث خرید و تهیه کتاب‌های کمک‌آموزشی شوید.

6.3. تست‌زنی راهی بی‌چون‌وچرا!

با تست‌زدن، مطالب موجود در حافظه بلندمدت شما مرور می‌شوند. بیان این نکته حائز اهمیت است که در زدن تست دقت داشته باشید تمامی مطالب را پوشش دهید و تنها به یک مطلب و موضوع خاص اکتفا نکنید. در ادامه برای موفقیت روش تست‌زدن اصولی را به شما می‌گوییم:

• قرار نیست یک‌روزه همه تست‌ها را بزنید! دسته‌بندی کنید و هر دفعه تعدادی از آن‌ها را انجام دهید.
• در انتهای مطالعه هر بخش تعدادی تست بزنید. در این صورت با الگوی تستی آن بخش آشنا خواهید شد.
• لازم نیست هنگام زدن تست آموزشی، جلسه کنکور را تداعی کنید. اگر تستی را نمی‌دانید ابتدا به کتاب‌درسی و در نهایت به پاسخ‌نامه مراجعه کنید.
• تحلیل سؤالات را فراموش نکنید. بعد از تست‌زدن پاسخ‌های درست و غلط را بررسی کنید و به دنبال راه‌های دیگر رسیدن به پاسخ بگردید.

7.3. انتخاب منابع، یکی از گام‌های اصلی موفقیت در کنکور

کوهنوردی را تصور کنید که برای صعود به یک قله بلند و خطرناک هیچ ابزاری همراه خود ندارد؛ اگرچه این کوهنورد از قبل آموزش‌دیده است و انگیزه کافی برای صعود به قله را دارد؛ اما بدون داشتن ابزار مخصوص کوهنوردی به‌احتمال زیاد یا در همان دامنه متوقف می‌شود یا در مسیر صعود به قله کوه آسیب می‌بیند.

دیگر زمان مادر پدرهایمان که تنها با مطالعه کتاب‌های درسی در کنکور موفق می‌شدند سپری شده است! فرقی نمی‌کند داوطلب کدام گروه آزمایشی باشید یا در چه سطح علمی هستید، همیشه برای موفقیت در کنکور در کنار کتاب‌های درسی به منابع کمک‌درسی مناسب سطح خودتان احتیاج دارید

من چهار بار در کنکور شکست خوردم، فکر می‌کنید بار پنجم چه چیزی تغییر کرده بود؟ همه‌سال‌هایی که کنکور می‌دادم ساعت مطالعه خوبی داشتم، روش مطالعه دروس را بلد بودم، به‌اندازه کافی تست می‌زدم، منابع مناسبی داشتم و در آزمون‌های آزمایشی شرکت می‌کردم. تازه همیشه جزو نفرات برتر آزمون‌ها بودم؛ ولی هر سال در یک‌قدمی هدفم متوقف می‌شدم. تنها دلیل این اتفاق وضعیت روحی من بود.

با اینکه هدف واضحی برای خودم داشتم؛ اما از ته دلم خودم را لایق هدفم نمی‌دانستم! روحیه ضعیفی داشتم و با کوچک‌ترین شکستی حسابی به هم می‌ریختم. در آخرین سال از نظر روحی متحول شدم؛ چون یاد گرفتم که موانع را با صبر و اعتمادبه‌نفس از میان بردارم.

موفقیت در کنکور مثل رشدکردن درخت بامبو است؛ بعد از کاشتن دانه بامبو باید مدت طولانی از آن مراقبت کنید و صبر کنید تا یک جوانه کوچک ظاهر شود؛ اما ناامید نشوید؛ چون در مدت کوتاهی می‌بینید که آن جوانه کوچک قدش از همه درخت‌های اطرافتان بلندتر خواهد شد!

8.3. از کلاس‌های مدرسه بیشترین و بهترین استفاده را ببرید

اگر کلاس‌های شما در مدرسه هنوز به پایان نرسیده است و در مقطع یازدهم یا دوازدهم مشغول به تحصیل هستید و درعین‌حال می‌خواهید برای کنکور هم آماده شوید از کلاس‌های مدرسه بیشترین استفاده را ببرید. سعی کنید مطالب ارائه شده در کلاس را بسیار خوب یاد بگیرید چرا که همین مطالب در کنکور مورد سؤال قرار می‌گیرد. بسیاری از دانش‌آموزان عجله دارند که کلاس‌های مدرسه تمام شود و بعد درس‌خواندن را شروع نمایند. شما باید این دید را داشته باشید که همین کلاس‌ها بهترین فرصت برای یادگیری است. در کلاس فعال باشید و جزوه بسیار خوبی بنویسید.

اگر کلاس‌های مدرسه برای شما به پایان رسیده است و یا در برخی از دروس اشکالات زیادی دارید پیشنهاد می‌شود از کلاس‌های خصوصی استفاده نمایید. به‌عنوان‌مثال، اگر با یکی از بهترین معلم‌های ریاضی کنکور کلاس داشته باشید می‌توانید در ریاضی کنکور بالای 80 و 90 درصد بزنید. اساتید برجسته کنکور نه تنها مهم‌ترین نکات درس را به شما آموزش می دهند و باعث صرفه جویی در وقت و زمان شما خواهند شد، بلکه به شما در زمینه نحوه مطالعه دروس و تست زنی هم مشاوره خواهند داد.

9.3. روی زمان و وقت خودتان حساس باشید و ساعت مطالعه بالایی داشته باشید

زمان و وقت بسیار مهم است و در ایام کنکور اهمیت آن چندبرابر می‌شود. مطالب و درس‌های زیادی هست که باید بر آنها مسلط شوید. باید تست‌های زیادی کار کنید تا در کنکور موفق شوید؛ بنابراین زمان بسیار مهم است. باید با برنامه‌ریزی پیش بروید و روی دقیقه‌به‌دقیقه زمان خودتان حساس باشید. سعی کنید هر روز ساعت مطالعه خودتان را یادداشت کنید و به‌مرورزمان آن را افزایش دهید. کارها و برنامه‌های جانبی و بعضی از تفریحات و سرگرمی‌ها را در ایام کنکور حذف کنید. به خودتان نظم بدهید و مثلاً شب ساعت ۱۲ بخوابید و صبح ساعت ۷ بیدار شوید. نظم و استفاده مفید از وقت در ایام کنکور بسیار مهم است. افراد موفق در کنکور و رتبه‌های برتر در ایام نزدیک به کنکور تا ۱۴ ساعت در روز هم مطالعه می‌کنند.

رمز بسیار مهم دیگری که برای موفق شدن در کنکور یا هر کار دیگری وجود دارد این است که برنامه‌ریزی داشته باشید. داشتن هر برنامه‌ای از بی‌برنامگی بهتر است. از مهم‌ترین پارامترها برای موفقیت در کنکور و کلاً موفقیت در زندگی داشتن پشتکار است.

10.3. با تمرکز درس بخوانید و کیفیت مطالعه خودتان را افزایش دهید

فقط اینکه ساعت مطالعه زیادی داشته باشید کافی نیست. سعی کنید کیفیت مطالعه خودتان را هم‌افزایش دهید. حین مطالعه باید تمرکز بالایی داشته باشید. کاغذی را کناردست خودتان قرار دهید و هر بار که حواستان پرت شد یک علامت بزنید. سعی کنید به‌مرورزمان تعداد این علامت‌ها کاهش یابد. البته از همان ابتدای کار محیطی را برای مطالعه انتخاب کنید که آرام باشد و عوامل حواس‌پرتی در آن کم باشد. کیفیت مطالعه بسیار مهم است و به‌اندازه تعداد ساعت مطالعه باید روی آن حساس باشید.