طبقه‌بندی معاملات دولتی بر اساس نصاب؛ راهنمای کامل انواع معاملات

مقدمه

مناقصه، از انواع معاملات دولتی بوده که به معنای خرید کالا و خدمات، از کمترین قیمت پیشنهادی است و توسط شرکت‌های دولتی و سایر نهادها و ادارات موردنظر قانون‌گذار در قانون برگزاری مناقصات، انجام‌گرفته و برگزار می‌شود. حدنصاب معاملات دولتی، یکی از مهم‌ترین مواردی است که در برگزاری معاملات دولتی، از جمله مناقصات، باید، موردتوجه قرار گیرد.

بر اساس معیار حدنصاب معاملات دولتی، در قانون برگزاری مناقصات، معاملات به سه دسته معاملات کوچک، معاملات متوسط و معاملات بزرگ، تقسیم می‌شوند. معاملات متوسط، از جمله مهم‌ترین معاملات، هنگام برگزاری مناقصات هستند که حدنصاب مخصوص به خود را دارند. ازآنجاکه متوسط‌بودن معامله و حدنصاب آن، بر نحوه ارزیابی کیفی ارائه‌دهندگان کالا و خدمات و تشکیل و انعقاد قرارداد، پس از برگزاری مناقصه، تأثیر می‌گذارد، باید از این معاملات و سقف معاملات متوسط، بزرگ و کوچک، آگاه بود.

ازاین‌رو، در این مقاله، قصد داریم بگوییم که معاملات متوسط چه بوده و حدنصاب ۱۴۰۳ آن‌ها، چقدر است؛ سپس، بر اساس قانون برگزاری مناقصات، چگونگی و نحوه تعیین سقف معامله متوسط را توضیح داده، اشاره کنیم که بخشنامه حدنصاب معامله متوسط چیست و در نهایت، آن را برای دانلود، ارائه دهیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر دراین‌خصوص، با ما همراه باشید.

1. تعریف معاملات دولتی

هر دولتی برای بقای خود نیازهای مختلفی دارد که مجبور است این نیازها را از طریق انجام معاملات دولتی مختلف برطرف کند. دولت‌ها گاهی برای رفع نیازهای خود اقدام به انجام اعمال یک‌جانبه مانند وضع آیین‌نامه‌ها می‌کنند. اما آنچه محل بحث ماست، اعمال دوجانبه دولت مانند بستن قراردادها است که در قالب عقودی مانند رهن و اجاره صورت می‌گیرد؛ بنابراین معاملات دولتی دارای عناوین مشخصی در حقوق خصوصی هستند که لزوماً باید از عقود معین حقوق خصوصی استفاده شود.

معاملات دولتی را می‌توان چنین تعریف کرد: «معاملاتی هستند که به‌وسیله مأمورین دولتی به نمایندگی از جانب دولت یا دستگاه‌های دولتی از جهتی با اشخاص حقیقی یا حقوقی و از طرف دیگر در زمینه‌های مالی و در قالب یکی از عقود معین منعقد می‌گردد و مسائل آن تابع مقررات حقوق خصوصی است و همچنین در دادگاه‌های عمومی دادگستری رسیدگی می‌شود».

2. نصاب معاملات چیست؟

برای پاسخ به این پرسش که نصاب معاملات چیست و نحوه تعیین سقف معاملات متوسط 1403، به چه شکل است؟ ابتدا باید، با مراجعه به قانون برگزاری مناقصات، در خصوص مزایده یا حراج و مناقصه عمومی و خصوصی که معاملاتی دولتی بوده و نصاب معاملات، در آن‌ها مطرح است، توضیح داده و بگوییم که معامله کوچک، بزرگ و معامله متوسط در این قانون، چه تعریفی دارند؛ سپس، به این پرسش که معاملات متوسط چیست و نحوه تعیین حدنصاب و سقف معاملات متوسط ۱۴۰۳ ‌، در خصوص آن‌ها به چه شکل است؟ پاسخ دهیم.

مزایده، در اصلاح لغوی، به این معنا است که چیزی را در معرض فروش قرار داده و هرکس، آن را به قیمت گران‌تر بخرد، مالک آن شود. مزایده در اصطلاح حقوقی نیز معنایی مشابه با اصطلاح لغوی آن دارد و به تشریفات فروشی گفته می‌شود که اموال در معرض فروش، به بالاترین قیمت پیشنهادی، فروخته شوند. مزایده که دارای انواع اختیاری، اجباری و محدود و خصوصی است، می‌تواند توسط شرکت‌های دولتی، برای فروش برخی اموالشان یا به دستور دادگاه و به درخواست خواهانی که اقدام به توقیف اموال بدهکار خود نموده، انجام شود.

مناقصه که می‌تواند، به‌صورت عمومی و خصوصی، انجام شود، یک فرایند رقابتی مانند مزایده بوده که بر خلاف مزایده، در خرید کالا و خدمات، مصداق دارد، نه در فروش آن‌ها و در آن، کالا و خدمات موردنظر، به کمترین قیمت پیشنهادی، خریداری می‌گردد. بر اساس قانون برگزاری مناقصات، برخی، شرکت‌های دولتی، سازمان‌ها و مؤسسات، تعیین شده و باید توسط برگزار کنندگان آن، رعایت گردد. بر مبنای این حدنصاب، معاملات دولتی در مناقصات، به سه دسته معاملات کوچک، معاملات بزرگ و معاملات متوسط، تقسیم می‌شوند. اهمیت تعیین حدنصاب، در این است که بر نحوه ارزیابی کیفی تأمین‌کنندگان کالا یا پیمانکاران ارائه‌دهنده خدمات، همچنین، بر نحوه تشکیل و انعقاد قرارداد ناشی از برنده‌شدن در مناقصه، تأثیر می‌گذارد.

بر اساس حدنصاب و سقف 1403 پیشنهادی وزارت امور دارایی و اقتصاد که توسط هیئت وزیران، تصویب گردیده؛ معاملات کوچک، معاملاتی بوده که سقف و حدنصاب آن‌ها، مبلغ 2 میلیارد و صد میلیون ریال باشد، معاملات متوسط، معاملاتی هستند که سقف و حدنصاب آن‌ها، بیشتر از 2 میلیارد و صد میلیون ریال و حداکثر تا مبلغ 21 میلیارد ریال بوده و معاملات بزرگ، معاملاتی هستند که سقف، حدنصاب و برآورد اولیه آن‌ها، بیشتر از سقف معاملات متوسط، یعنی، بیش از مبلغ 21 میلیارد ریال است.

باتوجه‌به توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش که معاملات متوسط چیست، باید گفت، معامله متوسط، یکی از انواع معاملات، بر اساس حدنصاب 1403 معاملات دولتی مقرر شده در قانون برگزاری مناقصات است و باید، توسط برگزار کنندگان مناقصات و سایر معاملات دولتی، رعایت شود.

ازآنجاکه حدنصاب معاملات متوسط، در ابتدای هر سال، توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی، اعلام می‌شود، پس از توضیح اینکه معاملات متوسط چیست، در ادامه، قصد داریم، در باره حدنصاب و سقف معامله متوسط در سال ۱۴۰۳ ‌، صحبت کرده و سپس، نحوه تعیین آن را بگوییم.

3. حدنصاب معاملات در سال 1403

در قسمت قبل، توضیح دادیم که معاملات متوسط چیست و گفتیم که معامله متوسط، از انواع معاملات، بر اساس حدنصاب 1403 معاملات دولتی مقرر شده در قانون برگزاری مناقصات است و باید، توسط برگزار کنندگان مناقصات، در فرآیند و نحوه برگزاری مناقصه، رعایت گردد. همچنین، اشاره کردیم که باتوجه‌به حدنصاب معاملات دولتی، معاملات، به سه دسته معاملات کوچک، متوسط و بزرگ، تقسیم می‌شوند.

پس از توضیح در خصوص معامله متوسط و پاسخ به این پرسش که معاملات متوسط چیست؟ ازآنجاکه حدنصاب و سقف معاملات متوسط در سال 1403، هر سال با سال قبل، متفاوت بوده و در ابتدای هر سال، توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی، مشخص می‌گردد، در این بخش از مقاله، قصد داریم، بگوییم که حدنصاب و سقف معامله متوسط در سال 1403 چقدر است.

برای پاسخ به این پرسش که حدنصاب و سقف معامله متوسط در سال ۱۴۰۳ ‌ چقدر است؟ باید به تصویب‌نامه خرداد سال جاری هیئت وزیران مراجعه کرد که بر اساس آن، حدنصاب هزار و چهارصد و یک معاملات متوسط، بیش از 2 میلیارد و صد میلیون ریال تا 21 میلیارد ریال است.

• مصوبه نصاب معاملات سال ۱۴۰۳ (تصویب‌نامه شماره ۳۶۸۵۱/ت۶۲۵۲۱هـ مورخ ۰۱/۰۳/۱۴۰۳ هیئت وزیران)

وزارت امور اقتصادی و دارایی

هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۳/۲/۲۶ به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد تبصره (۱) ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات – مصوب ۱۳۸۳ و ماده (۴۲) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۳) مصوب ۱۳۹۳ تصویب کرد:

۱- نصاب معاملات موضوع ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات  -مصوب ۱۳۸۳- به شرح زیر تعیین می‌شود:

الف- معاملات کوچک: معاملاتی که مبلغ کل معامله تا سقف مبلغ دو میلیارد و یکصد میلیون (۰۰۰ر۰۰۰ر۱۰۰ر۲) ریال باشد.

ب- معاملات متوسط: معاملاتی که مبلغ کل معامله بیشتر از سقف معاملات کوچک بوده و از مبلغ بیست و یک میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۲۱) ریال تجاوز نکند.

پ- معاملات بزرگ: معاملاتی که مبلغ برآورد اولیه آنها بیش از مبلغ بیست و یک میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۲۱) ریال باشد.

۲- نصاب معاملات موضوع بند (۱)، به موجب ماده (۴۲) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۳) به مواردی که معامله به صورت مزایده انجام می‌شود. تسری می‌یابد.

4. چگونگی تعیین حدنصاب معاملات متوسط 1403

در قسمت‌های قبل، توضیح دادیم که معاملات متوسط چیست و حدنصاب 1403، معاملات متوسط، بر اساس تصویب نامه هیئت وزیران، در برگزاری مناقصه عمومی و خصوصی، چقدر است. پس از توضیح در خصوص موارد مورد اشاره، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره چگونگی تعیین حدنصاب معاملات متوسط 1403​ صحبت کنیم و بگوییم که بخشنامه حدنصاب معامله متوسط چیست.

برای توضیح چگونگی تعیین حدنصاب و سقف معاملات متوسط، باید به قانون برگزاری مناقصات، مراجعه کرد. این قانون، در تبصره ماده 3 خود، در خصوص چگونگی تعیین حدنصاب و سقف معاملات متوسط، بزرگ و کوچک، تعیین تکلیف کرده است. تبصره ماده 3 قانون برگزاری مناقصات، مقرر می دارد: “وزارت امور اقتصادی و دارایی، مکلف است در ابتدای هر سال، نصاب معاملات را براساس شاخص بهای کالاها و خدمات اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، جهت تصویب به هیئت وزیران، پیشنهاد نماید.”

بر اساس این ماده، نحوه تعیین سقف معاملات متوسط ۱۴۰۳ ‌، با پیشنهاد وزارت امور اقتصاد و دارایی، در ابتدای هر سال، پس از درنظرگرفتن شاخص قیمت کالا و خدمات اعلامی بانک مرکزی و سپس، تصویب هیئت وزیران است. پس از تصویب حدنصاب پیشنهادی، جزئیات آن، به ادارات، ابلاغ می‌گردد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با “طبقه‌بندی معاملات دولتی بر اساس نصاب معاملات” به فایل پاورپوینت “قانون برگزاری مناقصات” و جهت آشنایی بیشتر با قوانین و ضوابط مربوط به این مقاله به “ آیین‌نامه نصاب معاملات ماده 3 قانون برگزاری مناقصات (طبقه‌بندی مناقصات) | مصوب سال 1386” در پکیج “قانون برگزاری مناقصات” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید.