استاندارد در صنعت ساخت

مقدمه

فرض کنید که شما یک مهندس سازه هستید و قرار است یک ساختمان زیبا و امن را برای یک شهر مهمان‌پذیر بسازید. شما به‌عنوان مهندس سازه، باید استانداردهای ساختمانی را بررسی کنید تا در طراحی و ساخت ساختمان موردنظر، این استانداردها رعایت شوند.

در دنیای امروز، ساختمان‌ها به‌عنوان بخشی از بنیان هر جامعه، دارای اهمیت بسیاری هستند. ساختمان‌ها باید در برابر عوامل طبیعی و انسانی مقاوم باشند و برای زندگی انسان‌ها به‌صورت ایمن و پایدار بوده و همچنین محیط‌زیست را آلوده نکنند. در اینجا نیاز به استانداردهای ساختمانی احساس می‌شود که به‌عنوان یک راهنمای کلی برای ساخت‌وساز ایمن و پایدار استفاده می‌شوند.

استانداردهای صنعت ساختمان، مجموعه‌ای از مقررات و الزامات فنی و ایمنی هستند که برای طراحی، ساخت، نصب و نگهداری ساختمان‌ها و تجهیزات آنها تعیین شده‌اند. این استانداردها توسط سازمان‌هایی مانند سازمان استاندارد‌های ملی (ANSI) و سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO)  تعیین می‌شوند.

 

1. سازمان ملی استاندارد ایران

سازمان ملی استاندارد ایران تدوین‌کننده قوانین و قواعد مرتبط با استاندارد و اجراکننده و نظارت‌کننده بر آن‌ها می‌باشد. سازمان استاندارد ایران دارای ساختار دولتی به‌صورت زیرمجموعه نهاد ریاست‌جمهوری است.

مطابق ماده ۳۳ «قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد»، ارکان سازمان شامل «شورای‌عالی استاندارد» و رئیس سازمان می‌باشد و مطابق ماده ۳۶ همین قانون، رئیس سازمان با پیشنهاد رئیس‌جمهور یا معاون اول وی و تأیید شورای‌عالی استاندارد و با حکم رئیس‌جمهور برای مدت چهار سال انتخاب می‌شود.

درحالی‌که پیش‌ازاین، مطابق ماده ۲۱ قانون سابق مؤسسه، رئیس مؤسسه به پیشنهاد وزیر صنایع و معادن و تصویب شورای‌عالی و حکم رئیس‌جمهور برای مدت سه سال انتخاب می‌شد و طبق ماده ۲۸ آن قانون، رئیس مؤسسه حکم معاون وزیر صنایع را داشت.

2. تاریخچه سازمان ملی استاندارد ایران

در سال ۱۳۰۴ خورشیدی اولین حرکت مدون در ارتباط با استاندارد و استاندارد نویسی در ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها آغاز گردید. در سال ۱۳۳۲ به‌صورت یک اداره آزمایشگاهی زیر نظر اداره بازرگانی تأسیس گردید که در زمینه کنترل کالاهای وارداتی، صادراتی و تولیدات داخل کشور فعالیت نماید.

در سال ۱۳۳۹ قانون «اجازه تأسیس مؤسسه استاندارد ایران» در شش ماده به تصویب مجلس وقت رسید. در این سال ایران رسماً به عضویت سازمان بین‌المللی استاندارد پذیرفته شد. در سال ۱۳۴۴ اساسنامه مؤسسه به تصویب دو مجلس رسید. در سال ۱۳۴۹ قانون مواد الحاقی به قانون مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شامل هفده ماده و دو تبصره به تصویب مجلسین وقت رسید. در سال ۱۳۵۳ با فروپاشی وزارت اقتصاد، مؤسسه استاندارد زیرمجموعه وزارت صنایع و معادن قرار گرفت. در سال ۱۳۵۴ ایران با امضای کنوانسیون متر به این پیمان ملحق شد که از اقدامات اساسی برای هماهنگ‌کردن سیستم متریک در کشور بود. در سال ۱۳۷۱ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران شامل ۳۰ ماده و ۲۲ تبصره از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت که جایگزین کلیه قوانین و مقررات قبلی مؤسسه شد. در سال ۱۳۹۶ طرح ارتقای سازمان ملی استاندارد پس از شش سال بحث و بررسی در مجلس شورای اسلامی و تصویب آن توسط رئیس‌جمهور ابلاغ گردید و قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد جایگزین قوانین قبلی شد. سازمان ملی استاندارد ایران تنها سازمانی در ایران است که بر طبق قانون می‌تواند استاندارد رسمی فراورده‌ها را تعیین و تدوین و اجرای آن‌ها را با کسب موافقت شورای‌عالی استاندارد اجباری اعلام نماید. این سازمان بنا به دلایل نامعلومی نماد سازمانی خود را عوض نموده است.

3. وظایف سازمان ملی استاندارد ایران

• تدوین و نشر استانداردهای ملی (رسمی) به‌عنوان تنها مرجع رسمی این وظیفه در کشور
• انجام تحقیقات به‌منظور تدوین استاندارد، بالابردن کیفیت کالاهای تولید داخلی، کمک به بهبود روش‌های تولید و کارایی صنایع
• ترویج استانداردهای ملی
• نظارت بر اجرای استانداردهای اجباری
• کنترل کیفی کالاهای صادراتی مشمول استاندارد اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نامرغوب به‌منظور فراهم نمودن امکانات رقابت با کالاهای مشابه خارجی و حفظ بازارهای بین‌المللی
• کنترل کیفیت کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری به‌منظور حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب
• مشارکت در تدوین استانداردهای بین‌المللی به‌عنوان سیستم رسمی اوزان و ب(دستگاه بین‌المللی یکاها) ترویج سیستم بین‌المللی یکاها-مقیاس‌ها در کشور و کالیبره کردن وسایل سنجش با مرجعیت اداره اوزان و مقیاس‌ها دفتر بین‌المللی اوزان و مقیاس‌ها
• آزمایش و تطبیق نمونه کالا با استانداردهای مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقایسه‌ای و صدور گواهینامه‌های لازم
• آموزش مستمر مسئولین کنترل کیفیت واحدهای تولیدی

4. اعضای شورای‌عالی استاندارد

• رئیس‌جمهور (رئیس شورا)
• رئیس سازمان ملی استاندارد ایران (دبیر شورا)
• رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور
• رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
• وزیر امور اقتصادی و دارایی
• وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
• وزیر راه و شهرسازی
• وزیر جهاد کشاورزی
• وزیر صنعت، معدن و تجارت
• وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
• وزیر نفت
• وزیر نیرو
• وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
• وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات
• وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
• دادستان کل کشور
• رئیس سازمان بازرسی کل کشور
• دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی مرتبط با حوزه استاندارد
• رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران
• رئیس اتاق تعاون ایران
• رئیس اتاق اصناف ایران
• چهار نفر متخصص باتجربه در امور استاندارد به پیشنهاد رئیس سازمان و حکم رئیس‌جمهور برای مدت چهار سال
• رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
• رئیس مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران
• رئیس شورای رقابت

5. هدف از استاندارهای صنعت ساختمانی چیست؟

هدف اصلی استفاده از استانداردهای صنعت ساختمان، افزایش ایمنی، کارایی و پایداری ساختمان‌ها است. این استانداردها شامل موضوعاتی مانند طراحی سازه، مصالح ساختمانی، ایمنی در برابر آتش، انرژی، صدا و شوک، حرکت زلزله، مکانیک خاک و زیست محیطی هستند.

1. بهبود ایمنی

رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی باعث بهبود ایمنی ساختمان‌ها می‌شود. این استاندارد‌ها شامل: راهنمایی‌ها و پروتکل‌هایی است که برای جلوگیری از وقوع حوادث مانند: سقوط سازه، آتش‌سوزی یا سایر خطرات مربوط به ساختمان تعیین شده‌اند. با رعایت این استاندارد‌ها، میزان ریسک وقوع حوادث و آسیب به ساکنان و کارکنان ساختمان به‌شدت کاهش می‌یابد.

2. تضمین کیفیت

استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی به‌عنوان یک راهنمایی کامل، کیفیت کلی پروژه‌های ساختمانی را تضمین می‌کنند. این استاندارد‌ها شامل: مواد ساختمانی استاندارد، روش‌های ساخت و تکنیک‌های اجرایی است که برای دستیابی به سازه‌های قوی و مستحکم طراحی شده‌اند. با رعایت این استاندارد‌ها، می‌توان از کیفیت ساختمان‌ها اطمینان حاصل کرد و از مشکلات ناشی از استفاده از مواد یا روش‌های نامناسب جلوگیری کرد.

3. حفاظت از محیط‌زیست

استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی در راستای حفاظت از محیط‌زیست نقش بسزایی دارند. با تعیین الزامات و دستورالعمل‌های مربوط به کاربرد مواد ساختمانی دوستدار محیط‌زیست و روش‌های بهینه استفاده از انرژی، ساختمان‌ها به سمت پایداری و کاهش تأثیرات مخرب بر محیط‌زیست حرکت می‌کنند.

4. افزایش دوام سازه‌ها

امروزه از این اصطلاح بیشتر در مورد نیروی زلزله استفاده می‌شود. از دیدگاه علمی، مقاوم‌سازی واژه کاملاً درستی برای این منظور نیست. چرا که منظور از اصطلاح «مقاوم سازی» به‌طور قطع بالا بردن مقاومت در برابر نیروی زلزله نیست بلکه منظور بهبود عملکرد اجزاء در برابر نیروی زلزله است.

رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی باعث افزایش دوام سازه‌ها می‌شود. طراحی و اجرای درست سازه‌ها، با بهره‌گیری از روش‌ها و مواد مطابق با استاندارد‌ها، اجازه می‌دهد تا سازه‌ها در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت، نیرو‌های خارجی و عوامل زیان‌ها مقاومت نمایند و برای مدت طولانی در عملکرد خود پایداری داشته باشند.

چه تأثیری دارد اگر استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی رعایت نشود؟

عدم رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود. از جمله افزایش خطر وقوع حوادث نظیر: سقوط سازه، کاهش کیفیت ساختمان، افزایش مصرف انرژی و اثرات زیست محیطی منفی است. همچنین عدم رعایت استاندارد‌ها می‌تواند منجر به مشکلات قانونی و مسائل مربوط به تأمین بیمه گردد.

5. بهینه‌سازی مصرف انرژی

استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی شامل دستورالعمل‌ها و روش‌هایی است که به‌منظور بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها ارائه می‌شود. این مقررات می‌توانند شامل: الزامات مربوط به سیستم‌های روشنایی، سیستم‌های گرمایش و سرمایش، عایق‌بندی، استفاده از منابع تجدیدپذیر و سایر موارد مرتبط با صرفه‌جویی در انرژی باشند. با رعایت این مقررات، می‌توان از انرژی بیشتری صرفه‌جویی کرده و هزینه‌های مربوط به انرژی را کاهش داد.

6. افزایش اعتماد عمومی

رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی باعث ایجاد اعتماد عمومی نسبت به سازه‌های ساخته شده می‌شود. افراد از اینکه سازه‌ها طبق استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی ساخته شده‌اند، اطمینان حاصل می‌کنند و به‌راحتی در آن‌ها اقامت و کار خواهند کرد.

7. راهنمایی برای ساختمان‌سازان

یکی از نکات مهم در خصوص رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی این است که به ساختمان‌سازان راهنمایی می‌کند. استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی شامل: دستورالعمل‌ها، مقررات و روش‌هایی هستند که به ساختمان‌سازان کمک کرده تا سازه‌های ایمن و بادوام ایجاد کنند. با رعایت این استاندارد‌ها، ساختمان‌سازان می‌توانند بهترین روش‌ها را در زمینه طراحی، اجرا و نصب سیستم‌های مختلف ساختمانی استفاده کنند.

8. حفظ امنیت و سلامت

رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی به حفظ امنیت و سلامت افراد کمک می‌کند. این استاندارد‌ها شامل مواردی نظیر: طراحی سازه‌ها با استفاده از مواد مقاوم در برابر زلزله و حریق، رعایت مقررات بهداشتی در ساختمان‌ها و تأمین خروجی‌های اضطراری هستند. با رعایت این استاندارد‌ها، خطرات جدی مانند: سقوط سازه‌ها، آسیب به زندگی و سلامت افراد کاهش می‌یابد.

9. جلوگیری از تلفات مالی

رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی به جلوگیری از تلفات مالی مرتبط با نقض قوانین و مقررات می‌کند. اگر سازه‌ها طبق استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی ساخته نشوند، ممکن است با مشکلات و نقص‌هایی مواجه گردند که نیازمند تعمیرات و بازسازی‌های هزینه بر هستند. با رعایت استاندارد‌ها، احتمال وقوع این مشکلات و هزینه‌های غیرضروری کاهش خواهد یافت.

10.  آیا رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی هزینه بر است؟

اگرچه رعایت استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی ممکن است در آغاز برخی هزینه‌های اضافی را برای ساختمان‌سازان به همراه داشته باشد، اما در بلندمدت می‌تواند به‌صرفه‌ترین راه برای ساختمان باشد. با رعایت استاندارد‌ها، می‌توان از نیروی کار متخصص استفاده کرد، خرید مواد باکیفیت و بادوام انجام داد و از نصب سیستم‌های به‌روز و کارآمد استفاده کرد.

6. برخی از معروف‌ترین استانداردهای صنعت ساختمان

• استاندارد ASCE 7-16 برای طراحی بارهای زلزله و باد
• استاندارد ASTM C33 برای مشخص‌کردن ویژگی‌های سنگ‌دانه‌های خرد شده استفاده شده در بتن • استاندارد NFPA 101 برای ایمنی آتش و تخلیه در برابر حریق
• استاندارد ASHRAE 90.1 برای کاهش مصرف انرژی ساختمان‌ها
• استاندارد LEED برای تشویق به ساختمان‌سازی پایدار

استانداردهای صنعت ساختمان برای افراد و سازمان‌هایی که در صنعت ساختمان فعالیت می‌کنند، بسیار مهم هستند. این استانداردها به طور گسترده در طراحی، ساخت، نصب و نگهداری ساختمان‌ها و تجهیزات آنها استفاده می‌شوند. یکی از اهداف مهم استفاده از استانداردهای صنعت ساختمان، ایجاد ایمنی بیشتر در ساختمان‌ها است.

7. چه سازمانی استاندارد ساختمان تعین می‌کند؟

این استانداردها از سازمان‌های مختلفی چون مؤسسات استاندارد ملی، سازمان‌های بین‌المللی، انجمن‌ها و ادارات حکومتی و صنعتی، نهادهای علمی و… تهیه و منتشر می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، یکی از استانداردهای معروف در صنعت ساختمان، استاندارد ASHRAE است که برای صنعت تهویه‌مطبوع و گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها استفاده می‌شود. همچنین، استاندارد LEED که در بخش قبل معرفی شد، به‌صورت یک استاندارد پایداری در ساختمان‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در بسیاری از کشورها، اجرای استانداردهای صنعت ساختمان برای طراحی و ساخت ساختمان‌ها الزامی است. برای مثال، در ایالات متحده، استفاده از استانداردهای سازمان ASHRAE در ساخت و طراحی سیستم‌های تهویه‌مطبوع و گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها الزامی است. استانداردهای صنعت ساختمان همچنین می‌توانند به شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در صنعت ساختمان فعالیت می‌کنند، کمک کنند تا اطمینان حاصل کنند که کارهایشان در حال انجام با استانداردهای معتبر و قابل‌اعتماد انجام می‌شود. این در نتیجه می‌تواند به ارتقای سطح اعتماد مشتری.

8. در چه سازه‌هایی نیاز به رعایت این استاندارها می‌باشد

استانداردهای صنعت ساختمان در انواع مختلف سازه‌ها از جمله خانه‌های مسکونی، ساختمان‌های تجاری و اداری، ساختمان‌های صنعتی، پل‌ها، تونل‌ها، سازه‌های دریایی و… نیازمند رعایت هستند. در سازه‌های ساختمانی، استانداردهای مختلفی برای بخش‌های مختلف مانند بنایی، سازه‌ای، برقی، مکانیکی و… وجود دارد که باید در طراحی، اجرا و نگهداری آنها رعایت شود. همچنین، استانداردهایی برای ایمنی ساختمان و انجام عملیات روی آن وجود دارد که باید در هر مرحله از ساخت و تعمیر ساختمان رعایت شوند.

در سازه‌های بلند، مانند برج‌ها و ساختمان‌های بلند، استانداردهای خاصی برای مهندسی سازه و پایداری بلندی‌ها وجود دارد که باید به دقت رعایت شود. در پل‌ها، استانداردهای خاصی برای طراحی و ساخت پل‌های مختلف از جمله پل‌های بتنی، فلزی و چوبی وجود دارد که باید به‌دقت رعایت شوند.

در کل، استانداردهای صنعت ساختمان برای همه نوع سازه‌هایی که برای انسان امنیت، راحتی و بهداشت لازم را فراهم می‌کنند، بسیار حائز اهمیت و ضروری هستند.

استانداردهای صنعت ساختمان شامل یک سری راهنمایی‌ها و قوانین است که توسط سازمان‌ها و مؤسسات مختلف ایجاد شده‌اند و برای تضمین ایمنی، کیفیت و استاندارد در ساختمان‌ها و سازه‌های مختلف استفاده می‌شد

آیا استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی به تمام پروژه‌ها اعمال می‌شوند؟

بله، استاندارد‌ها و مقررات ساختمانی برای تمام پروژه‌های ساختمانی لازم است. این امر شامل: ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و حتی عمومی می‌شود. از پروژه‌های کوچک تا بزرگ، همه باید استاندارد‌ها را رعایت کنند تا به اهداف ایمنی و کیفیت دست پیدا نمایند.

9. مراحل استاندارد سازی ساختمان

1. بررسی کلی و سنجش ضعف ساختمان

نخستین گام برای استانداردسازی ساختمان‌ها، بررسی شرایط کلی آن‌ها است. در حقیقت بایستی قبل از هرگونه اقدام ناخواسته‌ای، ابتدا شرایط کلی ساختمان را بررسی و نقاط ضعف آن را تشخیص داد.

این نقاط ضعف می‌تواند از لحاظ سازه‌ای و یا تأسیساتی باشد. برای مثال برخی از ساختمان‌های کهنه ممکن است زیرساخت مناسب اما دیواره‌های ضعیفی داشته باشند. در مقابل برخی از ساختمان‌های تازه‌تأسیس هم ممکن است شرایطی معکوسی را دنبال کنند. استانداردسازی هر یک از این موارد، متناسب با نوع ساختمان و البته ضعیف که دارند، متفاوت خواهد بود؛ لذا بدون بررسی و سنجش کلی نمی‌توان تصمیم‌گیری‌های دقیقی دراین‌رابطه اخذ نمود. لازم به ذکر است که این مرحله برای انواع ساختمان هایی که تنها نقشه اولیه خود را ارائه کرده‌اند هم لحاظ می‌شود. بدین منظور بایستی نقشه آن‌ها ابتدا توسط یک کارشناس مربوطه بررسی شده و نقاط ضعف آن شناسایی شود. در این حالت هزینه های نهایی افراد به مراتب کاهش پیدا می‌کند.

2. کاهش فرسودگی ساختمان

کاهش فرسودگی به‌عنوان دومین اقدام در پروسه استانداردسازی ساختمان‌ها تلقی می‌شود. در حقیقت باید این موضوع را عنوان کنیم که اغلب سازنده‌ها در هنگام ساخت، اولویت خود را بر روی مصالح ارزان‌قیمت یا روش‌های غیراستاندارد قرار داده‌اند. همین فاکتور هم باعث شده تا سازه آن‌ها در زمان اندکی دچار فرسودگی شده و در نتیجه بافت آن‌ها برای سکونت مناسب نباشد. این فاکتور همان عاملی است که موجب شده تا اتفاقات مختلفی نظیر حادثه پلاسکو رخ دهد. به همین منظور هم بایستی بعد از سنجش کلی، بافت‌های فرسوده شناسایی شده و در جهت رفع آن‌ها اقدامات لازم صورت گیرد. بدین منظور اگر دیوارهای غیر باربر دارای فرسودگی باشند، بهتر است مصالح آن‌ها عوض شود. مازاد بر این اگر دیوارهای اصلی هم‌بافت فرسوده داشتند، باید به کمک ابزارها و تکنیک‌های مختلف نسبت به مقاوم‌سازی آن‌ها اقدام نمود. این فاکتور در نهایت سبب می‌شود تا مقاومت کلی ساختمان افزایش پیدا کند.

3. رفع مشکلات ساختاری ساختمان

یکی دیگر از مشکلات رایجی که در سنجش اولیه نمایان می‌شود، وجود مشکلات ساختاری است. برای مثال نبود مقاومت کافی در ساخت راه‌پله‌ها، دیوارها و… از جمله مواردی است که یک ساختمان را از حالت استاندارد خود خارج می‌کند. همین فاکتور هم باعث می‌شود تا سکونت در آن دشوار شده و یا ساختمان در شرایط اضطراری متوجه زیان‌ها و مشکلات بسیار بیشتری بشود. بسیاری از این مشکلات ساختاری را می‌توان با کمک روش‌های نوین ساختمان‌سازی برطرف نمود. برای مثال این روزها می‌توان بدون نیاز به تخریب کلی ساختمان و تنها به‌وسیله ابزارهای برش پیشرفته، وضعیت تهویه و فضا‌های مختلف را تغییر داد. یا این که برش‌های ویژه در بخش‌های کلی ایجاد نمود. از طرفی دیگر برخی از این مشکلات ساختاری هم ممکن است نیازمند تعمیرات گوناگون یا تخریب بخشی از فضای ساختمان باشند. برای مثال اصلاح پله‌ها و یا تغییر فضای داخلی خانه ممکن است نیازمند تخریب بخشی از خانه باشد. مازاد بر این نداشتن امنیت کافی در دیوار داخلی خانه‌ها نیازمند سازه‌ها و امکانات مختلف برای افزایش امنیت است. برای مثال این روزها می‌توان به‌وسیله روش‌های مختلفی نظیر راکت‌های فلزی و بتنی، مقاومت ستون‌ها را افزایش داد. مازاد بر این، روش‌های دیگری نظیر FRP می‌تواند بدون تخریب، حجم زیادی از مقاومت را برای ستون‌ها و ساختار کلی ساختمان ایجاد نماید. همین مؤلفه هم باعث شده تا این روزها پروسه استانداردسازی ساختمان‌ها با کمترین ریسک و تخریب همراه باشد.

4. تخلیه یا تخریب ساختمان

آخرین اقدام برای استانداردسازی ساختمان‌ها، تخلیه و یا تخریب آن است. در واقع برخی از ساختمان‌ها ممکن است دارای مشکلات و ضعف‌های اساسی باشند که عملاً ممکن است ترمیم آن‌ها از طریق روش‌های مرسوم ممکن نباشد. از طرفی دیگر این ضعف‌ها ممکن است خطرات زیادی را برای ساکنین به همراه داشته باشند. اگرچه ممکن است این ضعف‌ها در زمان زلزله و یا افزایش تعداد ساکنین خود را نشان دهند، اما درهرحال می‌تواند سلامت و زندگی ساکنین را تهدید نماید. به همین جهت است که کارشناسان حرفه‌ای، تخلیه و یا تخریب ساختمان را پیشنهاد می‌دهند. این موضوع می‌تواند حافظ جان افراد در درازمدت باشد؛ چرا که نمی‌توان حادثه‌های مختلف را پیش‌بینی نمود؛ لذا بایستی خود را برای آن‌ها آماده کرد. پس اگر ساختمان شما آمادگی لازم برای این حوادث را نداشته باشد و از طرفی قادر به رفع آن‌ها هم نباشید، بهتر است نسبت به تخلیه و یا تخریب ساختمان خود اقدام نمایید. برای این که این مرحله را به طور اصولی انجام دهید.

10. استاندارد مصالح ساختمانی

رعایت استاندارد مصالح ساختمانی در کشور یک متولی به نام اداره کل استاندارد ملی دارد که در تمام شهرها و استان‌های کشورمان با آموزش افراد متخصص سعی بر نظارت مستمر و اعمال قوانین استاندارد در هر زمینه‌ای دارد.

برنامه پنجم توسعه و استاندارد در ساخت‌وساز

بر اساس مواد ۱۵۵ و ۱۶۸ قانون برنامه پنجم توسعه کشور، هر نوع ساخت‌وساز باید با مصالح استاندارد و کاربرد آن توسط سازندگان ذی‌صلاح انجام شود. ماده ۱۵۵: کلیه دستگاه‌های اجرائی مکلف‌اند در اجرای پروژه‌های فنی و عمرانی خود ضوابط، مقررات و معیارهای فنی و استانداردهای ملی را رعایت نمایند. خرید هرگونه کالا و خدمات مشمول استاندارد اجباری که فاقد علامت استاندارد ملی ایران باشد توسط دستگاه‌های اجرائی موضوع این ماده ممنوع است.

ماده ۱۶۸: به‌منظور مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و اصلاح الگوی ‌مصرف به‌ویژه مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن اقدامات زیر انجام می‌شود:

الف ـ شهرداری‌ها مکلف‌اند نسبت به درج الزام رعایت مقررات ملی ساختمان در پروانه‌های ساختمانی اقدام نمایند. صدور زیان‌کار برای واحدهای احداث‌شده بر مبنای این پروانه‌ها، منوط به رعایت کامل این مقررات است.
تبصره ـ متخلفان از مقررات ملی ساختمان از جمله طراح، ناظر، مجری و مالک براساس آئین‌نامه‌ای که به تصویب هیأت‌وزیران می‌رسد موظف به رفع نقص و جبران خسارت می‌شوند.

ب ـ صدور پروانه هرگونه ساختمان منوط به ارائه موافقت اصولی بیمه کیفیت ساختمان احداثی است. شرکت‌های بیمه مکلف‌اند بر اساس بیمه‌نامه صادره در صورت ورود هرگونه خسارت در طی ده سال به ساختمان احداثی، خسارت‌های وارده را ظرف سه ماه جبران نمایند.

ج ـ کلیه مجریان دولتی موظف‌اند مسئولیت حرفه‌ای خود و در صورت نیاز، مسئولیت سایر عوامل مرتبط در طراحی، محاسبه و نظارت ساختمان‌های تحت پوشش خود اعم از شهری و روستایی را نزد یکی از شرکت‌های دارای صلاحیت بیمه نمایند.
د ـ به‌منظور انجام مطالعات لازم برای کاهش خطرپذیری زلزله:
۱ ـ شبکه ایستگاه‌های شتاب‌نگاری و زلزله‌نگاری و پیش‌نشانگرهای زلزله توسعه یابد.
تبصره ـ ایستگاه‌های شتاب‌نگاری در شهرستان و روستاهای بزرگ به ازای هر بیست و پنج هزار نفر یک ایستگاه توسعه می‌یابد. ۲ـ طی برنامه مصالح و روشهای مؤثر در مقاوم‌سازی ساختمانی، استاندارد و از تولیدکنندگان آن‌ها حمایت شود.

قانون نظام‌مهندسی در مورد لزوم استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد

بر اساس تبصره 1 ماده 34 قانون نظام‌ مهندسی و کنترل ساختمان کلیه تولیدکنندگان و واردکنندگان، توزیع‌ کنندگان مصالح و اجزای ساختمانی موظف به تولید، توزیع و استفاده از مصالح استاندارد هستند.

استاندارد مصالح اجباری است

گرفتن استاندارد مصالح ساختمانی اجباری است برای نمونه فرآورده بلوک‌ها و صفحات ساخته ‌شده از دانه‌های پلی‌استایرن منبسط‌شونده بلوک سقفی یا صفحه‌های پلی‌استایرن با شماره استاندارد ملی شماره 11108 از سال 1388 مشمول استاندارد اجباری است.

استاندارد بتن در مصالح ساختمانی

مطابق با استاندارد ملی ۶۰۴۴ مواد تشکیل‌دهنده بتن آماده باید با الزامات استاندارد ملی مربوطه انطباق داشته باشد. بنابراین تولیدکننده بتن آماده باید انطباق مصالح اولیه به‌ویژه شن و ماسه و سیمان را با استاندارد‌های مذکور از طریق مشاهده و ردیابی پروانه یا گواهی استاندارد مصالح یا انجام آزمون‌های انطباق مصالح محرز نماید. سپس به تولید این محصول اقدام نماید.

11. رعایت استاندارد مصالح ساختمانی به نفع کیست؟

نفع اول و آخر رعایت استاندارد مصالح برای مصرف‌کننده نهایی است. اما این‌گونه نیست که بگوییم برای زنجیره تولیدکننده، خریدار مصالح و اجراکننده نفعی ندارد. اول اینکه استانداردها در صنعت ساخت‌وساز با مقرر کردن مشخصات و فرایندهای طراحی ساخت، به ایجاد سازه‌هایی بهینه‌تر کمک می‌کنند. رعایت استاندارد در سطح کلان نفعش به دولت‌ها هم می‌رسد. یک زلزله هر چه خرابی کمتری به بار بیاورد. مدیریت بحران، کمک‌رسانی و نشان‌دادن قدرت دولت در مواقع بحران می‌شود.

عدم رعایت استاندارد مصالح ساختمانی

یکی از مشکلات اساسی در تولید و مصرف مصالح ساختمانی بدون استاندارد، عدم آشنایی عرضه کنندگان و مصرف کنندگان این محصول با مشخصات استاندارد است. صرفاً به خاطر کاهش ارزش هر سال پول ملی، توجه به قیمت پایین مصالح در تولید و قیمت تمام شده دارند.

12. استاندارد بودن مصالح ساختمانی چگونه قابل تشخیص است؟

پیمانکاران یا کسانی که به ساختمان‌سازی مشغول هستند زمانی می‌خواهند به خرید مصالح بپردازند اولین چیزی که مدنظر قرار می‌دهند استاندارد بودن آن‌هاست، اما برای برخی از‌ آنها که به‌تازگی در این عرصه فعالیت خود را شروع کرده‌اند و یا حتی برخی کاربران، این سؤال پیش‌آمده که از چه روشی می‌توان استاندارد بودن مصالح را تشخیص داد، بر اساس آمارهای به‌دست‌آمده به‌طورکلی از سه روش می‌توان به این موضوع پی برد، روش‌های فوق به شرح زیر هستند:

• روش اول

اولین روش توجه به تولیدکننده‌ی مصالح است، واحدهایی که به‌عنوان تولیدکننده‌ی مصالح فعالیت دارند بایستی از پروانه فعالیت برخوردار بوده و ازآن‌گذشته زیر نظر سازمان ملی استاندارد ایران به کار خود ادامه دهند، برای این که بدانید یک واحد تولیدی زیر نظر این سازمان فعالیت دارد یا خیر کافی است این سازمان را جست‌وجو کرده سپس نام واحد تولیدی را وارد و آن را جست‌وجو کنید درصورتی‌که یافت شد؛ یعنی مصالح آن از استاندارد کافی برخوردار هستند.

• روش دوم

روش دوم این است که هر یک از مصالح ساختمانی موردنظر خود که قصد خرید آن را دارید یا این که آن را خریده‌اید برای آزمایش به آزمایشگاه‌های ژئوتکنیک سازمان نظام‌مهندسی استان تهران ارسال کنید، کارشناسان به بررسی نمونه‌های ارسال شده می‌پردازند و نتایج به‌دست‌آمده را با استانداردهای موجود مقایسه می‌کنند سپس نتیجهٔ نهایی را به شما اعلام خواهند کرد.

• روش سوم

آخرین روش که علمی دقیق نیست به روش چشمی معروف است، در این روش شخص باتوجه‌به تجربیاتی که کسب کرده به تشخیص استاندارد بودن مواد و مصالح ساختمانی می‌پردازد درست است که نمی‌توان اطمینان زیادی به این روش داشت؛ اما سریع‌ترین روش ممکن به شمار می‌آید. با ذکر چند مثال با این روش بیشتر آشنا می‌شویم.

• یونولیت‌هایی که استاندارد باشند نسوز هستند؛ یعنی زمانی که در معرض آتش و حرارت بالا قرار می‌گیرند شعله‌ور نشده و مذاب یا اشک از خود به جا نمی‌گذارند ازآن‌گذشته دارای بافت متراکمی نیز هستند.
• آجرهایی که به‌صورت استاندارد تولید می‌شوند شوره یا سفیدک ندارند یا این که اگر به هم برخورد کنند صدای زنگ مانند دارند.
• بلوک‌های سیمانی استاندارد اگر در فاصلهٔ یک‌متری از سطح زمین و به‌آرامی به زمین برخورد کنند ترک بر نمی‌دارند یا شکسته نمی‌شوند.
• یا حتی ملات ماسه و سیمان اگر تیره و خمیری باشد یا به حالت کشسانی درآید نشان از استاندارد بودن ماسه و سیمانی است که به کار برده شده است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

اهمیت ایمنی ساختمان ما را به این وامی‌دارد که با استانداردهای تصویب شده در باب مصالح ساختمانی و درک لزوم استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، آشنا شویم. و به‌عنوان هم سازنده و هم بهره‌بردار خواستار رعایت این استانداردها باشیم. جهت آشنایی کامل با ضوابط مربوط به “استاندارد” به پکیج “استانداردهای صنعت ساخت” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید