ضریب بالاسری چیست؟

مقدمه

ضریب بالاسری پروژه به عددی گفته می‌شود که با ضرب در ارزش فهرست بهایی فعالیت‌های پروژه، کل هزینه‌های مستقیم و بالاسری پروژه را به ما می‌دهد. باید توجه شود که ضریب بالاسری از تقسیم هزینه‌های بالاسری بر مجموع هزینه فهرست بهایی فعالیت‌های پروژه به دست نمی‌آید.

همان‌گونه که می‌دانید، هزینه‌های بالاسری پروژه (Overhead Cost) صرف‌نظر از نوع پروژه (عمرانی یا غیرعمرانی) به هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای انجام پروژه صرف می‌شوند؛ اما ارتباط مستقیمی با تک‌تک فعالیت‌های پروژه ندارند. این هزینه‌ها در دودسته کلی هزینه بالاسری عمومی پیمانکار (مانند اجاره دفتر مرکزی و حقوق پرسنل دفتر مرکزی) و هزینه بالاسری کار (مانند هزینه ضمانت‌نامه‌ها و آزمایش‌ها پروژه) قرار می‌گیرند.

1. ضریب بالاسری پروژه برای طرح‌های عمرانی و غیرعمرانی

در بخشنامه‌های سازمان برنامه‌وبودجه، ضریب بالاسری طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی ۱٫۳۰ و ضریب بالاسری طرح‌ها و پروژه‌های غیرعمرانی ۱٫۴۱ در نظر گرفته می‌شود. اختلاف مابین دو ضریب به تفاوت مسئولیت پرداخت سهم بیمه در طرح‌های عمرانی و غیرعمرانی مربوط است و ممکن است با تغییر قوانین و یا برای یک پروژه خاص این ضرایب تغییر نماید.

بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب بالاسری کل به‌دست‌آمده در شرکت‌های ساختمانی در کشور ما با ضریب بالاسری فهرست‌بها پروژه‌های عمرانی (۱٫۳) تفاوت زیادی داشته که عدم آگاهی پیمانکاران از میزان واقعی هزینه‌های بالاسری ساختمان و عدم در نظر گفتن بودجه ذخیره در پروژه‌هایشان می‌تواند باعث ضرر و ورشکستگی آنان گردد. ضریب به‌دست‌آمده در شرکت‌های رتبه ۱ تا ۴ به ترتیب برابر ۱٫۴۵ – ۱٫۴۰ – ۱٫۳۹ – ۱٫۳۶ است.

2. ضریب بالاسری در فهرست‌بها شامل چه مواردی می‌شود؟

ضریب بالاسری پروژه از عواملی شامل سود پیمانکار، مالیات، بیمه تأمین اجتماعی (که در طرح‌های عمرانی و غیرعمرانی متفاوت است)، هزینه دفتر مرکزی، هزینه مستمر کارگاه، هزینه ضمانت‌نامه، هزینه آزمایشگاه، کمک به صندوق کارآموزی، بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان، تعدیل قیمت‌ها (در پیمان‌های فاقد تعدیل) و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده (Contingency) تشکیل می‌شود. در ادامه به تشریح این موارد خواهیم پرداخت.

1.2. سود پیمانکار

سود پیمانکار در اسناد مختلف در بازه متعارف ۴ تا ۱۰ درصدی در نظر گرفته شده است. هرچند در شرایط رکود، ممکن است پیمانکاران با سود صفر درصد نیز در مناقصات شرکت کنند تا حداقل با داشتن پروژه‌های فعال، ضمن ارتقای رتبه شرکت در سازمان برنامه‌وبودجه کشور بتوانند پرسنل کلیدی خود را حفظ نمایند. معمولاً برای محاسبه ضریب بالاسری پروژه ابتدا سایر ردیف‌های هزینه‌های بالاسری در زمان برآورد هزینه انجام کار توسط پرسنل دفتر فنی پیمانکار محاسبه می‌شوند و در اختیار مدیران قرار می‌گیرند. در آخرین لحظات پیش از مهروموم اسناد مناقصه، مدیران شرکت تصمیم نهایی را برای تعیین سود گرفته و ضریب بالاسری نهایی محاسبه می‌گردد. در شرایط کاملاً مساوی، ضریب سود پیمانکار است که برنده یک مناقصه عمرانی را مشخص می‌کند.

باید توجه شود که سود مثلاً ۱۰ درصدی، عدد کمی نیست. چرا که معمولاً با روند پرداخت‌های پروژه (بخصوص دریافت پیش‌پرداخت) یک پیمانکار می‌تواند با دارابودن توان مالی به‌اندازه ۱۰ تا ۲۰ درصد مبلغ اولیه پیمان، پول لازم برای پیشرفت کار تا زمان دریافت صورت‌وضعیت‌های خود را به کارگاه تزریق نماید. پس دریافت ۱۰ درصد از مبلغ اولیه پروژه به‌عنوان سود پیمانکاری معادل ۵۰ تا ۱۰۰ درصد سود واقعی است.

برای مشاهده پیشنهادها دیگری که در شرایط رکود اقتصادی برای ادامه فعالیت پیمانکاران مطرح است، به مقاله عملکرد پیمانکاران جزء در شرایط رکود مراجعه فرمایید.

2.2. مالیات

طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد شرکت‌های حقوقی پس از کسر هزینه‌ها و معافیت‌ها مشمول ۲۵ درصد مالیات می‌گردد. پس به‌تناسب سود پیمانکاری در نظر گرفته شده در ضریب بالاسری پروژه باید مالیات مربوطه نیز محاسبه شود. البته برخی شرکت‌ها، سود پیمانکاری را با احتساب مالیات و به‌صورت ناخالص در نظر می‌گیرند که در نتیجه نیاز به محاسبه مجدد مالیات در ضریب بالاسری نخواهد بود. نکته اینجاست که تجربه نشان می‌دهد اداره مالیات به طور متعارف عددی بین ۲ تا ۳ درصد مبلغ اولیه پیمان را به‌عنوان مالیات از شرکت اخذ می‌نماید حتی اگر شرکت مدعی ضررده بودن باشد.

باید توجه شود که مالیات‌بردرآمد را با مالیات ارزش‌افزوده اشتباه نگیریم. مالیات ارزش‌افزوده به‌صورت پیش‌فرض بر عهده کارفرما است و در محاسبه ضریب بالاسری در نظر گرفته نمی‌شود. البته باید توجه شود که در اسناد مناقصه، مسئولیت پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده بر عهده پیمانکار قرار نگرفته باشد.

3.2. بیمه تأمین اجتماعی

بیمه طرح‌های عمرانی ۱٫۶ درصد و بیمه طرح‌های غیرعمرانی ۷٫۷۸ درصد است؛ اما نکات فراوانی دراین‌خصوص وجود دارد. در طرح‌های عمرانی عدد ۱٫۶ با کسر عدد ۵ درصد (سهم کارفرما) از ۶٫۶ درصد (کل حق بیمه) محاسبه شده است. این درصدها برای کارهای پیمانکاری با ماشین‌آلات و مصالح تعیین شده است و اگر کار بدون مصالح و به‌صورت دستمزدی باشد، حق بیمه پیمانکار به ۳٫۶ درصد و حق بیمه کارفرما به ۱۲ درصد افزایش می‌یابد. در پروژه‌های غیرعمرانی هم در صورت دستمزدی بودن قرارداد، حق بیمه تا ۱۶٫۶۷ درصد افزایش می‌یابد. لازم به توضیح است که سازمان بیمه دقیقاً این عددها را در نظر نمی‌گیرد و در زمان اخذ مفاصاحساب بر اساس استعلام از کارفرما و نظر کارشناسی خود، عددی در بازه حق بیمه کارهای با مصالح و حق بیمه کارهای دستمزدی را به‌عنوان ضریب بیمه قابل‌پرداخت تعیین می‌نماید.

باید در زمان مناقصه توجه شود که اگر طرح‌های عمرانی بر اساس فهرست‌بهای منتشر شده از سوی سازمان برنامه‌وبودجه نباشند، در پرداخت بیمه، با ضرایب طرح‌های غیرعمرانی مورد محاسبه قرار می‌گیرند. همچنین اگر کل حق بیمه پرسنل کارگاه که در لیست بیمه اعلام شده است از ضرب ضریب حق بیمه در مبلغ صورت‌وضعیت قطعی بیشتر شود (در پروژه‌هایی که نیروی انسانی زیادی دارند) مابه‌التفاوت حق بیمه بر اساس لیست‌های ارسالی، از پیمانکار اخذ خواهد شد.

4.2. هزینه دفتر مرکزی پیمانکار

به طور معمول، هزینه دفتر مرکزی پیمانکار در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود ۲٫۵ درصد مبلغ برآورد اولیه در نظر گرفته می‌شود. اما چون هزینه دفتر مرکزی از جنس بالاسری عمومی است، پروژه‌ای باارزش ریالی سه برابر الزاماً سهم سه برابری از هزینه‌های دفتر مرکزی را به خود اختصاص نمی‌دهد. امروزه در برخی شرکت‌های جهان، این هزینه به طور نسبتاً دقیقی برای هر پروژه محاسبه می‌شود. برای این کار تمامی کارکنان دفتر مرکزی مکلف هستند تا ساعات کار اختصاص‌یافته به هر پروژه را در قالب تایم شیت به مدیریت اعلام کنند تا در محاسبه ضریب دقیق هزینه دفتر مرکزی مورداستفاده قرار بگیرد.

باید توجه شود که شرکتی که چندین کار داشته باشد، می‌تواند در مناقصات جدید خود، هزینه دفتر مرکزی را بسیار کم در نظر بگیرد. همچنین شرکتی که هیچ پروژه فعالی ندارد و به پرسنل خود چندین ماه حقوق می‌دهد تا فقط آن‌ها را حفظ کند، می‌تواند هزینه دفتر مرکزی را صفر در نظر بگیرد چرا که حتی اگر پروژه‌ای نداشته باشد هم این هزینه برقرار خواهد بود.

5.2. هزینه مستمر کارگاه

هزینه مستمر کارگاه کاملاً از جنس هزینه‌های بالاسری کار است و به هزینه‌هایی همچون نیروی اداری و نیروی مهندسی فعال در کارگاه و ماشین‌آلاتی که نه در آنالیز ردیف‌های عملیاتی در فهرست‌بها و نه در ردیف‌های تجهیز کارگاه درج شده باشند، اختصاص می‌یابد. لیست کامل ردیف‌های هزینه مستمر کارگاه در مقاله تخصصی “هزینه‌های بالاسری” قابل‌مشاهده است. فقط باید دقت شود که این هزینه‌ها با ردیف‌های در نظر گرفته شده در تجهیز کارگاه همپوشانی نداشته باشند. از جمله ردیف‌هایی با احتمال اینکه هم در هزینه‌های بالاسری و هم در تجهیز کارگاه لحاظ شوند یا در هر دو از قلم بیفتند می‌توان به تاور کرین و داربست‌بندی اشاره نمود.

6.2. هزینه ضمانت‌نامه

دو ضمانت‌نامه اصلی که پیمانکار معمولاً از بانک دریافت نموده و در اختیار کارفرما قرار می‌دهد شامل ضمانت انجام تعهدات و ضمانت دریافت پیش‌پرداخت است. البته ممکن است در اسناد مناقصه روندی برای پرداخت‌های علی‌الحساب نیز (مثلاً برای خرید مصالح یا تجهیزات خاص) وجود داشته باشد که نیازمند ارائه ضمانت‌نامه باشد. هزینه ضمانت‌نامه وابستگی زیادی به مدت‌زمان پروژه دارد و بر اساس هزینه کارمزد دریافتی بانک و هزینه بلوکه‌شدن وثیقه شرکت در بانک محاسبه می‌گردد. در اسناد قدیمی، ضریب هزینه ضمانت‌نامه در محاسبه ضریب بالاسری پروژه حدود ۱ تا ۱٫۵ درصد فرض شده است؛ اما تجارب اخیر ما، حدود ۰٫۵ تا ۱ درصد را منطقی‌تر نشان می‌دهد.

7.2. هزینه آزمایشگاه

باتوجه‌به اینکه آزمایشگاه پروژه باید گوش‌به‌فرمان و حافظ منافع کارفرما باشد، معمولاً هزینه آزمایش‌ها پروژه با کارفرما است. البته اگر طبق شرایط خصوصی پیمان، هزینه آزمایش‌ها بر عهده پیمانکار قرار گیرد یا به نظر برسد بهتر است آزمایشاتی هم از سوی پیمانکار به انجام برسد، ضریبی حدود ۰٫۲ درصد برای آن در نظر گرفته می‌شود.

8.2. کمک به صندوق کارآموزی

ضریب ۰٫۲ درصدی کمک به صندوق کارآموزی که در اسناد قدیمی محاسبه ضریب بالاسری پروژه وجود داشت، دیگر وجود خارجی نداشته و در محاسبات لحاظ نمی‌گردد.

9.2. بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان

اگرچه از نظر قانونی هیچ الزامی برای استفاده از بیمه مسئولیت مدنی در قبال کارکنان وجود ندارد؛ اما باتوجه‌به هزینه‌های قابل‌توجهی که بروز یک حادثه می‌تواند برای شرکت‌ها ایجاد نماید، استفاده از بیمه به‌شدت توصیه می‌گردد. این بیمه ارتباطی با بیمه تأمین اجتماعی نداشته و در واقع سهم شرکت از غرامت جانی افراد ناشی از حادثه‌های کارگاهی را می‌پردازد. هزینه بیمه مسئولیت مدنی ارتباط زیادی با مشخصات پروژه و کلوزهای پوششی است که از سوی شرکت خریداری می‌گردد. به‌صورت تجربی می‌توان گفت ضریب ۰٫۲ درصد به‌ازای هر سال مدت پروژه برای لحاظ نمودن این ردیف در محاسبه ضریب بالاسری پروژه مناسب است.

با مطالعه مقاله آمار حوادث ناشی از کار و هزینه‌های آنمتوجه می‌شوید که خرید بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان کمترین کاری است که برای حفاظت از خود در برابر هزینه‌های سنگین حوادث کارگاهی انجام می‌دهید.

10.2. تعدیل قیمت‌ها

به طور معمول در پروژه‌های عمرانی، با استفاده از شاخص تعدیل نسبت به پرداخت بخشی از هزینه افزایش قیمت‌ها ناشی از تورم اقدام می‌گردد. اما اگر طبق اسناد مناقصه، پیمان فاقد تعدیل باشد می‌بایست تعدیل قیمت‌ها در محاسبه ضریب بالاسری پروژه در نظر گرفته شود.

12.2. هزینه‌های پیش‌بینی نشده

توصیه می‌شود در محاسبه ضریب بالاسری پروژه باتوجه‌به شرایط هر پروژه، درصد کوچکی به‌عنوان هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده (Contingency) لحاظ گردد

3. محاسبه ضریب بالاسری

با محاسبه تمام موارد فوق می‌توان هزینه بالاسری پروژه را به دست آورد. برای محاسبه ضریب بالاسری پروژه ابتدا هزینه‌های بالاسری به‌دست‌آمده را بر مجموع هزینه ردیف‌های کاری پروژه تقسیم می‌کنیم. ضریب بالاسری با تقسیم عدد ۱۰۰ بر مابه‌التفاوت عدد ۱۰۰ و ضریب به‌دست‌آمده از مرحله قبل محاسبه می‌شود. اما چرا؟

علت آن است که هزینه‌های بالاسری از جنس کسورات هستند. فرض کنید صورت‌وضعیت شما بر اساس ردیف‌های فهرست‌بها ۱۰۰ میلیون است که ۸۰ میلیون تومان آن از ردیف‌های فهرست‌بها استخراج شده‌اند و مجموع هزینه‌های بالاسری که از قرارداد شما کسر می‌شوند ۲۰ میلیون تومان باشد. در این حالت، ضریب بالاسری معادل ۱۰۰ تقسیم بر ۲۰-۱۰۰ است که معادل ۲۵ درصد است نه ۲۰ درصد. چرا که اگر ضریب بالاسری را ۲۰ درصد در نظر بگیریم، با اعمال ضریب بالاسری به ردیف‌های فهرست بهایی (۱٫۲*۸۰) به مبلغ ۹۶ میلیون تومان می‌رسیم که از ۱۰۰ کمتر است.

باید توجه شود که بر اساس مشخصات پروژه، ضریب بالاسری مندرج در قرارداد، یک عدد مشخص مثلاً ۱٫۳ است. درحالی‌که با محاسبه هزینه‌های فوق ممکن است شما به ضریب ۱٫۵ رسیده باشید. در این صورت نسبت هزینه کلی محاسبه شده در آنالیز شما به هزینه برآورد شده اولیه پروژه با اعمال ضریب ۱٫۳ بیانگر ضریب پیمان است. در اینجا ضریب پیمان از تقسیم ۱٫۵ به ۱٫۳ معادل ۱۵٫۳۸ درصد به دست می‌آید.

همچنین باید توجه کنید که بسیاری از هزینه‌های بالاسری به زمان اجرای پروژه وابسته هستند. پروژه‌های ساختمانی هم در بسیاری از موارد با تأخیر مواجه می‌شوند. ازآنجاکه با بروز تأخیرات در پروژه (حتی تأخیرات مجاز) پرداخت مربوط به هزینه‌های بالاسری به پیمانکار تغییری نمی‌کند، پیشنهاد می‌شود در زمان محاسبه  ضریب بالاسری پروژه باتوجه‌به شرایط پروژه، زمان اجرا به‌صورت واقعی‌تر و بیشتر از مدت اولیه پیمان در نظر گرفته شود.

4. آنالیز ضریب بالاسری

البته تاکنون نظام فنی سازمان برنامه‌وبودجه جدول آنالیز و نحوه محاسبه ضرایب فوق را به‌صورت رسمی اعلام ننموده است؛ ولی باتوجه‌به برخی مستندات می‌توان حدس زد این ضرایب چگونه محاسبه شده‌اند. آنالیز این ضرایب به‌صورت ذیل است :

آنالیز ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی
ردیف	شرح	درصد
1	سود	8%
2	مالیات بر سود	1%
3	بیمه طرح‌های عمرانی	1.6%
4	هزینه دفتر مرکزی	2.5%
5	هزینه مستمر کارگاه	8%
6	هزینه ضمانت‌نامه‌ها	1.5%
7	هزینه‌های آزمایشگاه پیمانکار	0.2%
8	کمک به صندوق کارآموزی	0.2%
جمع:		23%
ضریب بالاسری پروژه‌های عمرانی:		1.30 = (23-100) / 100

 

آنالیز ضریب بالاسری پروژه‌های  غیرعمرانی
ردیف	شرح	درصد
1	سود	8%
2	مالیات بر سود	1%
3	بیمه طرح‌های غیرعمرانی	7.78%
4	هزینه دفتر مرکزی	2.5%
5	هزینه مستمر کارگاه	8%
6	هزینه ضمانت‌نامه‌ها	1.5%
7	هزینه‌های آزمایشگاه پیمانکار	0.2%
8	کمک به صندوق کارآموزی	0.2%
جمع:		29.2%
ضریب بالاسری پروژه‌های غیرعمرانی :		1.41 = (29.2-100) / 100

ولی همواره توصیه می‌گردد که این هزینه ها بر اساس جزء به جزء شرح اقلام هزینه بالاسری مندرج در “پیوست 3” فهرست‌بهای ابنیه به‌صورت دقیق برای هر پروژه محاسبه و در قیمت‌های پیشنهادی لحاظ گردد .
این هزینه‌ها به تفکیک به‌صورت ذیل هستند:

الف) هزینه بالاسری عمومی
این هزینه از نوع هزینه هایی است که نمی توان آنها را به کار مشخصی مربوط کرد، مانند هزینه‌های درج شده در زیر :
1-1) هزینه دستمزد نیروی انسانی دفتر مرکزی، شامل نیروی انسانی مدیریت شرکت، دفتر فنی،اموراداری و مالی، تدارکات و خدما ت.
1-2) هزینه بیمه های عمومی و حق بیمه کارکنان دفتر مرکزی (سهم کارفرما)، به انضمام هزینه بیمه بیکاری کارکنان دفتر مرکزی .
1-3) هزینه وسایل نقلیه دفتر مرکزی و هزینه‌های ایاب و ذها ب که توسط کارمندان یا مدیران، با وسایل نقلیه عمومی انجام میشود.
1-4) هزینه سرمایه گذاری یا اجاره محل دفتر مرکزی .
1-5) هزینه نگهداری دفتر مرکزی .
1-6) هزینه استهلاک وسایل دفتری دفتر مرکزی .
1-7) هزینه آب، برق، و سوخت دفتر مرکزی .
1-8) هزینه مخابرات و پست دفتر مرکزی .
1-9) هزینه پذیرایی و آبدارخانه دفتر مرکزی .
1-10) هزینه لوازم التحریر و ملزومات دفتر مرکزی .
1-11) هزینه فتوکپی و چاپ نقشه در دفتر مرکزی .
1-12) هزینه تهیه اسناد، برای شرکت در مناقصه ها.
1-13) هزینه ضمانت نامه شرکت در مناقصه ها.
1-14) هزینه‌های متفرقه، شامل هزینه‌های حقوقی و قضایی، نشریات، عضویت در مجامع، و مانند آن ها.
1-15) هزینه عوارض شهرداری برای دفتر مرکزی .
1-16) هزینه سرمایه گذاری یا اجاره و هزینه‌های نگهداری و بهره برداری از انبار مرکزی .
1-17) هزینه دستگاهها و تجهیزات رایانه ای دفتر مرکزی.

ب) هزینه بالا سری کار (کارگاه)
این هزینه، از نوع هزینه‌هایی است که  می‌توان آن را به کار مشخصی مربوط کرد، مانند هزینه‌های درج شده در زیر:
2-1) هزینه‌های سرمایه گذاری که شامل موارد زیر است :
2-1-1) هزینه تنخواه در گردش پیمانکار، باتوجه‌به وجوه پیش پرداخت که نزد پیمانکار است .
2-1-2) هزینه ناشی از وجوه نقدی آن قسمت از حسن انجام کار که نزد کارفرماست .
2-2) هزینه ضمانتنامه‌ها، که شامل موارد زیر است :
2-2-1) هزینه ضمانت نامه انجام تعهدات .
2-2-2) هزینه ضمانت نامه پیش پرداخت .
2-2-3) هزینه ضمانت نامه وجوه حسن اجرای کار.
2-3) هزینه مالیات .
2-4) هزینه صندوق کارآموزی .
2-5) سود پیمانکار.
2-6) هزینه‌های مستمر کارگاه، که شامل موارد زیر است :
2-6-1) هزینه دستمزد نیروی انسانی سرپرستی عمومی کارگاه، دفتر فنی، اداری، مالی و تدارکات، کمپ و کانتین و خدمات . همچنین، هزینه دستمزد سایر عوامل کارگاه که در قیمت ردیف های فهرست بها و هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، منظور نشده است .
2-6-2) هزینه نیروی انسانی خدماتی که در اختیار کارفرما و مهندس مشاور برای بازرسی و آزمایش قرار می گیرد.
2-6-3) هزینه سفر مدیران و کارکنان دفتر مرکزی به کارگاه و سایر نقاط، برای کار مربوط .
2-6-4) هزینه تهیه نسخه های اضافی اسناد و مدارک پیمان .
2-6-5) هزینه غذای کارکنان و کارمندان پیمانکار.
2-6-6) هزینه پذیرایی کارگاه .
2-6-7) هزینه‌های پست، مخابرات، ارتباطات، سفر مسئولان کارگاه و هزینه‌های متفرقه .
2-6-8) هزینه تامین وسیله نقلیه برای تدارکات کارگاه .
2-6-9) هزینه فتوکپی، چاپ، لوازم التحریر و ملزومات .
2-6-10) هزینه آزمایش های پیمانکار.
2-7) هزینه‌های تهیه مدارک فنی و تحویل کار.
2-7-1) هزینه‌های تهیه عکس و فیلم .
2-7-2) هزینه تهیه نقشه های کارگاهی
2-7-3) هزینه تهیه نقشه های چون ساخت
2-7-4) هزینه‌های برنامه ریزی و کنترل پروژه .
2-7-5) هزینه‌های نگهداری عملیات انجام شده تا زمان تحویل موقت .
2-7-6) هزینه‌های مربوط به امور تحویل موقت و تحویل قطعی .

• توضیح 1) هزینه دستمزد نیروی انسانی شاغل در تعمیرگاه ماشین آلات جزو هزینه ساعتی ماشین آلات پیش بینی شده است و از این بابت هزینه ای در هزینه‌های بالاسری منظور نشده است .
• توضیح 2) در طرح های تملک دارایی های سرمایه ای، چون هزینه‌های بیمه سهم کارفرما، بیمه بیکاری نیروی انسانی کارگاه، مالیات بر ارزش افزوده و همچنین هزینه عوارض شهرداری (برای پیمان‌های مشمول)، توسط دستگاه‌های اجرایی از محل اعتبار طرح پرداخت میشود، هزینه ای از بابت آن ها در هزینه های بالاسری منظور نشده است .

5. نکات کاربردی در ارتباط با بالاسری

1. به استناد بند 5 دستورالعمل ارائه تجزیه بها با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران به شماره 1232579/96 مورخ 31/3/1396 ، در صورتیکه پیمانکار تمایل به تخفیف دادن در ضریب بالاسری داشته باشد؛ حداکثر میزان قابل قبول کاهش “ده درصد ضریب بالاسری” می‌باشد. بعنوان مثال برای برآورد با ضریب بالاسری 1.30 ، حداقل ضریب بالاسری قابل پذیرش در پیشنهاد قیمت ارائه شده توسط پیمانکار 1.17 میباشد.
2. مطابق بند “ب” ماده 49 شرایط عمومی پیمان، هزینه های بالاسری پیمانکار در دوران تعلیق، به میزان تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان، به پیمانکار پرداخت می‌شود و اگر در اسناد و مدارک پیمان، تعیین هزینه های یاد شده، به توافق طرفین در زمان ابلاغ تعلیق موکول شده باشد کارفرما در مورد میزان آن با پیمانکار توافق می نماید .
3. مطابق پاسخ استعلام از سازمان برنامه و بودجه ، “اگر تاخیرات به وجود آمده در کار به عنوان تاخیرات خارج از قصور پیمانکار شناخته شود پیمانکار محق به دریافت خسارت تاخیر خواهد بود”. لازم بذکر است یکی از این خسارات، قطعاً هزینه‌های بالاسری مازاد پرداخت شده توسط پیمانکار می باشد.
4. طبق بند 2-5-2 پیوست ۳ فهرست بها، “ هزینه نیروی انسانی خدماتی که در اختیار کارفرما و مهندس مشاور برای بازرسی و آزمایش قرار میگیرد ” در هزینه های بالاسری دیده شده و پیمانکار نمیتواند از این بابت درخواست مبلغ اضافه  کند.
5. هزینه های بالاسری گفته شده در پیوست ۳ فهرست بها، تا زمان تحویل موقت می باشد. همچنین هزینه های مربوط به امور تحویل موقت و تحویل قطعی در این ضریب دیده شده است. چنانچه زمان تحویل موقت ( که از قبل مشخص شده است ) به دلایلی خارج از قصور پیمانکار تمدید شود، هزینه مابه‌التفاوت ایجاد شده باید از کارفرما مطالبه شود.
6. مطابق با پیوست ۳ فهرست بها، هزینه دستمزد نیروی انسانی شاغل در تعمیرگاه ماشین آلات، جزو هزینه ساعتی ماشین‌آلات ( دستگاه – ساعت ) پیش‌بینی شده و طبق ردیف های مربوطه پرداخت خواهد شد و از این بابت هزینه‌ای در بخش بالاسری پرداخت نخواهد شد.
7. برخلاف مهندس مشاور که در زمان پیشنهاد قیمت برحسب نوع واگذاری کار و نوع طرح، ضریب بالاسری را مطابق با دستورالعمل کاربرد فهرست بها انتخاب و در برآورد هزینه اجرای کار لحاظ می­نماید، پیمانکار در زمان ارائه پیشنهاد قیمت به جای استفاده از ضریب، بایستی آنالیز هزینه های بالاسری را مطابق با شرایط پروژه مورد نظر و سایر پروژه ها، چارت سازمانی و .. به صورت هزینه (پکیج هزینه های بالاسری) محاسبه و در پیشنهاد قیمت خود برای شرکت در مناقصه لحاظ نماید.

آیا ضریب بالاسری را می‌توان افزایش داد؟

ضریب بالاسری را می‌توان کاهش داد و نمی‌توان نسبت به اعداد مشخص شده در کلیات فهرست‌بها افزایش داد، ضریب بالاسری را می‌توان تا 10 درصد کاهش داد،

در متن دستورالعمل نحوه ارائه تجزیه بها همراه با پیشنهاد قیمت توسط پیمانکاران در سال 96 را قرار داده‌ایم و طبق بخشنامه 76574 نوشته شده است، در صورتی که پیمانکاران تمایل به تخفیف دادن در ضریب بالاسری داشته باشند، می‌توانند علاوه بر پرکردن 5 جدول قبلی که در بخشنامه سال‌ 77 هم نوشته شده است، حداکثر میزان قابل قبول کاهش یا تخفیف، 10 درصد ضریب بالاسری است.

درواقع اگر ضریب بالاسری 1.3 است حداکثر می‌توان 10 درصد (0.13) تخفیف داد و حداقل ضریب بالاسری قابل قبول 1.17 است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با ضوابط و قوانبن مربوط به “ضرایب بالاسری” به پکیج “فهرست‌بهای تمامی رشته‌ها” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید