ضریب منطقه چیست؟

مقدمه

همان‌طور که می‌دانید قیمت‌هایی که در فهرست‌بها محاسبه شده بر اساس موقعیت منطقه‌ای است که در آن نیروی انسانی، مصالح و ماشین‌آلات به‌راحتی در دسترس است. حال تصور کنید قرار است در یک منطقه دورافتاده ساختمانی صنعتی احداث شود. باتوجه‌به اینکه تهیه مصالح و رساندن آن‌ها به محل پروژه در چنین حالتی هزینه بیشتری از انجام همان پروژه در مرکز شهر دارد، پس چطور می‌توان برآورد هزینه را انجام داد؟ اینجاست که استفاده از ضریب منطقه‌ای به‌عنوان یکی از ضرایب فهرست‌بها مطرح می‌شود.

1. تعریف

فرض کنید در منطقه‌ای دورافتاده مثلاً یکی از روستاهای اطراف استان خراسان جنوبی قرار است کارخانه‌ای احداث شود. برای برآورد هزینه انجام چنین پروژه‌ای به سراغ فهرست‌بها می‌رویم تا قیمت ردیف فعالیت‌های پروژه را استخراج کنیم. قیمت‌های مشخص شده در فهرست‌بها باتوجه‌به هزینه‌های مناطق شهری که دسترسی خوبی به امکانات موردنیاز برای ساخت‌وساز دارند مثل تهران مشخص شده است؛ ولی این قیمت‌ها باید در تمام شهرها و باتوجه‌به نوع پروژه مورداستفاده قرار گیرد. برای پروژه‌ای که دسترسی به امکانات بسیار سخت و پرهزینه‌تر است، از مفهومی به نام ضریب منطقه‌ای استفاده می‌کنیم.

ضریب منطقه‌ای عددی است که توسط سازمان برنامه‌وبودجه در بخشنامه‌ای به نام، ضریب‌های منطقه‌ای کارهای پیمانکاری برای هر منطقه مشخص شده و در محاسبات اعمال می‌شود. با اعمال این ضریب که عددی بزرگ‌تر از یک است قیمت‌ ردیف‌های فهرست‌بها باتوجه‌به منطقه‌ای که پروژه در حال انجام است محاسبه می‌شود. در واقع ضریب منطقه‌ای هزینه اضافی که برای تأمین کالا و خدمات در مناطق دورافتاده‌تر تحمیل می‌شود را محاسبه می‌کند.

ضریب منطقه ای با توجه به شرایط محلی، میزان برخوداری، فاصله از مراکز اصلی شهر و قابلیت دسترسی به امکاناتی از جمله نیرو‌ی کار و مصالح برای مناطق مختلف جغرافیایی ایران مشخص شده است.

2. بخشنامه ضریب منطقه‌ای

پیش از بررسی بخشنامه ضریب منطقه‌ای لازم است بدانید که این ضریب در پیوست چهارم فهرست‌بهای پایه سال 1387 وجود داشت و برای برآورد هزینه در محاسباتی که مهندس مشاور انجام می‌داد با توجه به منطقه اعمال می‌شد. اما از سال 1387 این ضریب از فهرست بها حذف شد. به طوری که تا سال 1394 هیچ استفاده‌ای از این ضریب صورت نمی‌گرفت.

اما بخشنامه اعمال ضریب منطقه‌ای مجدداً در تاریخ 1394/04/30 با شماره 94/69614 از طرف سازمان برنامه‌وبودجه ابلاغ شد. در این بخشنامه به استناد آیین نامه استانداردهای اجرایی، موضوع ماده (23) قانون برنامه‌وبودجه و نظام فنی و اجرایی کشور، جدول ضریب‌ های منطقه‌ای کارهای پیمانکاری مشخص شد تا برای برآورد هزینه کارهایی که بعد از ابلاغ این بخشنامه تهیه می‌شوند، استفاده شود.

در نهایت ضریب منطقه‌ای با ابلاغ فهرست‌بهای واحد پایه سال 1401 و در پیوست چهارم آن مجدداً به فهرست بها اضافه گردید. ب

در ابتدای پیوست چهارم و پیش از جداول ضریب منطقه‌ای، گفته شده که این ضرایب برای کدام موارد قابل‌استفاده هستند. این موارد عبارت‌اند از:

1. ضریب منطقه‌ای صرفاً برای پروژه‌هایی اعمال می‌شود که اسناد مناقصه آن‌ها (ارجاع کار) بعد از ابلاغ این بخشنامه منتشر می‌شود.
2. ضریب منطقه‌ای موضوع این بخشنامه به کارهایی که اسناد مناقصه آنها منتشر شده یا پیمان‌هایی که پیش از تاریخ این بخشنامه منعقد شده‌اند تعلق نمی‌گیرد.
3. ضریب منطقه‌ای برای پروژه‌هایی که در مناطق مختلف قرار می‌گیرند مثل پروژه‌های خطی، بر اساس میانگین وزنی ضریب‌های منطقه‌ای به نسبت حجم کار در مناطق مختلف در مرحله برآورد محاسبه شده و مبنای عمل قرار می‌گیرد.
4. محدوده جغرافیایی استان، شهرستان و بخش مطابق نقشه تقسیمات کشوری است.

3. نحوه اعمال ضریب منطقه‌ای در فهرست‌بها

حالا که با مفهوم این ضریب آشنا شدید و علت استفاده از آن در محاسبات را فهمیدید به سراغ نحوه اعمال ضریب منطقه‌ای در فهرست‌بها می‌رویم.

در ابتدا و زمان برآورد هزینه اجرای کار، مهندس مشاور، ضریب منطقه‌ای را باتوجه‌به منطقه پروژه از جداول ضریب‌های منطقه‌ای کارهای پیمانکاری که در بخشنامه آن آورده شده استخراج می‌کند. همان‌طور که گفتیم برای مشخص‌شدن ضریب منطقه‌ای باید به استان، شهرستان و بخشی که پروژه در آن قرار دارد توجه کنیم.

مثلاً برای بخش مرکزی شهرستان شیرکوه استان خراسان جنوبی در فهرست‌بهای واحد پایه رشته ابنیه ضریب 1.18 دیده شده است. یعنی پس از اینکه تمام ردیف‌ها در صورت وضعیت به صورت مالی و سپس خلاصه مالی در آمد، عدد حاصل در این ضریب و همچنین ضریب بالاسری ضرب شده و با هزینه تجهیز کارگاه جمع می‌شود.

یک نکته مهم:

اگر در قرارداد، اعمال ضریب منطقه‌ای قید شده باشد، یعنی برآورد هزینه‌ها با اعمال ضریب منطقه‌ای انجام گیرد، پیمانکار می‌تواند در صورت‌وضعیت‌ها و آیتم‌های فهرست‌بها این ضریب را اعمال کند. اما درصورتی‌که در قرارداد و برآورد هزینه، ضریب منطقه‌ای در نظر گرفته نشود، پیمانکار نمی‌تواند در تنظیم صورت‌وضعیت‌ها این ضریب را اعمال کند. چرا که اصولاً پیمانکار در ابتدا برای پیشنهاد قیمت، نبود ضریب منطقه‌ای را در نظر گرفته و عدد بالاتری را اعلام کرده است.

4. ضوابط مربوط به استفاده از ضریب منطقه‌ای از تاریخ 1400/12/28

1. ضریب‌های منطقه‌ای مربوط به هر رشته فهرست‌بها که در برآورد هزینه اجرای کار مور استفاده قرار می‌گیرد، آخرین ضریب‌هایی است که مطابق با بخشنامه ضریب‌های منطقه‌ای کارهای پیمانکاری با شماره 94/69416 یا اصلاحیه های بعدی، توسط سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ شده است
2. درصورتی‌که نام منطقه محل اجرای پروژه در مناطقی که برای آن‌ها در بخشنامه ضریب‌های منطقه‌ای کارهای پیمانکاری و یا اصلاحیه‌های بعدی ضریب منطقه‌ای تعیین شده، موجود نباشد، ضریب منطقه‌ای شهرستان یا بخشی که پروژه در آن واقع شده است، در برآورد هزینه اجرای عملیات، منظور می‌شود.
3. محدوده جغرافیایی استان، شهرستان و بخش، مربوط به اجرای پروژه بر اساس آخرین نقشه تقسیمات کشوری منتشر شده توسط وزارت کشور ملاک عمل تعیین است.
4. ای پروژه‌های خطی (نظیر برای پروژه‌های راه‌سازی و یا خطوط انتقال آب و …) که در مناطق مختلف قرار می‌گیرند، ضریب منطقه‌ای بر اساس میانگین وزنی ضریب‌های منطقه‌ای به نسبت حجم کار در مناطق مختلف در مرحله برآورد محاسبه و مبنای عمل قرار می‌گیرد.

5. چند نمونه ضریب منطقه

ضریب منطقه ای آذربایجان شرقی در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان اسکو: (ابنیه: ۱.۰۳)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۳)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۵)
• شهرستان اهر: (ابنیه: ۱.۰۳)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۳)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۵)
• شهرستان آذرشهر: (ابنیه: ۱.۰۲)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۶)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۴)، (راه: ۱.۰۳)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۴)
• شهرستان بستان آباد: (ابنیه: ۱.۰۴)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۶)، (راه: ۱.۰۳)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۶)
• شهرستان تبریز: (ابنیه: ۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۴)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۲)، (راه: ۱ )، خطوط انتقال آب (۱ )، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۲)
• شهرستان جلفا: (ابنیه: ۱.۰۶)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۰)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۷)، (راه: ۵)، خطوط انتقال آب (۱.۰۴)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۷)

ضریب منطقه ای آذربایجان غربی در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان ارومیه: (ابنیه: ۱.۰۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۶)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱.۰۵)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۷)
• شهرستان اشنویه: (ابنیه: ۱.۰۷)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۹)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۸)، (راه: ۱.۰۷)، خطوط انتقال آب (۱.۰۶)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۷)
• شهرستان پلدشت: (ابنیه: ۱.۱۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۳)، (تاسیسات برقی: ۱.۱۲)، (راه: ۱.۱۱)، خطوط انتقال آب (۱.۱۰)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۱۱)
• شهرستان تکاب: (ابنیه: ۱.۱۴)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۶)، (تاسیسات برقی: ۱.۱۵)، (راه: ۱.۱۴)، خطوط انتقال آب (۱.۱۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۱۲)
• شهرستان میاندوآب: (ابنیه: ۱.۰۷)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۹)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۸)، (راه: ۱.۰۷)، خطوط انتقال آب (۱.۰۶)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۷)

ضریب منطقه ای اردبیل در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان اردبیل: (ابنیه: ۱.۰۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱)
• شهرستان بیله سوار: (ابنیه: ۱.۰۷)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۱)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۹)، (راه: ۱.۰۶)، خطوط انتقال آب (۱.۰۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۱)
• شهرستان پارس آباد: (ابنیه: ۱.۰۶)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۹)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۸)، (راه: ۱.۰۶)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱) مربوط به اسلام آباد، اصلاندوز، تازه کند و مرکزی
• شهرستان سرعین: (ابنیه: ۱.۰۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱)
• شهرستان نمین: (ابنیه: ۱.۰۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱)

ضریب منطقه ای اصفهان در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان اردستان: (ابنیه: ۱.۰۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۷)، (راه: ۱.۰۱)، خطوط انتقال آب (۱.۰۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۲)
• شهرستان اصفهان: (ابنیه: ۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۴)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۴)، (راه: ۱)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱) مربوط به جرقویه سفلی، جرقویه علیا، جلگه، مرکزی و کوهپایه.
• شهرستان آران و بیدگل: (ابنیه: ۱.۰۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۸)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۸)، (راه: ۱.۰۱)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۲)
• شهرستان کاشان و فلاورجان: (ابنیه: ۱)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۶)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۶)، (راه: ۱)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱)

ضریب منطقه ای البرز در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان اشتهارد: (ابنیه: ۱.۰۳)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۵)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۵)، (راه: ۱.۰۲)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۲)
• شهرستان ساوجبلاغ: (ابنیه: ۱.۰۲)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۱)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۱)، (راه: ۱.۰۱)، خطوط انتقال آب (۱.۰۲)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۲)
• شهرستان طالقان، فردیس و کرج: (ابنیه: ۱.۰۶)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۷)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱)، (آبیاری و زهکشی: ۱)
• شهرستان ایلام: (ابنیه: ۱.۲۰)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۲۱)، (تاسیسات برقی: ۱.۲۱)، (راه: ۱.۲۱)، خطوط انتقال آب (۱.۱۸)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۲۱) بخش های: چوار، سیوان و مرکزی
• شهرستان دهلران: (ابنیه: ۱.۱۸)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۹)، (تاسیسات برقی: ۱.۱۹)، (راه: ۱.۱۸)، خطوط انتقال آب (۱.۱۵)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۱۷)

ضریب منطقه ای بوشهر در رشته های ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه، خطوط انتقال آب و آبیاری و زهکشی و سد سازی

• شهرستان بوشهر: (ابنیه: ۱.۲۰)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۲۰)، (تاسیسات برقی: ۱.۲۰)، (راه: ۱.۲۰)، خطوط انتقال آب (۱.۲۰)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۲۰)
• شهرستان جم: (ابنیه: ۱.۱۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۵)، (تاسیسات برقی: ۱.۱۵)، (راه: ۱.۱۲)، خطوط انتقال آب (۱.۱۰)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۱۲)
• شهرستان دشتستان: (ابنیه: ۱.۰۷)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۰۷)، (تاسیسات برقی: ۱.۰۷)، (راه: ۱.۰۵)، خطوط انتقال آب (۱.۰۳)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۰۵)
• شهرستان عسلویه: (ابنیه: ۱.۱۵)، (تاسیسات مکانیکی: ۱.۱۵)، (تاسیسات برقی: ۱.۱۵)، (راه: ۱.۱۲)، خطوط انتقال آب (۱.۱۰)، (آبیاری و زهکشی: ۱.۱۲)

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

ضریب منطقه‌ای عددی است که توسط سازمان برنامه‌وبودجه برای هر منطقه از کشور مشخص شده و هدف آن جبران هزینه اضافی است که برای اجرای پروژه در مناطق دورافتاده و دورتر از امکانات تحمیل شده است. در این مقاله درباره بخشنامه ضریب منطقه‌ای، نحوه استخراج آن از جداول ضرایب و همچنین چگونگی اعمال آن در محاسبات صحبت کردیم.

در انتهای این مقاله امیدواریم اطلاعات خوبی درباره ضریب منطقه‌ای کسب کرده باشید. درصورتی‌که در این مورد سؤالی دارید می‌توانید آن را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.

جهت آشنایی کامل با ضوابط و قوانبن مربوط به “ضرایب منطقه” به پکیج “فهرست‌بهای تمامی رشته‌ها” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید