معرفی گرایش‌های رشته مهندسی عمران، مقطع کارشناسی ارشد

مقدمه

رشته مهندسی عمران یکی از رشته‌های شاخه مهندسی است که به ساخت‌وساز و طراحی سازه‌های طبیعی می‌پردازد. این رشته جزو رشته‌های محبوب گروه ریاضی محسوب می‌شود و داوطلبان زیادی علاقه دارند در این رشته قبول شوند. رشته مهندسی عمران جزو رشته‌های 1 زیرگروه ریاضی است و درس ریاضی مهم‌ترین نقش را در رتبه نهایی داوطلبان ایفا می‌کند. این رشته در مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری دارای گرایش‌های متنوعی است و داوطلبان می‌توانند باتوجه‌به علاقه خود در یکی از گرایش‌های این رشته تحصیل کنند.

1. تفاوت رشته معماری با مهندسی عمران

یکی از سؤالاتی که اکثر داوطلبان قبل از انتخاب رشته با آن مواجه می‌شوند، تفاوت رشته معماری با مهندسی عمران است. قبل از اینکه به سراغ معرفی رشته مهندسی عمران برویم بهتر است با تفاوت این دو رشته آشنا شوید. رشته معماری ترکیبی از هنر و مسائل فنی است. دانشجویان نه‌تنها  در این رشته مسائل فنی را آموزش می‌بینند؛ بلکه با جنبه‌های هنر ساخت‌وساز نیز آشنا می‌شوند. اما رشته مهندسی عمران بیشتر بر روی مسائل فنی ساخت‌وساز تأکید دارد.

2. رشته مهندسی عمران در کدام زیرگروه قرار دارد؟

رشته مهندسی عمران یکی از رشته‌های پردرآمد و پرطرف‌دار گروه ریاضی است که بسیاری از داوطلبان به سراغ آن می‌روند. این رشته جزو رشته‌های 1 زیرگروه ریاضی است و داوطلبان باید سه درس تخصصی ریاضی، فیزیک و شیمی را برای این رشته به خوبی مطالعه کنند. یکی از مهم‌ترین درس‌های زیرگروه 1 درس ریاضی است. این درس با ضریب 4 نقش بسیار مهمی در قبولی داوطلبان دارد. داوطلبانی که در درس ریاضی تراز بالایی کسب کنند از شانس بیشتری برای قبولی در این رشته برخوردار هستند. درس فیزیک در این زیرگروه ضریب 3 دارد و بعد از درس ریاضی نقش مهمی در قبولی داوطلبان دارد. آخرین درس تخصصی درس شیمی است که با ضریب 2 می‌تواند تعیین کننده تراز نهایی داوطلبان باشد.

3. گرایش‌های مهندسی عمران – کارشناسی

در ادامه معرفی رشته مهندسی عمران به سراغ گرایش‌های کارشناسی این رشته می‌رویم. این رشته در مقطع کارشناسی دارای 3 گرایش اصلی با نام‌های زیر است:

• مهندسی عمران گرایش عمران
• مهندسی عمران گرایش نقشه‌برداری
• مهندسی عمران گرایش آب
• مهندسی عمران گرایش خاک
• مهندسی عمران گرایش راه
• مهندسی عمران گرایش سازه
• مهندسی  اجرایی عمران

مقطع کارشناسی رشته مهندسی عمران در یک مدت‌زمان ۴ساله در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرد. داوطلبان باید در 8 ترم تحصیلی 140 واحد درسی را سپری کنند. واحدهای درسی رشته مهندسی عمران شامل دروس عمومی، دروس پایه، دروس تخصصی و دروس اختیاری هستند.

4. گرایش‌های مهندسی عمران – کارشناسی‌ارشد

گرایش عمران–عمران: رشته مهندسی عمران – عمران به نسبت سایر گرایش‌ها جامع‌تر و وسیع‌تر است و زیر مجموعه‌های بیشتری را شامل می‌شود. دانشجوی مهندسی عمران–عمران مسائل مربوط به‌تمامی گرایش‌های مقاطع بالاتر رشته مهندسی عمران از جمله سازه، خاک و پی، راه‌وترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند.

گرایش عمران–نقشه‌برداری: این گرایش، قدری جزئی‌تر است و صرفاً به مطالعه مباحث مربوط به نقشه‌برداری به‌منظور تعیین پستی‌ها و بلندی‌های منطقه پیش از شروع عملیات ساخت‌وساز می‌پردازد. نکته قابل‌توجه این است که نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد. ازاین‌رو عملیات میدانی و صحرایی این رشته زیاد است. دانشجویان پیش از انتخاب این گرایش بایستی به این مسئله توجه کنند و پیشنهاد می‌شود درصورتی‌که تمایل به انجام عملیات میدانی ندارند به‌ سراغ این رشته نروند.

گرایش عمران–آب: این گرایش نیز مانند گرایش نقشه‌برداری، قدری جزئی است و به مطالعه مباحث مرتبط با منابع آب مانند رودخانه‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری می‌پردازد.

رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی می‌توانند در مقطع کارشناسی‌ارشد و سپس در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف زیر به تحصیل ادامه دهند:

سازه: هدف از مهندسی سازه، تحلیل رفتار اجزای تشکیل‌دهنده سازه و مدل نمودن المان‌ها تحت بارهای استاتیکی است. این رشته بیشترین ظرفیت پذیرش را در بین گرایش‌های مختلف مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور دارد و به‌نوعی عموم مردم رشته مهندسی عمران را با این گرایش می‌شناسند. سایر گرایش‌های این رشته به نسبت جدیدتر هستند. از پرکاربردترین نرم‌افزارهای مرتبط با این گرایش می‌توان به Etabs ،Sap ،Safe اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

ژئوتکنیک: مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی از شاخه‌های مهندسی عمران است که در آن رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه می‌شود. از جمله مباحث موردمطالعه در این گرایش می‌توان به تخمین ظرفیت باربری خاک زیر پی و نشست فونداسیون‌ها اشاره کرد. همچنین مباحثی از جمله ایجاد پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند میخ‌کوبی، انکراژ، دیوارهای مسلح‌ شده با ژئوسنتتیک و غیره، تحلیل و طراحی سدهای خاکی، پی‌های عمیق و نیمه‌عمیق، بهسازی خاک، آزمایش‌های درجا پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی از موارد موردمطالعه در این گرایش هستند.

سازه‌های هیدرولیکی: مهندسی سازه‌های هیدرولیکی در واقع ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب است. دروس اصلی این گرایش عبارت‌اند از:

• هیدرولیک پیشرفته
• طراحی هیدرولیکی سازه‌ها
• روش اجزاء محدود
• هیدرودینامیک
• هیدرولیک محاسباتی
• اندرکنش آب و سازه
• هیدرولوژی پیشرفته
• ریاضیات عالی مهندسی
• مکانیک محیط‌های پیوسته
• آب‌های زیرزمینی
• سدهای خاکی
• سدهای بتنی

مهندسی زلزله: در رشته مهندسی زلزله، هدف تحلیل و بررسی نیروهایی است که به‌صورت خارجی به سازه اعمال می‌شوند. به‌طور مثال نیروی زلزله و باد از جمله نیروهای دینامیکی و جانبی هستند که به سازه وارد می‌شوند. بررسی نحوه عملکرد سازه در مقابل این بارها و پیشنهاد راهکارهایی برای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه از اهداف اصلی این گرایش هستند. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

راه‌وترابری: گرایش راه‌وترابری، به موضوع طراحی هندسی راه و راه‌آهن، اجرا و روسازی راه‌ها و جاده‌ها می‌پردازد. این گرایش نیز همانند گرایش‌ نقشه‌برداری، عملیات صحرایی و میدانی زیادی داشته و دانشجویان حین انتخاب آن باید به این موضوع توجه داشته باشند.

مهندسی و مدیریت منابع آب: گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب، بر روی برنامه‌ریزی، بهره‌برداری بهینه و کنترل آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق سازه‌های آبی نظیر سد، سیستم‌های آبیاری، ایستگاه‌های پمپاژ، چاه‌ها، لوله‌کشی شهری و غیره تمرکز می‌کند. به دلیل کمبود منابع آبی در سالیان اخیر و نیاز به مدیریت مصرف آب، این گرایش موردتوجه بسیاری از ارگان‌ها و مراکز تحقیقاتی قرار گرفته است.

سازه‌های دریایی: گرایش سازه‌های دریایی، شامل تحلیل و طراحی سازه‌های مرتبط با دریا مانند سکوهای نفتی، جک آپ‌ها، اسکله و مواردی ازاین‌قبیل است. ازآنجایی‌که ایران در شمال و جنوب مرزهای دریایی دارد و از سوی دیگر دریاهای کشورمان نفت‌خیز هستند، فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز در سواحل و دریای شمالی و جنوبی کشور مشغول به کار شوند. برای آشنایی بیشتر با این رشته، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر پیشنهاد می‌شود.

مهندسی مدیریت ساخت: گرایش مهندسی مدیریت ساخت آموزش‌های لازم در زمینه اصول مدیریت صحیح اجرای پروژه‌های عمرانی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. دانستن مسائل مربوط به مدیریت و کنترل پروژه در روند ساخت و اجرا، مدیریت صحیح مصالح و زمان، آشنایی با امور قراردادها در ابعاد حقوقی موجب دستیابی بیشتر به موفقیت در پروژه‌های عمرانی خواهد شد، آن‌هم به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ ملی که هزینه زیادی را در بر می‌گیرند.

مهندسی برنامه‌ریزی حمل‌ونقل: در این گرایش به برنامه‌ریزی حمل‌ونقل در چهار بخش مجزای دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش شهری، فارغ‌التحصیلان این گرایش به مطالعه مباحث حمل‌ونقل و ترافیک درون‌شهری می‌پردازند و می‌توانند در سازمان‌های حمل‌ونقل ترافیک، ادارات راه‌وترابری و شهرداری‌ها مشغول به کار شوند.

مهندسی محیط‌زیست: ازآنجایی‌که امروزه مباحث مربوط به حفاظت از محیط‌زیست و بقای کره زمین در سراسر دنیا بسیار موردتوجه هستند، این گرایش مهندسی عمران نیز بیش‌ازپیش مورد استقبال فارغ‌التحصیلان کارشناسی مهندسی عمران قرار دارد. مواردی از جمله مطالعه و کنترل منابع آلودگی‌ آب، خاک و هوا و تصفیه فاضلاب از جمله مهم‌ترین مباحث این گرایش هستند. باتوجه‌به شرایط کنونی، سازمان‌های مسئول مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست، شیلات و شهرداری‌ها، مرتباً به‌منظور برطرف‌کردن مشکلات محیط زیستی کشور، اقدام به برنامه‌ریزی و صرف بودجه برای ارائه و اجرا طرح‌های کاربردی و مرتبط می‌کنند؛ مسئله‌ای که سبب شده، بازار کار فارغ‌التحصیلان گرایش مهندسی محیط‌زیست به‌خاطر آن رشد قابل‌توجهی را تجربه کند.

5. نرم‌افزارهای موردنیاز برای رشته مهندسی عمران

دانشجویانی که در این رشته تحصیل می‌کنند باید استفاده از نرم‌افزارهای مختلف کامپیوتری را بدانند. مهم‌ترین نرم‌افزارهای موردنیاز برای این رشته عبارت‌اند از:

• نرم‌افزار ETABS
• نرم‌افزار SAP
• نرم‌افزار Plaxis Professional
• نرم‌افزار Auto Cad
• نرم‌افزار CSi Bridge
• نرم‌افزار Revit
• نرم‌افزار Tekla Structures

6. معرفی رشته مهندسی عمران و بازار کار آن

• بازار کار مهندس عمران بیشتر به مهارت  و تجربه افراد بستگی دارد. اکثر دانشجویانی که از این رشته فارغ‌التحصیل می‌شوند باتوجه‌به علاقه و مهارت خود می‌توانند مشغول به کار شوند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در شرکت‌های مختلف به‌عنوان مهندس مشاور مشغول به کار شوند. طراحی و مشاوره، پیمانکاری و اجرا، نظارت از سایر فعالیت‌های این رشته مهندسی محسوب می‌شود. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در یکی از فعالیت‌های زیر در این رشته مشغول به کار شوند:
• کسب‌وکارهای مرتبط با ساخت سازه‌های سبک
• کسب‌وکارهای مرتبط با سازه‌های عظیم
• ساخت‌وساز
• حوزه‌های تخصصی مرتبط با ساخت‌وساز
• ساخت‌وساز جاده‌ها

7. ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در داخل ایران

فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی عمران – عمران، می‌توانند در مقطع کارشناسی‌ارشد در گرایش‌های مختلفی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، به تحصیل ادامه دهند. در هر یک از گرایش‌های یاد شده زیر شاخه‌های تخصصی‌تری وجود دارد که در مقطع دکترای تخصصی به آنها پرداخته می‌شود. گفتنی است که امکان ادامه تحصیل در تمام گرایش‌های مورد اشاره در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری در داخل کشور وجود دارد.

8.ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور

ادامه تحصیل در رشته مهندسی عمران در خارج از کشور طرف‌داران زیادی دارد و به‌نوعی بستری برای کسب موقعیت‌های شغلی در کشورهای دیگر به‌حساب می‌آید. از کشورهایی که بورس تحصیلی مناسبی برای دانشجویان رشته مهندسی عمران در نظر می‌گیرند، می‌توان به ایتالیا و کانادا اشاره کرد. این کشورها بورسیه‌های تحصیلی زیادی را در این رشته باتوجه‌به بررسی شرایط مالی و همچنین شرایط تحصیلی دانشجویان در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.