مقدمه
واژه عمران به معنای آبادانی و سازندگی است. طرح عمرانی همانطور که از نام آن برمی‌آید به خدماتی گفته می‌شود که با هدف ایجاد عمران و آبادانی ارائه و ساخته می‌شوند. طرح عمرانی باید در یک دوره زمانی مشخص با توجه به منابع، امکانات و محدودیت‌ها اجرا شود.
طرح های عمرانی به عنوان زیربنای توسعه و شکوفایی هر کشور در نظام اقتصادی و بودجه بندی اهمیت خاصی دارند و بخش بزرگی از بودجه هر کشور را به خود اختصاص می دهند.
1. انواع طرح عمرانی
پروژه های عمرانی اساساً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
طرح عمرانی
ساخت و سازهای شهری
در ادامه به تعریف طرح عمرانی و انواع آن می‌پردازیم.
در بند 10 ماده یک قانون برنامه و بودجه کشور، مصوب اسفند ماه سال 1351 تعریف طرح عمرانی به شرح زیر است:
منظور مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می‌شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی پنج ساله به صورت سرمایه گذاری ثابت شامل هزینه‌های غیر ثابت وابسته در دوره مطالعه و اجرا و یا مطالعات اجرا می‌گردد و تمام یا قسمتی از هزینه‌های اجرای آن از محل اعتبارات عمرانی تامین می‌شود. طرح عمرانی به سه نوع انتفاعی، غیرانتفاعی و مطالعاتی تقسیم می‌شود.
1.1. طرح عمرانی انتفاعی
منظورطرحی است كه در مدت معقولی پس از شروع به بهره برداری علاوه بر تأمین هزینه‌های جاری و استهلاك سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت را نیز عاید نماید.
2.1. طرح عمرانی غیر انتفاعی
منظورازطرح عمرانی غیرانتفاعی طرحی است كه برای انجام برنامه های رفاه اجتماعی و عملیات زیربنایی و یا احداث ساختمان و تأسیسات جهت تسهیل كلیه وظایف دولت اجرا می گردد و هدف اصلی آن حصول درآمد نمی‌باشد.
3.1. طرح مطالعاتی
منظور طرحی است كه براساس قرارداد بین دانشگاه و سایر دستگاه‌های اجرائی با مؤسسات علمی و یا مطالعاتی متخصص برای بررسی موضوع خاصی اجرا می گردد.
2. انواع قراردادها
1.2. قرارداد طرح عمرانی
به استناد ماده ۴۱ قانون تامین اجتماعی و مصوبات ۱۲۹ و ۱۴۳ شورای‌عالی تامین اجتماعی و بخشنامه ۱۴ جدید درآمد سازمان تامین اجتماعی قراردادهایی مشمول ضوابط طرح عمرانی تلقی می گردند که دو شرط زیر را تواماً دارا باشند:
۱- قرارداد بر اساس فهرست بها پایه سازمان برنامه و بودجه (قراردادهای پیمانکاری) یا ضوابط تیپ سازمان مزبور (قراردادهای مشاوره‌ای) منعقد شده باشد.
۲- تمام یا قسمتی از بودجه عملیات از محل اعتبارات عمرانی دولت (اعتبارات عمرانی ملی، منطقه ای، استانی) تامین شده باشد.
2.2. قراردادهای غیرعمرانی
کلیه قراردادهای فاقد شرایط اشاره‌شده در بالا، قراردادهای غیرعمرانی تلقی می‌گردند.
3. حق بيمه پيمان‌های طرح‌های عمرانی
ماخذ حق بيمه كليه قرارداد هاي واجد شرايط ضوابط طرح‌های عمرانی براساس مصوبات 129 و 143 شورای‌عال تامين اجتماعي به شرح ذيل می‌باشد:
1.3. قراردادهای مشاوره‌ای
حق بيمه قراردادهاي مشاوره‌ای مقطوعا 14 درصد ناخالص كاركرد به اضافه 6/1 درصد به‌عنوان حق بيمه بيكاری جمعا به ميزان 6/15 درصد ناخالص كاركرد مي باشد (6/3 درصد سهم مهندس مشاور و 12 درصد سهم كارفرما)
2.3. قراردادهای پيمانكاری (اجرایی)
حق بيمه قراردادهای اجرايي مقطوعا 6 درصد ناخالص كاركرد به اضافه 6 دهم درصد به‌عنوان بيمه بيكاری جمعا به ميزان 6/6 درصد ناخالص كاركرد می‌باشد (6/1 درصد سهم پيمانكار و 5 درصد سهم كارفرما)
4. برنامه ریزی برای پروژه و طرح عمرانی
برنامه ریزی یک فعالیت اساسی و چالش برانگیز در مدیریت و اجرای پروژه و طرح‌های عمرانی است. این موضوع شامل انتخاب فناوری، تعریف وظایف کاری، برآورد منابع و مدت زمان مورد نیاز برای وظایف فردی و شناسایی هرگونه تعامل بین وظایف کاری مختلف است. یک طرح ساخت و ساز خوب، مبنایی برای توسعه بودجه و برنامه زمانی پروژه است. تدوین طرح ساخت و ساز یک وظیفه حیاتی در مدیریت ساخت و ساز است. علاوه بر جنبه‌های فنی برنامه ریزی طرح عمرانی، ممکن است لازم باشد تصمیمات سازمانی در مورد روابط بین شرکت کنندگان پروژه و حتی سازمان‌هایی که در پروژه گنجانده شوند، اتخاذ شود. به عنوان مثال، میزان استفاده از پیمانکاران فرعی در یک پروژه اغلب در طول برنامه ریزی ساخت و ساز تعیین می‌شود.
برای اینکه پروژه‌های عمرانی به شیوه ای مقرون به صرفه اجرا شوند، نیاز به برنامه ریزی موثر است. هر تیم مدیریت ساخت درگیر با طراحی و اجرای زیرساخت باید اقدامات ایمنی مختلفی را اجرا کند و هزینه کلی پروژه را تجزیه و تحلیل کند تا اطمینان حاصل شود که آسیب های ناشی از مشکلات مالی برآورده نمی‌شود. برنامه ریزی دقیق در تمام پروژه‌های ساختمانی به دلیل اثرات زیست محیطی و مالی غیرقابل تغییری که کار خواهد داشت مورد نیاز است.
5. مراحل تکامل طرح عمرانی
تکامل یک طرح عمرانی فرایندی یکپارچه است که در مراحل متوالی انجام می‌شود. با پیدایش فکر تولید یا خدمت و با بهره برداری از منابع معین و به طور خلاصه با شناسایی فکر یا هسته کلی طرح روند تکاملی طرح عمرانی آغاز می‌شود. در پی آن مطالعه مقدماتی و پس از آن در صورت امید بخش بودن مطالعه توجیهی تفصیلی طرح انجام می‌شود. تصمیم درباره پذیرفتن و یا مردود شناختن طرح و یا تجدید نظر یا اصلاح آن بر اساس مطالعه توجیهی تفصیلی طرح انجام می‌شود.
1.5. مطالعه شناسایی
در مرحله مطالعه شناسایی طرح گرداوری اطلاعات مستلزم هزینه عمده‌ای نیست. زیرا منظور از این مطالعه فقط شناسایی نکات کلی طرح است.
2.5. مطالعه مقدماتی
از آنجایی که مطالعه توجیهی تفصیلی زمان بر و پرهزینه است باید قبل از انجام آن مطالعه شناسایی صورت گیرد تا آمار و اطلاعات لازم به طور جزئی بررسی شود. این مطالعه بیشتر جنبه بررسی‌های دفتر کتابخانه‌ای دارد.
3.5. مطالعه توجیهی تفصیلی
در این مطالعات تمام جوانب و گزینه ها از لحاظ فنی مالی و اقتصادی مورد بررسی و تحلیل مفصل قرار میگیرند. و حاصل مطالعات همراه با اطلاعات مربوط ارائه می شوند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
همانطور که در این مقاله بررسی گردید، طرح عمرانی دارای تعریفی مشخص بوده که نشان میدهد هر پروژه‌ای طرح عمرانی محسوب نمی‌گردد و درصورتی که پروژه‌ای شرایط گفته شده را داشته باشد به عنوان طرح عمرانی محسوب شده و دارای ویژگی‌ها و شرایط خاصی خواهد بود.
دیدگاه خود را بنویسید