معماری پایدار و محیط‌زیست

مقدمه

معماری، هنری که از دل تاریخ و فرهنگ هر سرزمین به یادگار مانده، همواره در خود مفهومی عمیق و پیچیده را نهفته دارد. شاید کمتر کسی باشد که به یاد اهرام مصر، تخت‌جمشید یا نقش‌جهان اصفهان نرود؛ این آثار باشکوه و بی‌زمان که علی‌رغم گذر قرن‌ها، همچنان در دل تاریخ ایستاده‌اند. آن‌ها نه‌تنها به‌عنوان آثار معماری برجسته شناخته می‌شوند، بلکه گویای هویت و فرهنگ مردمانی هستند که با ساختن این بناها، توانسته‌اند پیوندی عمیق با طبیعت و تاریخ خود برقرار کنند. این بناها نه تنها در برابر بلایای طبیعی و گذر زمان ایستاده‌اند، بلکه همچنان شاهد عظمت و جلال خود هستند.

اما در دنیای مدرن، نیازهای انسان و رویکردهای معماری دچار تحولی اساسی شده است. دیگر تنها بر ساخت بناهای عظیم و باشکوه تأکید نمی‌شود؛ بلکه امروزه هدف اصلی، طراحی سازه‌هایی است که هم زیبا و چشم‌نواز باشند، هم با محیط زیست و اقلیم در تعامل باشند. در واقع، معماری امروز بیشتر از هر زمان دیگری به مسئله‌ی سازگاری با طبیعت توجه دارد. این تحول بنیادین که به‌عنوان “معماری پایدار” شناخته می‌شود، به‌طور ویژه بر طراحی ساختمان‌هایی تأکید دارد که علاوه بر زیبایی، بتوانند به‌طور مؤثر و مسئولانه از منابع طبیعی استفاده کنند، انرژی کمتری مصرف کنند و به‌عنوان بخشی از محیط زیست، اثرات زیست‌محیطی منفی خود را کاهش دهند.

در معماری پایدار، علاوه بر توجه به زیبایی‌شناسی و عملکرد بنا، حفظ منابع طبیعی و به حداقل رساندن آلودگی‌ها از اصول کلیدی به شمار می‌روند. انتخاب مصالح با کمترین تأثیر منفی بر محیط زیست، طراحی به‌گونه‌ای که مصرف انرژی به حداقل برسد و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، تنها گوشه‌ای از اصول این نوع معماری هستند. به‌عبارتی‌دیگر، معماری پایدار تلاشی است برای ایجاد سازه‌هایی که نه‌تنها در زمان حال عملکرد خوبی داشته باشند، بلکه در درازمدت نیز تأثیرات مثبتی بر زمین و ساکنان آن بگذارند.

این مقاله قصد دارد تا به‌طور عمیق‌تر به مفهوم و اصول معماری پایدار بپردازد و نمونه‌های برجسته‌ای از این رویکرد را معرفی کند. همچنین به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه معماری می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند، به حفظ و ارتقاء محیط‌زیست کمک کند و در عین حال، نیازهای انسانی را برآورده سازد. هدف این است که نشان دهیم معماری پایدار نه‌تنها یک ضرورت محیط‌زیستی است، بلکه می‌تواند به‌عنوان راهی برای بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها و ساختن آینده‌ای بهتر و سبزتر، به‌کار گرفته شود.

1. معماری پایدار چیست؟

معماری پایدار، مفهومی است که امروز به یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های بشری تبدیل شده است، اما ریشه‌های آن به دوران‌های دورتر برمی‌گردد. این نوع معماری تنها به طراحی ساختمان‌هایی با طول عمر زیاد و مقاومت در برابر فرسایش اشاره ندارد، بلکه به‌طور عمده به روشی اشاره دارد که در آن معماری با طبیعت همگام می‌شود و تعامل مثبت با محیط‌زیست را در نظر می‌گیرد. از برنامه‌ریزی ابتدایی برای ساخت یک بنا تا انتخاب مصالح و طراحی جزئیات سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و دیگر سیستم‌ها، همگی باید به گونه‌ای انجام شوند که به محیط‌زیست آسیب نرسانند. در معماری پایدار، هدف این است که ساختمان‌ها نه‌تنها کاربردی و زیبا باشند، بلکه در راستای حفاظت از منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط‌زیست طراحی شوند.

برای درک بهتر اینکه چرا معماری پایدار به یک ضرورت جهانی در قرن بیست و یکم تبدیل شده است، باید به گذشته برگردیم. در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با شروع انقلاب صنعتی، انسان‌ها به‌طور فزاینده‌ای به‌دنبال استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی بودند. کارخانه‌ها در بهترین نقاط شهری و در نزدیکی منابع آب احداث می‌شدند و ضایعات صنعتی بدون هیچ‌گونه نگرانی به رودخانه‌ها و منابع طبیعی ریخته می‌شد. در آن دوران، هیچ‌گونه قانونی برای حفاظت از محیط‌زیست وجود نداشت. تنها قانونی که در آن زمان به‌کار گرفته می‌شد، رقابت آزاد و سودآوری بود. به همین دلیل، طبیعت به‌طور جدی آسیب دید و منابع طبیعی به‌طور بی‌رویه مصرف شدند.

اما با گذشت زمان و بالا گرفتن نگرانی‌ها در مورد آثار مخرب این شیوه از فعالیت‌های انسانی بر روی محیط‌زیست، تلاش‌ها برای جبران این آسیب‌ها آغاز شد. دهه 1980 میلادی، دوره‌ای بود که مردم به‌طور جدی‌تر به این موضوع توجه کردند که هرچقدر ساخت و سازها پیشرفته‌تر می‌شوند، باید هم‌زمان به حفاظت از محیط‌زیست نیز اهمیت بیشتری داده شود. این دوره، به‌ویژه با توجه به تغییرات اقلیمی و آگاهی‌های جهانی در زمینه بحران‌های زیست‌محیطی، به نقطه‌عطفی برای شروع رویکرد معماری پایدار تبدیل شد. انسان‌ها در آن دوران فهمیدند که برای بقای خود باید به‌طور جدی‌تری به حفاظت از طبیعت بپردازند، زیرا زندگی بشر به‌طور مستقیم به سلامت و پایداری محیط‌زیست وابسته است.

معماری پایدار در واقع پاسخی به این نیازهای جدید است. این رویکرد نه‌تنها به کاهش مصرف منابع طبیعی مانند انرژی و آب می‌پردازد، بلکه بر استفاده از مصالح طبیعی و بازیافت مواد تأکید دارد. همچنین، این نوع معماری بر کاهش ضایعات و به حداقل رساندن تولید آلودگی در طی فرآیند ساخت‌وساز و در طول عمر ساختمان‌ها تمرکز دارد. اما نکته مهم‌تر این است که معماری پایدار تنها به محیط‌زیست محدود نمی‌شود؛ بلکه به رفاه و آسایش انسان‌ها نیز توجه دارد. این معماری به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که نه‌تنها عملکرد مناسب و کارآمدی داشته باشد، بلکه شرایط زندگی را برای ساکنان خود نیز بهبود بخشد.

در نهایت، معماری پایدار به‌عنوان یک دیدگاه نوین در ساختمان‌سازی، به‌دنبال ایجاد توازنی میان انسان و طبیعت است. در این مدل از معماری، ساختمان‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک فضای فیزیکی بلکه به‌عنوان بخشی از یک سیستم اکولوژیک بزرگ‌تر در نظر گرفته می‌شوند. با کاهش تأثیرات منفی بر محیط‌زیست، استفاده بهینه از منابع، کاهش مصرف انرژی و سوخت، و به‌کارگیری مصالح با قابلیت بازیافت، این نوع معماری به‌طور ملموسی به آینده‌ای سبز و پایدار کمک می‌کند. در نتیجه، معماری پایدار نه‌تنها نیازهای انسانی را برآورده می‌کند بلکه در راستای حفظ و بهبود محیط‌زیست برای نسل‌های آینده نیز گام برمی‌دارد.

اهداف معماری پایدار

2. اهداف معماری پایدار

اهداف معماری پایدار به‌طور کلی شامل اصولی است که به بهبود کیفیت محیط‌زیست و رفاه انسان‌ها کمک می‌کند. این اهداف به شرح زیر هستند:

کاهش مصرف منابع انرژی تجدیدناپذیر: هدف اصلی این است که مصرف انرژی‌های فسیلی و تجدیدناپذیر به حداقل برسد تا از آسیب‌های زیست‌محیطی و بحران انرژی جلوگیری شود.

ایجاد زیرساخت‌هایی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: مانند نصب پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی یا دیگر سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر که به تأمین انرژی ساختمان‌ها بدون آسیب به محیط‌زیست کمک می‌کنند.

هماهنگی انسان و طبیعت در طراحی بنا: معماری باید به‌گونه‌ای طراحی شود که فضای داخلی و بیرونی ساختمان با طبیعت و اکوسیستم‌های اطراف آن هماهنگ باشد تا تعامل مثبتی با محیط‌زیست برقرار کند.

استفاده از مصالح بازیافتی و قابل‌تعمیر: انتخاب مصالحی که قابلیت بازیافت داشته باشند یا به‌راحتی قابل‌تعمیر و استفاده مجدد باشند، از اصول کلیدی معماری پایدار است.

استفاده از لوازم منزل قابل بازیافت یا تعمیر: برای به حداقل رساندن تولید زباله و کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست، لوازم و مبلمان خانه‌ها باید قابل بازیافت یا تعمیر باشند.

کاهش آسیب به محیط پیرامون در هنگام ساخت بنا: فرآیند ساخت‌وساز باید به‌گونه‌ای انجام شود که کمترین آسیب به زمین، منابع طبیعی و اکوسیستم‌های اطراف وارد شود.

کاهش ضایعات و نخاله‌های ساختمانی: معماری پایدار به دنبال استفاده بهینه از مواد و کاهش نخاله‌ها و ضایعات ساختمانی است تا تأثیرات منفی بر محیط‌زیست کاهش یابد.

افزایش عمر مفید ساختمان: طراحی ساختمان‌ها به‌گونه‌ای باشد که عمر طولانی‌تر و مفیدتری داشته باشند، به‌طوری‌که نیاز به تخریب و بازسازی مکرر کاهش یابد.

کاهش مصرف آب و انرژی: به‌کارگیری تکنیک‌ها و فناوری‌هایی که مصرف آب و انرژی را در ساختمان‌ها کاهش دهند، از دیگر اهداف معماری پایدار است.

ایجاد راحتی و آسایش برای انسان: علاوه بر توجه به محیط‌زیست، معماری پایدار باید راحتی، آسایش و رفاه ساکنان را فراهم آورد.

هماهنگی بنا از نظر ظاهر و مصالح با اقلیم: طراحی ساختمان باید با شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه تطابق داشته باشد تا علاوه بر زیبایی، کارایی آن نیز در برابر شرایط محیطی بهینه باشد.

3. ویژگی های معماری پایدار

ویژگی‌های معماری پایدار شامل یک سری نکات و شیوه‌های طراحی است که نه تنها به حفاظت از منابع طبیعی کمک می‌کنند، بلکه باعث بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها و کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست می‌شوند. این ویژگی‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بهره‌وری انرژی را افزایش داده، کربن، آلودگی، ضایعات و هدررفت منابع را کاهش دهند. در ادامه به برخی از ویژگی‌های مهم معماری پایدار اشاره می‌کنیم:

1.3. بهره‌وری انرژی

یکی از اصول اصلی معماری پایدار، کاهش مصرف انرژی است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا باید میزان مصرف انرژی شناسایی و سپس اقدامات لازم برای مدیریت آن انجام شود. برخی از راهکارها برای افزایش بهره‌وری انرژی عبارتند از:

• استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر: مانند انرژی خورشیدی، باد و زمین‌گرمایی برای تأمین انرژی ساختمان‌ها.
• طراحی نقشه ساختمان: به گونه‌ای که از نور روز به بهترین نحو استفاده شود تا نیاز به نور مصنوعی کاهش یابد و مصرف انرژی کمتر شود.
• استفاده از عایق‌بندی مناسب: عایق‌بندی مناسب دیوارها، سقف‌ها و پنجره‌ها باعث جلوگیری از اتلاف گرما یا سرمای داخلی ساختمان می‌شود.
• کارآمد بودن وسایل برقی: استفاده از وسایل برقی با برچسب انرژی و سیستم‌های کم‌مصرف، مانند یخچال‌های کم‌مصرف و لوازم دیگر.
• حسگرهای حرکتی: برای روشن کردن چراغ‌ها به گونه‌ای که تنها زمانی که افراد در فضا حضور دارند، روشن شوند.
• استفاده از تهویه طبیعی: به جای استفاده از سیستم‌های تهویه مکانیکی پرهزینه، از تهویه طبیعی برای بهبود کیفیت هوا و کاهش مصرف انرژی استفاده شود.

2.3. حفظ آب

با توجه به محدودیت‌های منابع آب شیرین در نتیجه تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت، استفاده بهینه از آب یکی از اهداف مهم معماری پایدار است. برای کاهش مصرف آب و استفاده مؤثرتر از این منبع ارزشمند، می‌توان از روش‌های زیر بهره برد:

• استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی در محوطه‌سازی: این گیاهان به کمترین میزان آب نیاز دارند و مصرف آب را کاهش می‌دهند.
• استفاده از وسایل کم‌مصرف آب: مانند توالت‌های کم‌مصرف، دوش‌های بهینه و شیرآلات کم‌فشار.
• استفاده از شیرهای کاهش فشار: برای کاهش جریان آب در توالت، دوش و آشپزخانه و جلوگیری از هدررفت آن.
• آزمایش‌های تشخیص نشت: انجام آزمایش‌های منظم برای تشخیص نشت در سیستم‌های لوله‌کشی و انجام تعمیرات فوری برای جلوگیری از اتلاف آب.
• استفاده از لوله‌های بادوام: به منظور کاهش نشتی آب و افزایش عمر مفید سیستم لوله‌کشی.
• نظارت بر مصرف آب: با استفاده از سیستم‌های هوشمند و دستگاه‌های نظارتی می‌توان مصرف آب را به دقت زیر نظر گرفت و هر گونه هدررفت را کاهش داد.

این ویژگی‌ها به‌طور کلی به بهبود کارایی و عملکرد ساختمان‌ها در راستای حفاظت از منابع طبیعی و کاهش آثار منفی بر محیط‌زیست کمک می‌کنند، در حالی که آسایش و راحتی ساکنان را نیز تأمین می‌کنند.

مصالح ساختمانی پایدار

4. مصالح ساختمانی پایدار

مصالح ساختمانی پایدار یکی از ارکان اصلی معماری پایدار است که به‌منظور کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست و بهبود کارایی ساختمان‌ها به‌کار گرفته می‌شود. این مصالح به‌طور عمده شامل مواد بازیافتی، قابل‌بازیافت و قابل‌تعمیر هستند که علاوه بر کمک به حفظ منابع طبیعی، هزینه‌های ساخت‌وساز را نیز کاهش می‌دهند. در ادامه به ویژگی‌های مهم مصالح ساختمانی پایدار اشاره می‌کنیم:

1. استفاده از مواد بازیافتی و قابل‌ بازیافت

مواد بازیافتی به‌طور معمول می‌توانند با هزینه کمتری نسبت به مصالح جدید تهیه شوند. این مصالح نه‌تنها به حفظ منابع طبیعی کمک می‌کنند، بلکه به‌طور کلی انرژی کمتری در فرآیند تولید آنها مصرف می‌شود. علاوه بر این، مصالح بازیافتی هیچ‌گونه مواد شیمیایی سمی نداشته و به‌طور کلی برای محیط‌زیست بی‌ضرر هستند. استفاده از این مواد به معماران و سازندگان این امکان را می‌دهد که در عین مقرون‌به‌صرفه بودن، به اصول پایدار معماری وفادار بمانند.

2. استفاده از مصالح قابل‌تعمیر

استفاده از مصالحی که قابلیت تعمیر داشته باشند و در طول زمان نیاز کمتری به تعویض داشته باشند، به‌طور قابل‌توجهی عمر مفید ساختمان را افزایش می‌دهد و از تولید زباله و ضایعات جلوگیری می‌کند. این مصالح معمولاً به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که به راحتی قابل تعمیر باشند، به همین دلیل برای ساخت بناهای پایدار بسیار مناسب هستند.

3. استفاده از مصالح محلی

یکی از گزینه‌های پایداری که در معماری پایدار به‌طور فزاینده‌ای استفاده می‌شود، انتخاب مصالح محلی است. این مصالح علاوه بر اینکه تأثیرات زیست‌محیطی ناشی از حمل‌ونقل را کاهش می‌دهند، به حمایت از اقتصاد محلی نیز کمک می‌کنند. استفاده از مصالح بومی موجب کاهش مصرف انرژی حاصل از جابجایی مصالح از نقاط دور می‌شود و در عین حال از فرهنگ و سنت‌های محلی حمایت می‌کند.

4. کاهش اثرات زیست‌محیطی

با انتخاب مصالحی که از منابع طبیعی به‌طور بهینه استفاده کرده و به‌راحتی بازیافت می‌شوند، می‌توان اثرات زیست‌محیطی فرآیند ساخت‌وساز را به‌طور چشمگیری کاهش داد. این نوع مصالح معمولاً به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که عمر طولانی‌تری داشته باشند و نیازی به تعویض مکرر نداشته باشند، به همین دلیل از نظر منابع و انرژی نیز به صرفه‌تر هستند.

استفاده از این نوع مصالح، نه‌تنها هزینه‌های ساخت‌وساز را کاهش می‌دهد، بلکه به‌طور مستقیم به حفاظت از محیط‌زیست و کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. به‌این‌ترتیب، مصالح ساختمانی پایدار نه‌تنها کیفیت و کارایی ساختمان‌ها را افزایش می‌دهند، بلکه به‌عنوان یک گام مثبت در جهت حفظ منابع طبیعی و بهبود شرایط زیست‌محیطی برای نسل‌های آینده در نظر گرفته می‌شوند.

5. مراحل معماری پایدار

معماری پایدار تنها به استفاده از مصالح دوستدار محیط‌زیست محدود نمی‌شود، بلکه به‌طور کلی به طراحی و ساخت ساختمان‌هایی اشاره دارد که نه‌تنها در طول عمر خود تأثیرات مثبتی بر محیط‌زیست دارند، بلکه در پایان چرخه زندگی‌شان می‌توانند دوباره به‌طور مؤثر بازیافت یا استفاده مجدد شوند. برای دستیابی به این هدف، معماری پایدار باید از سه مرحله اصلی عبور کند:

1. صرفه‌جویی در منابع

این مرحله بر استفاده بهینه از منابع طبیعی و کاهش مصرف انرژی تأکید دارد. هدف این است که در ساخت و بهره‌برداری از ساختمان‌ها، منابعی مانند سوخت‌های فسیلی به حداقل برسند و در عوض از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود. در این راستا، تکنولوژی‌های نوین نظیر صفحات خورشیدی برای تولید برق مصرفی ساختمان، سامانه‌های تصفیه فاضلاب برای کاهش مصرف آب، سیستم‌های جمع‌آوری آب باران و استفاده از آب‌گرم‌کن‌های خورشیدی برای تأمین نیازهای انرژی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تکنولوژی‌ها به‌طور چشمگیری هزینه‌های عملیاتی ساختمان را کاهش می‌دهند و اثرات زیست‌محیطی منفی را محدود می‌کنند.

2. بازگشت به چرخه زندگی

این مرحله به این مفهوم اشاره دارد که هر بنای ساخته‌شده باید قابلیت بازگشت به چرخه زندگی و بازیافت داشته باشد. این هدف در سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:

• پیش از ساخت: برنامه‌ریزی برای استفاده از مصالح و تکنولوژی‌هایی که کمترین آسیب به محیط‌زیست وارد کنند.
• مرحله در حال ساخت: انتخاب روش‌هایی که موجب کاهش ضایعات و مصرف منابع در فرآیند ساخت شوند.
• پس از ساخت: انتخاب مصالح و سیستم‌های ساختمانی که در پایان عمر مفید ساختمان بتوانند بازیافت شوند و از ضایعات ساختمان به‌طور مؤثر برای ایجاد بناهای جدید استفاده شود. برای مثال، استفاده از مصالح قابل بازیافت و استفاده از ضایعات ساختمانی برای ساخت بناهای جدید.

این فرآیند همچنین شامل انتخاب وسایل زندگی نظیر مبلمان از موادی است که قابل بازیافت هستند یا از ابتدا از مواد بازیافتی ساخته شده‌اند.

3. طراحی برای انسان

هدف این اصل، تضمین بقای انسان با حفظ منابع طبیعی و احترام به زمین است. در این مرحله، تأکید بر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز انسان با ساختمان و محیط‌زیست است. طراحی ساختمان‌ها به‌گونه‌ای باید انجام شود که شرایط زندگی انسان‌ها را بهبود بخشد و در عین حال بر هماهنگی با طبیعت تأکید کند. این به معنای استفاده از مواد و تکنولوژی‌هایی است که نه‌تنها برای ساکنان ساختمان مفید و راحت باشد، بلکه به محیط‌زیست نیز آسیب نرساند. طراحی پایدار باید نیازهای انسان‌ها را در نظر بگیرد و شرایطی را فراهم کند که مردم بتوانند در سلامت و رفاه در تعامل با طبیعت زندگی کنند.

در مجموع، معماری پایدار یک رویکرد جامع است که به دنبال ایجاد ساختمان‌هایی است که نه‌تنها در فرآیند ساخت و بهره‌برداری از منابع انرژی و مواد بهینه عمل کنند، بلکه در طول عمر خود و پس از پایان عمر مفیدشان، به محیط‌زیست آسیب نرسانند و امکان بازیافت و استفاده مجدد فراهم کنند.

گواهینامه‌های ساختمان پایدار

6. گواهینامه‌های ساختمان پایدار

گواهینامه‌های ساختمان پایدار به‌منظور ارزیابی و تأیید عملکرد زیست‌محیطی ساختمان‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند مصرف انرژی، استفاده از منابع طبیعی، و اثرات زیست‌محیطی طراحی و اجرا می‌شوند. این سامانه‌ها در کشورهای مختلف با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و نیازهای محلی تفاوت‌هایی دارند، اما اصول کلی آن‌ها مشابه یکدیگر است. دو سامانه معتبر و معروف که به رتبه‌بندی ساختمان‌های پایدار می‌پردازند، عبارتند از:

1. LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)

LEED یکی از معتبرترین سامانه‌های رتبه‌بندی ساختمان‌های پایدار است که در ایالات متحده آمریکا توسعه یافته است. این برنامه توسط شورای غیرانتفاعی ساختمان‌های سبز ایالات متحده اجرا می‌شود و هدف آن شناسایی و ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی ساختمان‌ها در طول چرخه عمرشان است. سامانه LEED برای ارزیابی طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری ساختمان‌ها استفاده می‌شود و بر اساس معیارهایی مانند صرفه‌جویی در انرژی، مدیریت منابع طبیعی، بهینه‌سازی مصرف آب، و تأثیرات اجتماعی و محیط‌زیستی، امتیازدهی انجام می‌دهد.

LEED دارای چندین سطح گواهینامه است که از “سرب” (Certified) تا “پلاتین” (Platinum) متغیر است، به‌طوری‌که هرچه امتیاز کسب‌شده توسط ساختمان بالاتر باشد، گواهینامه با اعتبار بالاتری اعطا می‌شود.

2. BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Methodology)

BREEAM یک سیستم رتبه‌بندی زیست‌محیطی است که در انگلستان توسعه یافته و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز به‌کار می‌رود. این سیستم که در سال ۱۹۹۰ تأسیس شد، یک فرآیند طولانی و دقیق برای ارزیابی و تأیید پایداری ساختمان‌ها دارد و معیارهایی شامل استفاده از منابع آب و انرژی، مدیریت زباله، کیفیت محیط داخلی، حمل‌ونقل و رفاه عمومی ساکنان را در نظر می‌گیرد. BREEAM به‌طور خاص بر معیارهای زیست‌محیطی و بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارد و ساختمان‌ها را بر اساس توانایی آن‌ها در کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست، از جمله کاهش مصرف انرژی، کاهش انتشار کربن، و مدیریت ضایعات، رتبه‌بندی می‌کند.

BREEAM نیز مانند LEED دارای سطوح مختلف گواهینامه است که بسته به میزان رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در ساختمان‌ها، اعطا می‌شود. این سامانه شامل ارزیابی دقیق‌تر و جامع‌تری از تمام جنبه‌های زیست‌محیطی ساختمان است.

این گواهینامه‌ها نه‌تنها به ارتقای کیفیت ساختمان‌های پایدار کمک می‌کنند، بلکه به سازندگان و طراحان این امکان را می‌دهند که عملکرد زیست‌محیطی ساختمان‌ها را به‌طور دقیق ارزیابی کرده و اقدامات لازم برای بهبود آنها را اتخاذ کنند. استفاده از سامانه‌هایی مانند LEED و BREEAM در پروژه‌های ساختمانی به‌ویژه در راستای مقابله با تغییرات اقلیمی و حفظ منابع طبیعی امری ضروری و مفید است.

7. معماری پایدار و توسعه پایدار

بحران انرژی در دنیای امروز به یکی از مسائل حیاتی تبدیل شده است. این بحران با رشد روزافزون شهرنشینی و واقعیتی که نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در شهرها زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2050، این درصد به 70 درصد برسد، بیشتر از هر زمان دیگری خود را نشان می‌دهد. بر اساس مطالعه‌ای که توسط شورای دفاع از منابع طبیعی NRDC انجام شده، شهرهای امروزی به شدت در ایجاد آسیب‌های زیست‌محیطی نقش دارند. به‌طور خاص، 70 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای و 66 درصد از مصرف انرژی جهان از شهرها ناشی می‌شود. در این میان، ساختمان‌ها مسئول 40 درصد از مصرف انرژی و انتشار کربن در سطح جهانی هستند که بیشتر از مجموع مصرف انرژی خودروها، قطارها و هواپیماها است.

این ارقام نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که طراحی و ساخت‌وساز پایدار برای کاهش اثرات زیست‌محیطی باید داشته باشد. ساختمان‌ها نه‌تنها مصرف‌کنندگان اصلی انرژی و منابع طبیعی هستند، بلکه به‌طور مستقیم بر تغییرات اقلیمی و کیفیت محیط‌زیست تأثیر می‌گذارند. از این رو، معماری پایدار و توسعه پایدار ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، زیرا هر دو به دنبال بهینه‌سازی استفاده از منابع طبیعی، کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست و ارتقاء کیفیت زندگی انسان‌ها هستند.

1.6. نقش ساخت‌وساز در توسعه پایدار

ساخت‌وساز و نگهداری ساختمان‌ها نقشی مهم در ردپای اکولوژیکی شهرها ایفا می‌کند. بسیاری از شهرها به منظور کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست و دستیابی به توسعه پایدار، شیوه‌های ساختمان‌سازی سبز را در دستور کار خود قرار داده‌اند. این شیوه‌ها شامل طراحی‌های کم‌مصرف انرژی، استفاده از مصالح پایدار و اجرای ایده‌های نوآورانه مانند بام‌ها و دیوارهای سبز است. این اقدامات نه‌تنها باعث افزایش بهره‌وری انرژی و کاهش مصرف آب می‌شوند، بلکه به بهبود رفاه کلی ساکنان شهرها نیز کمک می‌کنند.

2.6. شهرهای پیشرو در معماری پایدار

در حال حاضر، تعدادی از شهرهای جهان پیشگام در پیاده‌سازی معماری پایدار و توسعه پایدار هستند. این شهرها برای مقابله با چالش‌های محیط‌زیستی و انرژی، برنامه‌های مفصلی را برای ساخت ساختمان‌های سبز و بهبود کیفیت زندگی ساکنان خود در نظر گرفته‌اند. از جمله این شهرها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کپنهاگ (پایتخت دانمارک): این شهر در زمینه توسعه پایدار و کاهش انتشار کربن بسیار پیشرفته است و هدف آن تبدیل به اولین شهر کربن صفر در جهان است.
• اسلو (پایتخت نروژ): اسلو یکی از شهرهایی است که به طور جدی به سوی معماری پایدار حرکت کرده و در پی کاهش مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر است.
• استکهلم (پایتخت سوئد): استکهلم نیز در زمینه طراحی پایدار ساختمان‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومی سبز از پیشگامان جهان است.
• ونکوور (کانادا): این شهر در نظر دارد تا تا سال 2025، به یکی از پاک‌ترین و سبزترین شهرهای جهان تبدیل شود.
• برلین (پایتخت آلمان): برلین نیز در پی ایجاد ساختمان‌های پایدار و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در پروژه‌های شهری خود است.
• لندن (پایتخت انگلستان): لندن به دنبال اجرای استانداردهای معماری پایدار در طراحی ساختمان‌ها و استفاده بهینه از منابع است.

این شهرها نشان‌دهنده گام‌های مهمی در راستای معماری پایدار هستند و می‌توانند الگوی مناسبی برای سایر نقاط جهان در جهت دستیابی به توسعه پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی باشند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

معماری پایدار به عنوان یکی از الزامات عصر حاضر، به طراحی و ساخت بناهایی اشاره دارد که نه تنها به حفظ منابع طبیعی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک می‌کنند، بلکه رفاه و آسایش انسان‌ها را نیز در اولویت قرار می‌دهند. این رویکرد، بر اساس استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، مصالح بازیافتی و بهینه‌سازی مصرف منابع مانند آب و انرژی استوار است. معماری پایدار فراتر از صرفه‌جویی در منابع، به افزایش هماهنگی بین انسان و طبیعت توجه دارد و به دنبال ایجاد فضاهایی است که در آن‌ها انسان‌ها با محیط‌زیست خود به شکلی هم‌زیست و پایدار تعامل کنند.

با توجه به چالش‌های بزرگ محیط‌زیستی و بحران‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی، بحران انرژی و رشد بی‌رویه جمعیت شهری، معماری پایدار دیگر انتخابی اختیاری نیست، بلکه ضروری است. افزایش آگاهی درباره اهمیت مصرف مسئولانه منابع، استفاده از فناوری‌های نوین و طراحی‌هایی که کمترین اثرات منفی بر محیط‌زیست دارند، از جمله مهم‌ترین اقدامات برای دستیابی به دنیایی پایدار است. این تلاش‌ها نه تنها به بهبود شرایط محیطی کمک می‌کنند، بلکه تأثیرات مثبت فراوانی بر کیفیت زندگی انسان‌ها دارند.

در این راستا، گواهینامه‌ها و سیستم‌های رتبه‌بندی مانند LEED و BREEAM، به عنوان ابزارهایی برای ارزیابی و تأیید ساختمان‌های پایدار، نقش حیاتی در ارتقاء کیفیت ساخت‌وسازها دارند و به سازندگان و معماران کمک می‌کنند تا به استانداردهای جهانی در معماری پایدار دست یابند.

در نهایت، معماری پایدار و توسعه پایدار دو روی یک سکه هستند. بدون توجه به همزیستی انسان با محیط‌زیست و استفاده بهینه از منابع، دستیابی به آینده‌ای پایدار امکان‌پذیر نخواهد بود. شهرهای پیشرو در این زمینه، با استفاده از شیوه‌های نوین و پایدار، الگویی برای دیگر شهرها به شمار می‌آیند و می‌توانند سرآغازی برای تحولاتی گسترده در جهان باشند.