HSE چیست؟

مقدمه

بهداشت و ایمنی در محل کار باتوجه‌به دستورالعمل‌ها، اقدامات ایمنی و برنامه‌ها، رفاه و سلامت کارکنان را تضمین می‌کند. اگر این دستورالعمل‌ها اجرا شود، به جلوگیری از حوادث و کاهش احتمال آسیب به کارکنان و بیماری‌ها کمک می‌کند. همچنین این قوانین می‌تواند هزینه‌های پزشکی و مرخصی استعلاجی را کاهش دهد.

هر سازمانی در قبال رعایت این دستورالعمل‌های ایمنی و بهداشتی در محل کار مسئول است. این قوانین به‌صراحت گفته شده و اگر یک سازمان یا کسب‌وکار از آنها پیروی نکند، باید در قبال هرگونه حادثه‌ای پاسخگو باشد. همچنین، شرکت‌ها تعهد قانونی و مالی برای رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشتی دارند. آنها باید تعهد اخلاقی نیز برای ضمانت سلامت کارکنان و ایمنی آنها بدهند.

بهداشت و ایمنی از سال ۱۸۸۵ میلادی باهم مطرح شده‌اند و هر جا که ایمنی مطرح شده است سخن از بهداشت و محیط نیز به میان آمده است. مباحث ایمنی بعد از انقلاب صنعتی به دلایل افزایش آمار مرگ‌ومیر کارگران مطرح گردید. مسائل محیط‌زیست نیز بعد از انقلاب صنعتی به وجود آمد و به شکل حادی مطرح گردید. همچنین به دلیل شرایط و سنگینی کار در معادن زغال‌سنگ و افزایش بیماری‌های ناشی از کار در میان کارگران، بحث بهداشت نیز مطرح گردید و در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه کشف گردید. به‌عبارت‌دیگر، وقتی کارگری بیمار شود حادثه می‌آفریند یا اینکه دچار حادثه می‌شود. با افزایش بیماری‌ها نیز حوادث افزایش می‌یابد و این‌ها به‌گونه‌ای به یکدیگر متصل هستند. به جهت اهمیت این موضوع می‌بینیم که در قانون کار آمریکا که در سال ۱۹۷۰ تصویب‌شده است بخشی تحت عنوان (رایت تونو) گنجانده شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مسئله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بدانند در چه محیطی کار کنند و در این صورت موضوع تعهد که از الزامات HSE است در او ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌عنوان یک همکار و همراه به کارکنان کمک کند که این قانون به‌عنوان ارگونومی HSE مطرح است؛ لذا به‌طورکلی می‌توان گفت که واژه ایمنی مترادف با امنیت هست به عبارتی امنیت هر مؤسسه و محیط کاری و حتی هر کشوری، در گرو ایمنی و رعایت مسائل و تکنیک‌های کاربردی و عملی مربوط به آن است؛ لذا اگر بخواهیم محیط امنی در محل کار خود و حتی در کشور خود به وجود بیاوریم و نیروی انسانی در آن احساس امنیت کند و تجهیزات، ساختمان‌ها و امکانات به بهترین شکل مورداستفاده قرار بگیرند، باید محیط ما ایمن باشد.

قبل از شروع مقاله، توجه شما را به دیدن این ویدیو جلس می‌کنیم.

1. تعریف HSE

تعریف کلی: بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) را اصطلاحاً HSE گفته می‌شود که حروف آن مخفف کلمات زیر هست:

H: Health بهداشت‌کار: در سازمان، موضوع بهداشت که شامل بهداشت عمومی (فردی) بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای می‌شود حائز اهمیت است. بهداشت فردی به‌سلامت مجموعه افراد مربوط می‌شود و بهداشت محیط پیرامون سازمان را در برمی‌گیرد و بهداشت حرفه‌ای نیز شامل یک سری آنالیزهای شغلی می‌شود.
S: Safety ایمنی کار: در هر سازمان، یک سری مخاطرات ایمنی وجود دارد که در صورت عدم رفع آن مغایرت‌ها ممکن است منجر به حوادثی شود.
درزمینهٔ ایمنی در سازمان، مسائل گسترده‌ای مطرح می‌شود که خود شامل چند دسته است. دسته اول مربوط به ایمنی در عملیات است که خود شامل کار در ارتفاع، جوشکاری و برش‌کاری، ایمنی تجهیزات و ماشین‌آلات و… است. دسته دوم مربوط به ایمنی در سازمان است که شامل ایمنی انبار، مدیریت حریق، محصورسازی، علائم هشداردهنده و … است و دسته سوم شامل ایمنی اشخاص در سازمان است که شامل حذف یا کاهش مخاطرات و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی است.
E: Environment محیط‌زیست: محیط‌زیست محیطی است شامل هوا، آب، خاک، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران، انسان‌ها و روابط متقابل بین آن‌ها که سازمان در آن فعالیت می‌نماید. محیط می‌تواند از درون یک سازمان تا سیستم محلی، منطقه‌ای و جهانی گسترش یابد. لازم به ذکر است فعالیت‌های سازمان دارای جنبه‌های محیط زیستی است که می‌تواند با محیط‌زیست تأثیر متقابل داشته باشد

ایمنی و سلامت در هر محیط کاری ضروری است و اهمیت زیادی دارد. یک محیط کار ایمن و سالم برای آسایش کارکنان، مشتریان و سایز اعضای مجموعه الزامی است. نگرانی‌ها در مورد ایمنی و بهداشت می‌تواند از منابع مختلفی از جمله قرارگرفتن در معرض مواد خطرناک، حوادث و روش‌های کاری ناایمن ناشی شود.

برای اطمینان از ایمنی و سلامت کارکنان، برای کارفرمایان مهم است که به‌وضوح این موضوع را درک کنند که چه خطرات ایمنی و بهداشتی در محل کار آنها وجود دارد. کارفرما باید از عواقب احتمالی قرارگرفتن در معرض این خطرات آگاه باشد. کارفرما با شناسایی و کنترل خطرات ایمنی و سلامت محیط کار می‌تواند از کارکنان خود در برابر بیماری‌ها، صدمات و مرگ محافظت کند.

قوانین ایالتی مختلفی وجود دارد که بر سلامتی و ایمنی در محل کار حاکم است. این دستورالعمل‌ها حداقل استانداردهایی را برای کارفرما ایجاد کرده تا از کارکنان در برابر شرایط بالقوه خطرناک محافظت کند. اداره ایمنی و بهداشت شغلی یعنی OSHA، اولین آژانس مسئول اجرای این قوانین است. سازمان‌های دولتی نیز در اجرای قوانین بهداشت و ایمنی نقش مهمی دارند.

HSE

2. HSE-MS چیست؟

HSE-MS چیست؟ سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست را HSE-MS گویند.
اصطلاح   HSE-MS شامل دو عبارت HSE و MS می‌باشد همان‌طور که گفته شد HSE مخفف شده‌ی کلمات:  Environment ,  safety ,health  می‌باشد.
Health  یعنی سلامت، Safety  یعنی ایمنی و Environment یعنی محیط‌‌ زیست .
MS مخفف شده کلمات Management به معنای مدیریت و system به معنای سیستم/سامانه می‌باشد.

3. سازمان‌های بین المللی فعال در زمینه بهداشت حرفه‌ای

• (ILO) سازمان بین‌المللی کار: یکی از سازمان‌های حقوقی بوده و از مهم‌ترین تشکل‌هایی است که در ارتباط با حقوق کار تشکیل و تأسیس شده و از جمله مهم‌ترین اهداف آن اتخاذ تدابیر هماهنگ و شایسته در جهت رفع احتیاجات و نیازهای کارگران به‌عنوان قشر عظیمی از جامعه است که از طریق مشارکت و اشتراک‌مساعی سه‌جانبه دولت‌ها، تشکل‌های کارگری و کارفرمایی محقق می‌شود. این سازمان، دارای سه ارگان اساسی است که عبارت‌اند از: کنفرانس بین‌المللی کار (مهم‌ترین رکن سازمان)، هیئت‌مدیره (ارگان اصلی اجرایی سازمان)، دفتر بین‌المللی کار (مأمور اجرای تصمیمات کنفرانس هیئت‌مدیره).
• (WHO) سازمان بهداشت جهانی:  به انگلیسی (World Health Organization) یا به‌اختصار، سازمان جهانی بهداشت (WHO)؛ یکی از آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد است که نقش سازمان‌دهنده و مرجع را در نظارت بر بهداشت جامعهٔ جهانی ایفا می‌کند. این آژانس در ۶ آوریل سال ۱۹۴۸ در ژنو (واقع در سوئیس) تأسیس شد و حکم سرپرستی را از خود آژانس در جامعه ملل دریافت نمود و منابعش را سازمان بهداشت سابق تأمین کرد.
• (OSHA) سازمان‌های بهداشت و ایمنی صنعتی: این کلمه یک سازمان و مخفف عبارت Occupational Safety and Health Administration است. این سازمان در آمریکا فعالیت می‌کند. مجموعه اوشا مسئولیت نظارت بر ایمنی و بهداشت در محیط کار را برعهده دارد. اوشا باهدف تضمین ایمنی و سلامت کارگران در محیط کار تشکیل شد. این مجموعه مسئولیت تنظیم استانداردها و مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت در محیط کار را دارد. این سازمان به‌صورت دوره‌ای محیط کارها را بررسی می‌کند. در صورت وجود نقصان آن‌ها، اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت ایمنی و بهداشت در محیط کار انجام می‌دهد.
• (NIOSH) مرکز پژوهش‌های ملی بهداشت و ایمنی شغلی: رتبه‌بندی NIOSH (نایوش) به‌عنوان یک استاندارد حیاتی در زمینه ماسک‌های حفاظتی و جزئی از رتبه‌بندی انواع ماسک بر اساس فیلتراسیون شناخته می‌شود. NIOSH یا “مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای” مسئولیت تصویب و نظارت بر استانداردهای ایمنی و بهداشت حرفه‌ای را بر عهده دارد. این رتبه‌بندی، علامت‌گذاری و معیارهایی است که به کاربران اطمینان می‌دهد که ماسک‌های حفاظتی مورداستفاده، استانداردهای بهداشت و ایمنی را رعایت کرده و توانایی مطلوب خود را در مقابل ذرات و عوامل آلودگی ارائه می‌دهند.
• (NFPA) انجمن ملی حفاظت در برابر آتش‌سوزی: NFPA مخفف انجمن ملی حفاظت از آتش‌سوزی (National Fire Protection Association)، یک انجمن صنفی در آمریکا است که در ابتدا به گردآوری قوانین و استانداردها در زمینه پیشگیری از آتش‌سوزی اقدام نمود و سپس استانداردهای دیگری در زمینه‌های سیستم‌های الکتریکی و طراحی و ساخت‌وساز ساختمان تدوین نمود. سازمان NFPA در سال 1896 میلادی تاسیس گشت و تا سال 1905 تنها در زمینه آتش‌سوزی فعالیت می‌نمود اما پس از آن به دلیل نیاز به وجود استاندارد در زمینه‌های گوناگون کار خود را گسترش داده و هدف آن بالا بردن کیفیت زندگی با ارائه استانداردها در زمینه ایمنی حریق و کاهش خسارات آتش‌سوزی و همچنین استانداردهای تجهیزات الکتریکی و ساختمان، انجام پژوهش و آموزش می‌باشد.

4. مزایای سامانه مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست (HSE)

•    ایجاد بستر مناسب برای بهبود بهره‌وری و تعالی سازمان
•    کاهش زیان‌های مستقیم و غیرمستقیم ناشی از حوادث
•    هدفمند نمودن فعالیت‌های مرتبط با مدیریت سامانه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست
•    ارزیابی مؤثر مخاطرات ایمنی، بهداشتی و محیط‌زیست
•    کاهش هزینه‌های مربوط به خسارات ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست از قبیل خسارت ناشی از توقف کار، هزینه‌های درمان و ازکارافتادگی کارکنان و خسارات وارده به تجهیزات و دستگاه‌ها
•    شناخت کافی از عوامل بالقوه آسیب‌رسان در محیط کار
•    ایجاد ساختار مشخص برای مدیریت سامانه HSE و تعیین مسئولیت‌ها
•    هدفمند نمودن و یکپارچه کردن سامانه مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست
•    ایجاد بستر مناسب برای بهبود مستمر سامانه مدیریت HSE در سازمان
•    شناخت قوانین و مقررات ایمنی و محیط کار
•    رعایت مسائل حفاظت و ایمنی محیط کار
•    ارزیابی مؤثر ریسک‌ها و کاهش آن‌ها به‌منظور کنترل حوادث
•    ایجاد انگیزه در کارکنان به‌واسطه تلاش برای ایجاد محیط کاری ایمن
•    ایجاد زمینه مناسب برای استفاده توانت فکری بالقوه کارکنان برای تقویت سامانه مدیریت HSE
•    فراهم‌کردن امکانات آموزشی مناسب و فرهنگ‌سازی در زمینه‌‌های بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست برای کلیه کارکنان سازمانی
•    کمک به اجرایی ساختن الزامات و طرح‌های موجود در زمینه‌‌های بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست

5. سیستم اسناد و مدارک HSE

زمانی که صحبت از حفظ یک سیستم مدیریت HSE کارآمد با ثبت سوابق خوب می‌شود، هیچ‌چیزی بهتر از یک فرایند مدیریت صحیح نیست. این موضوع به نحوه مستندسازی و سازماندهی هر برنامه، خط‌مشی و مجموعه‌ای از استانداردهای لازم مربوط می‌شود. وقتی که یک سازمان نیاز به انجام ممیزی‌های داخلی و نظارت منظم را دارد، برای مدیران HSE ساده‌تر خواهد بود که بررسی کنند که آیا جزئیاتی گم شده، جلسات آموزشی دچار کمبود است یا سایر قوانین کلیدی اجرا می‌شود.

6. کنترل دستورالعمل‌های HSE

تنظیم معیارهای عملکرد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اثربخشی کنترل‌های ایمنی و نحوه اقدام کارگران برای ایمن نگه‌داشتن خود و دیگران را بررسی و اندازه‌گیری کنند. بعضی از معیارها شامل نرخ آسیب ازدست‌رفته یا  LTIR، نرخ کل حادثه یا TCIR و نرخ اصلاح تجربه یا EMR است.

ایجاد چک‌لیست‌های استاندارد بازرسی در بهینه‌سازی فرایند و کیفیت بازرسی‌های HSE بسیار مفید است و به سازمان‌ها به کمک اطلاعات مربوطه، بینش لازم در مورد عملکرد سیستم ایمنی و بهداشت HSE را می‌دهد. در اکثر موارد، این موضوع همان جایی است که می‌توان مدیریت حادثه را نیز در نظر گرفت.

7. نقش مهم اچ اس ای (HSE) در صنعت

سالانه گزارش‌های متعددی از خطرات بسیار زیاد محیط کار و آمار بالای نقص‌عضو یا مرگ‌ومیر کارگران به گوش می‌رسد. این آسیب‌ها به کارگران یا محیط کار، سبب می‌شود عده بسیار زیادی از جمعیت کشور که شامل کارگران و خانواده‌های آنهاست، درگیر مشکلات ناشی از عدم ایمنی و بهداشت در پروژه‌های عمرانی و نفتی شوند.

به همین خاطر در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، کاربرد HSE برای سلامت اشخاص و محیط‌زیست بسیار جدی قلمداد می‌شود.

به حدی که الزامات قانونی خاصی وجود دارد که پروژه‌ها بایستی با استفاده از کارشناس و متخصص HSE، اهداف مذکور را در سراسر پروژه تأمین کنند. در واقع کاربرد HSE در پروژه‌ها به شکل یک طرح یا پلن انجام می‌شود که بایستی یک متخصص HSE در تدوین آن ایفای نقش کند.

کاربرد HSE در پروژه‌های مذکور سبب می‌شود که پروژه‌های سنگین و حجیمی مانند استخراج نفت، ساخت‌وسازهای گسترده و شهرکی و… با کمترین آسیب به کارگران و محیط انجام شود چرا که عدم رعایت الزامات مذکور در پروژه‌های نفتی و عمرانی سبب ایجاد آلودگی‌های نفتی، شیمیایی و بیما‌ری‌زایی می‌شود.

8. بخش‌های مختلف HSE شامل چه مواردی است؟

1.8. بخش ایمنی

1.1.8. تجهیزات ایمنی و  وسایل اطفاء حریق

بر اساس الزامات HSE، کلیه پیمانکاران موظف‌اند کارکنان خود را با تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی آشنا نمایند، تا در هنگام وقوع حوادث باتوجه‌به شرح وظایف محوله و در صورت نیاز از این تجهیزات استفاده نمایند. جهت استفاده از این کپسول‌ها باید به برچسب روی آنها توجه شود چرا که بر روی این برچسب‌ها اطلاعاتی در مورد کپسول مورداستفاده نوشته شده است. هر کپسول، ویژه خاموش‌کردن نوع خاصی از آتش طراحی شده و استفاده نادرست آنها ممکن است باعث مشتعل‌تر شدن آتش و بروز خسارات جبران‌ناپذیری گردد باتوجه‌به تعامل نزدیک پروژه‌های عمرانی با زندگی شهری و مردم، توجه به وجود تجهیزات در سطح پروژه امری اجتناب‌ناپذیر است. نگهداری نامناسب از خاموش‌کننده‌ها باعث پوسیدگی، قرشدگی و عواملی ازاین‌قبیل می‌شود که در نهایت بازدهی و عمر مفید آن را می‌کاهد. یکی از روش‌های مراقبت از کپسول‌ها توجه به نحوه نصب آنها است. باید دقت نمود که این کپسول‌ها در محل‌های قابل‌مشاهده و قابل‌دسترس، با بررسی‌های دقیق فیزیکی، نصب شده و در اختیار افرادی قرار گیرند که با کاربرد آنها آشنایی کافی داشته باشند.

2.1.8. محصورسازی اطراف و داخلی پروژه

در هر پروژه (بالاخص در سطح شهر) یکی از مهم‌ترین موارد ایمن‌سازی محیط کار محصورسازی مناسب اطراف پروژه است. چرا که در بسیاری موارد عدم اطلاع‌رسانی کافی و درست به مردم از وجود عملیات عمرانی، حوادث زیادی را به بار می‌آورد. این موضوع مستلزم این است که منطقه عملیاتی، کاملاً مشخص و حتی‌الامکان نیز از بافت شهری جدا شده باشد تا هم تردد افراد کنترل شود و هم به طور ضمنی از منابع و تجهیزات پروژه حفاظت شود. در خصوص محصورسازی داخلی نیز بعضی قسمت‌های سایت که در حال کار هستند آن را محصور نمی‌کنند؛ اما در برخی نقاط که کار به اتمام رسیده و یا موقتاً متوقف گردیده نیاز است محصورسازی انجام گردد تا از حوادث احتمالی سقوط افراد و ماشین‌آلات جلوگیری شود. این کار باید با استفاده از نوار خطر زردرنگ، اطراف کانال‌ها و ترانشه‌ها و بازدید مستمر از آنها صورت بگیرد.

3.1.8. علائم و تابلوهای هشداردهنده (انحراف ترافیک)

به هنگام اجرای عملیات اجرایی در خیابان، جهت جلوگیری از واردشدن خسارت عمده به خیابان که ناشی از وضعیت ساخت‌وساز آن است، مسئولین امر می‌توانند تردد را ممنوع یا محدود نموده و آنها را یا منحرف نمایند و یا با خط‌کشی‌ یا نصب تجهیزات هدایت، بجای دیگر هدایت کنند و در صورت لزوم علایم خطر را نیز مستقر نمایند. اینجاست که نیاز به نصب علایم راهنمایی‌ورانندگی باید مدنظر قرار گیرد. جهت ایمن‌سازی و علامت‌گذاری و مسدودکردن اطراف کارگاه‌های اجرائی و محل‌های کار، علاوه بر تجهیزات قانونی، می‌توان از تجهیزات انسداد مسیر، از قبیل تجهیزات هشدار، هدایت و مسدودکردن مسیرها نیز استفاده نمود. علایم و تجهیزات راهنمایی‌ورانندگی در تأمین ایمنی تردد و اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند. تدابیری که اتخاذ می‌شود، به‌شدت تابع تراکم جریان تردد و شرایط محلی است. وجود علائم و تابلوهای هشداردهنده در هر عملیات عمرانی به‌عنوان  فاز تکمیلی حصارکشی و محصورسازی کاملاً ضروری و لازم از اجرا است.

4.1.8. ایمنی حفاری و گودبرداری

حفاری و گودبرداری عبارت است از حفر کانال‌ها و ایجاد فضاهای مناسب در زمین جهت احداث یک سازه مشخص (پی‌کنی) و یا لوله‌گذاری برای خدمات مختلفی چون خطوط انتقال گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و غیره که به طور عمده با خاک‌برداری یا سنگ‌بر داری و یا ترکیبی از این دو و نیز تخلیه خاک و سنگ از محل، همراه است. این نوع کارها معمولاً همراه با حوادث کشنده و جدی فراوانی هستند. اصولی که در این نوع عملیات باید رعایت شود عبارت است از: تعبیه‌کردن نردبان در فواصل مشخص، ایجاد یک پل ایمن جهت تردد از طرفین ترانشه حفر شده، رعایت فاصله استاندارد تلمبار کردن خاک‌های حاصل از محل‌های گودبرداری.

5.1.8. ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین

یکی از عوامل اصلی تولید و ارائه خدمات در هر سازمان، ماشین‌آلات و تجهیزات هستند. در پروژه‌های عمرانی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، باتوجه‌به نوع فعالیت‌های اجرایی آن، استفاده از ماشین‌آلات سنگین امری اجتناب ناپذیراست. استفاده از تجهیزات مناسب و استفاده مناسب از تجهیزات موجود در راستای افزایش بهره‌وری و ایمنی تجهیزات و ماشین‌آلات از اهمیت بسزایی برخوردار است. ازاین‌رو لازم است استفاده‌کنندگان ماشین‌آلات علاوه بر دارابودن گواهینامه ویژه با انواع خطرات آنها آشنا شوند و ملاحظات ایمنی را در خصوص کار با انواع ماشین‌آلات و دستگاه‌ها موردتوجه قرار دهند. مواردی که در کار با جرثقیل‌ها به‌دقت باید موردتوجه قرار گیرد، توجه به توقف در کنار مناطق حفاری شده، قراردادن پلیت در زیر جک و بارگیری مجاز است. پارک وسایل باید در یک فاصله مطمئن صورت گیرد تا از خطر واژگون شدن آنها به داخل گودال به دلیل سست بودن خاک آن مناطق جلوگیری به عمل آید. بارگیری و مهار آن باید به شکلی باشد که از واژگون شدن وسیله جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم استفاده از پلیت، تخته یا الوارهای چوبی یا فلزی با ضخامت‌های کافی در زیر جک‌های تعادل جرثقیل‌ها هر لحظه احتمال وقوع حادثه مثل واژگون شدن جرثقیل به دلیل فرورفتن جک در زمین می‌رود. زیرا با ثابت‌بودن نیرو (وزن جرثقیل و بار) هر قدر سطح تحت‌فشار، بیشتر باشد، فشار کاهش می‌یابد و بالعکس (P=F/A). در ضمن کار با جرثقیل‌های بزرگ نیازمند به دیگر جهت هدایت راننده در نقاط کور است.

2.8. بخش بهداشت

1.2.8. بهداشت محیط

در جهانی که هم اکنون به‌سوی صنعتی‌شدن هرچه بیشتر گام بر می‌دارد، سلامت زیستن در دنیای علم و تکنولوژی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در خصوص سرویس‌های بهداشتی و اختصاصاً حمام در هر پروژه به ازاء هر 15 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و در مواردی که شاغلین آن‌ها با سموم مواد شیمیایی، مواد عفونت زا و یا مواد غذایی سروکار دارند برای یک الی 10 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و به ازاء هر 10 نفر اضافی یک دوش آب گرم و سرد دیگر در نظر گرفته می شود. در خصوص توالت نیز برای برای 9-1 نفر شاغل حداقل 1 توالت، برای 24-10 نفر شاغل حداقل 2 توالت، برای 49-25 نفر شاغل، حداقل 3 توالت، برای 74-50 نفر شاغل، حداقل 4 توالت، برای 100-75 نفر شاغل، حداقل 5 توالت و در مواردی که تعداد شاغلین آن‌ها بیش از 100 نفر است به ازاء هر سی نفر اضافی حداقل یک توالت درنظر گرفته می شود. در توالت و حمام از نظر بهداشت محیط کف و دیوار از کاشی می باشند و ازک نظر بهداشت فردی نیز دارای شیر آب سرد و گرم سالم می باشند. در برخی از مواردی که غذا داخل سایت پروژه طبخ می شود، آشپزخانه از نظر بهداشت محیط کف از سنگ و دیوار از کاشی خواهد بود و تمام پرسنلی که با مواد غذایی سر و کار دارند می باید کارت سلامت داشته باشند. محل اسکان نیز در پروژه هایی که کارگران مقیم می باشند از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشد زیرا می تواند منشأ انتقال بیماری قرار بگیرد.

2.2.8. بهداشت حرفه‌ای

در این قسمت می‌باید کارگر قبل از شروع به کار یک‌سری آزمایش‌ها بدو استخدام را پشت سر گذارد، سپس برای کار جذب شود؛ اما این معاینات یا انجام نمی‌شود و یا فقط همان آزمایش‌های بیمه تأمین اجتماعی انجام می‌شود. در اکثر پروژه‌ها درمانگاهی جهت اعزام بیمار وجود ندارد و به‌تبع پزشک نیز در محل پروژه مستقر نمی‌باشد. البته ازآنجاکه اکثر پروژه‌ها در داخل شهر تهران در حال انجام هستند، لذا لزوم حضور پزشک و وجود درمانگاه خیلی در این‌گونه پروژه‌ها احساس نمی‌شود. ولی جعبه کمک‌های اولیه در هر شرایطی برای یک کار عمرانی یک نیاز مبرم است تا در صورت وقوع حوادث سطحی بتوان آن را درمان کرد و یا از شدت وخامت آن کاست.

3.2.8. جمع آوری و دفع زباله

این موضوع از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت است که شامل: جنبه‌های بهداشتی و زیباشناسی محیط است. انباشتن مواد زائد در معابر و پراکندگی آن در محیط از طریق نشت شیرابه، به آلودگی آب‌های سطحی و زیر زمینی منجر می‌گردد. همچنین دفع مواد زائد در کانال‌های روباز و آبروهای موجود  سبب انسداد آنها، ایجاد سیلاب و در نتیجه بیشتر آلودگی‌ها می‌شود. مواد زائد جامد از عوامل مهم در آلودگی خاک هستند، پراکندن این مواد در خاک علاوه بر انتشار عوامل بیماری‌زا، اثرات نامطلوب دیگری نیز در خاک دارد. تلنبار کردن مواد زائد بالاخص در تابستان منجر به تولید گازهای مختلف از جمله  SH₂ , CH₄ , CO₂  و سوزاندن آن نیز ایجاد  گازهایی نظیر CO₂ , CO می‌کند که عوامل مهم در آلودگی هوا به‌واسطه سوزاندن زباله است. دفع غیربهداشتی مواد زائد موجب افزایش حشرات و در نتیجه انتقال و انتشار بیماری‌های مختلف می‌شود. معمولاً حشراتی نظیر مگس، سوسک و پشه خاکی به‌سرعت جلب مواد زائد شده و در آن تکثیر و پرورش می‌یابند. در ضمن دفع غیربهداشتی مواد زائد موجب جلب جوندگان مختلف به‌خصوص موش‌های صحرایی می‌شود. موش برای تولیدمثل به سه عامل غذا، آب و پناهگاه نیاز دارند که هر سه عامل در زباله‌های انباشته شده در محیط قابل‌دسترس است مهم‌ترین بیماری‌هایی که موش‌ها در انتقال آنها نقش دارند عبارت‌اند از: مسمومیت غذایی سالمونلایی، طاعون، لپتوسپیروز، تب ناشی از گازگرفتگی موش (سودوکو)، تب راجعه آندمیک، تریشینوز، تیفوس موشی، تب هموراژیک و…

3.8. بخش محیط زیست

1.3.8. آلودگی خاک

هرگونه تغییر در خواص فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی خاک که منجر به ازبین‌رفتن تعادل اکولوژیکی خاک و در نتیجه کاهش حاصلخیزی آن گردد، آلودگی خاک تعریف می‌شود. انواع آلاینده‌های خاک:

1. سوخت موتورها و مواد نفتی
2. زباله ها
3. فاضلاب های بهداشتی

در صورت عدم نگهداری مناسب از ماشین‌آلات سنگین در طی مدت‌زمان انجام عملیات، این ماشین‌آلات دچار برخی نواقص فنی شده که یکی از آنها نشت سوخت مصرفی (که معمولاٌ گازوئیل است) می‌شوند که باعث آلوده ساختن خاک می‌شوند. بعضی از عوامل زیست‌محیطی معمول در پروژه‌های عمرانی عبارت‌اند از:

1. نشتی روغن و گازوئیل از ماشین‌آلات
2. نشتی از منابع ذخیره مواد سوختی و یا عدم تخلیه مناسب از منبع به ظرفی دیگر و در نتیجه ریختن مواد نفتی به زمین.

2.3.8. آلودگی هوا

آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند آلاینده نظیر گردوغبار، فیوم‌ها، میست‌ها، دوده، گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع موجود در هوا درغلظت‌هایی که سلامتی انسان و موجودات زنده را تهدید می‌کند و باعث آسیب به اشیا و اموال می‌شود. علل عمده آلودگی هوا در پروژه‌های عمرانی وجود آلاینده‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی، خودروها و… هستند که برخی از آنها شامل آزبست، اکسیدهای سولفور، سرب، منو اکسید کربن، ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن می‌شود. آلودگی هوا اثرات و پیامدهایی بر روی انسان، گیاه و حتی اشیا نظیر ساختمان‌ها و اجسام نیز دارد.

9. مسئولیت و وظایف عوامل اجرایی در اصول ایمنی و HSE در ساختمان سازی

مسئولیت تامین ایمنی و بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست ساختمان بر اساس مفاد قوانین و مقررات کشور بر عهده کارفرماست. سایر عوامل کارگاهی نیز به تناسب و بر اساس ضوابط، دارای وظایفی در این زمینه هستند که در ادامه مورد اشاره قرار می گیرد.

کارفرما

طبق ماده ۹۱ قانون کار، کارفرمایان مکلفند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند.

طبق مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان در کارگاه هایی با زیربنای بیش از ۳۰۰۰ متر مربع و یا ۱۸ متر ارتفاع از روی پی، معرفی شخص ذیصلاح به عنوان ” مسئول ایمنی، بهداشت کارو حفاظت محیط زیست” الزامی است.

کارگر

کارگر شخصی است حقیقی که در کارگاه ساختمانی در مقابل دریافت مزد به درخواست و با هزینه کارفرما کار کند. ماده ۹۱ قانون کار، کارگران را ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوطه کارگاه کرده است.

عملیات ساختمانی

عبارت است از تخریب، خاکبرداری، خاکریزی، گودبرداری، حفاظت گودبرداری و پی سازی، احداث بناهای موقت و دائم، توسعه، تعمیر اساسی و تقویت بنا، نماسازی، محوطه سازی و ساخت قطعات پیش ساخته در محل کارگاه ساختمانی، حفر چاه و مجاری آب و فاضلاب و سایر تاسیات زیر بنایی.

کارگاه ساختمانی

محلی است که یک یا تعدادی از عملیات ساختمانی در آن انجام می شود. در صورت اخذ مجوز برای استفاده از معابر مجاور کارگاه جهت انبار کردن مصالح،  یا استقرار تجهیزات و ماشین آلات، این محل ها نیز جزء کارگاه ساختمانی محسوب می شود.

حفاظت

عبارت است از اقدامات  و عملیاتی که به منظور نگهداری و مراقبت از افراد، اشیاء، اموال؛ ابنیه، وسایل و تجهیزات در مقابل خطرات ناشی از اجرای عملیات ساختمانی بکار برده می شود

ایمنی

عبارت است از مصون و محفوظ بودن کلیه کارگران و افرادی که به نحوی در کارگاه ساختمانی با عملیات ساختمانی ارتباط دارند و همچیننن مصون و محفوظ بودن کلیه که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور، فعالیت یا زندگی می کنند.

10. تعیین تیم HSE

یک تیم اختصاصی متشکل از رهبران، مدیران و اعضای HSE کلید اجرای هدفمند و موثرتر سیستم مدیریت HSE در سازمان است. این گروه و اعضای آن باید بر پیشگیری از بروز حوادث و صدمات در محل کار متمرکز باشند و به درستی شاخص‌های کلیدی عملکردی (KPI) را برای دستیابی به محیط کاری امن‌تر و نحوهٔ حصول این هدف بکار گیرند.

11. استانداردهای بین‌المللی HSE

سازمان بین المللی استاندارد (ISO) برای هدایت بهتر سازمان‌ها در حصول اطمینان از انطباق مقرراتی چارچوب سیستم مدیریت HSE خود، دو استاندارد اصلی تهیه کرده است. که در ادامه نگاهی گذرا به این دو استاندارد خواهیم داشت.

۱. ایزو ۴۵۰۰۱ (ISO 45001)

ایزو ۴۵۰۰۱ (ویرایش سال ۲۰۱۸) که به عنوان استاندارد جهانی برای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OHS) شناخته می‌شود، جایگزین استاندارد بریتانیایی OHSAS 18001 شده است. هدف این استاندارد محافظت از کارکنان و مراجعان در برابر حوادث، بیماری‌ها و صدمات ناشی از کار است.

۲. ایزو ۱۴۰۰۰ (ISO 14000)

ایزو ۱۴۰۰۰ (ویرایش سال ۲۰۱۵) استاندارد بین المللی، مسئولیت سیستم مدیریت محیط زیستی (EMS) سازمان‌ها است. ایزو ۱۴۰۰۱ یک استاندارد جهانی برای سیستم مدیریت محیطی ( EMS ) است. الزامات مورد نظر این استاندارد اقتضا می‌کند که سازمان‌هایی که زیر پوشش این استاندارد می‌روند سیاست گذاری محیطی، تعیین زیان‌های وارده بر طبیعت یا نقاطی که زیان به آن‌ها ممکن است وارد آید، طراحی و اجرای پروژه‌های محیطی برای بهبود و حفظ حیات کره زمین، تعیین وسائل و امکانات برای رسیدن به این اهداف را انجام داده و به صورت مستمر به بهبود محیط بکوشند.  این استاندارد دستورالعمل‌های خاصی را برای کمک به سازمان‌ها بیان می‌کند تا چگونه بتوانند اثرات منفی محیط زیستی را کاهش دهند و مسئولانه به شرایط محیط زیستی در حال تغییر واکنش نشان دهند و در عین حال تعادل عملیات با کیفیت را حفظ کنند.

 جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

تمامی این آموزش های HSE به دلایل گوناگونی وجود دارد. با این حال، مهم ترین دلیل ارائه آموزش های HSE به کارکنان، کمک به حفظ ایمنی آنها در زمان کار است. کارفرما می تواند با ارائه آموزش های HSE یعنی ایمنی و بهداشت به کارکنان، مطمئن شود که کارکنانش می توانند به طور ایمن و موثر در محل کار خود، فعالیت کنند.  جهت آشنایی کامل با ضوابط مربوط به “HSE” به پکیج “آیین‌نامه‌های حفاظت و ایمنی” در بخش گنجینه فایل وب‌سایت مراجعه فرمایید