0 تا 100 نحوه محاسبه هزینه حمل و نقل طبق فهرست‌بها

مقدمه

همان‌طور که می‌دانیم به ثمر رساندن یک پروژه عمرانی بدون داشتن مواد اولیه، نیروی انسانی و ماشین‌آلات ناممکن است. مصالح هم مثل ماشین‌آلات و پیمانکاران برای هر فعالیت اجرایی لازم هستند. هزینه‌های مربوط به هریک از این بخش‌ها نیز به نوبه خود در به‌نتیجه‌رسیدن یک پروژه به‌صورت اقتصادی بسیار مهم هستند.

هزینه حمل مصالح ساختمانی نیز یکی از این بخش‌های مهم است. باید دانست که هزینه حمل از محل تحویل بار تا انبار کارگاه تا فاصله ۳۰ کیلومتر در قیمت ردیف‌های فهرست‌بهای دیده شده است و فقط برای مصالحی چون آهن‌آلات، قطعات فولادی سرد گالوانیزه شده‌، سیمان‌، آجر‌، آسفالت، جدول‌های بتنی پیش‌ساخته ماشینی پرسی، مصالح سنگی برحسب مورد هزینه حمل جداگانه‌ای تعلق می‌گیرد.

1. محاسبه هزینه حمل میل‌گرد

هزینه حمل میل‌گرد به محل کارخانه و محل پروژه بستگی داشته و از ۳ طریق امکان‌پذیر است.

• حمل‌ونقل ریلی
• حمل‌ونقل دریایی
• حمل‌ونقل جاده‌ای

باید دانست که هزینه حمل میل‌گرد از کارخانه تا محل پروژه همیشه به عهده خریداران است. اغلب شرکت‌های باربری این هزینه را برحسب تعرفه‌های اعلامی از سوی سازمان حمل‌ونقل کشور محاسبه خواهند کرد. باید دانست که تعرفه‌های سازمان حمل‌ونقل نیز به‌ازای مسافت و وزن بار تعیین می‌شوند. برای کم‌کردن هزینه حمل‌ونقل، امکان تغییر وزن نیست، اما می‌توان با انتخاب کارخانه نزدیک مسافت حمل میل‌گرد را کم کرد؛ لذا به‌منظور خرید مقرون‌به‌صرفه، علاوه بر استعلام قیمت میل‌گرد کارخانه‌های مختلف، مسافت و هزینه حمل‌ونقل را هم باید در نظر داشت.

2. محاسبه هزینه حمل سیمان و بتن

سیمان به دو صورت فله و پاکتی به فروش می‌رسد و در هر دو حال مشخصات انواع سیمان به‌صورت برچسب روی محموله درج می‌گردد. همان‌طور که در بالا ذکر شد، هزینه بارگیری، حمل و باراندازی مصالح از محل تحویل تا انبار کارگاه تا فاصله ۳ کیلومتر و همچنین از انبار کارگاه تا محل مصرف در قیمت‌های سایر فصل‌های این فهرست‌بها لحاظ شده است.

هزینه حمل مازاد بر این فاصله، تنها برای آهن، قطعات فولادی سرد گالوانیزه شده، سیمان، آجر، بلوک سفالی و بتنی سبک، آسفالت، جدول‌های بتنی پیش‌ساخته ماشینی پرسی، کف‌پوش‌های بتنی پیش مصالح ساخته، سنگی و  توونان بر حسب مورد بر اساس ردیف‌های این فصل پرداخت می‌شود و برای سایر مصالح، هیچ‌گونه هزینه حمل جداگانه‌ای نخواهد شد.

مقادیر حمل هر یک از مصالحی که در بالا ذکر شد، به شرح زیر تعیین می‌شود. مقادیر تعیین شده تنها برای احتساب هزینه‌های حمل بوده و قابل‌استناد برای محاسبه مقادیر مصالح یا سایر موارد نیست.

حمل سیمان که برای تهیه بتن یا قطعات پیش‌ساخته بتنی به‌استثنای بلوک‌های سیمانی و بتنی پیش‌ساخته از بتن سبک و جدول‌های بتنی پیش‌ساخته ماشینی پرسی و کف‌پوش‌های بتنی پیش‌ساخته استفاده می‌شود، بر اساس عیار سیمان در بتن به‌اضافه ۶ درصد اتلاف سیمان، استفاده شده محاسبه می‌شود.

در مورد سیمان برای تهیه ملات کارهای بنایی هم مقدار سیمان، حمل آن باتوجه‌به عیار سیمان در ملات به‌اضافه ۶ درصد بابت اتلاف سیمان، محاسبه شده ملات و حجم در کارها بنایی، به‌استثنای بلوک‌های سفالی به میزان ۳۰ درصد حجم بنایی منظور می‌شود و در مورد بلوک سفالی حجم ملات به میزان ۱۵ درصد حجم بنایی منظور خواهد شد.

در مورد سیمان برای تهیه ملات اندودهای سیمانی هم حمل بر اساس مقدار سیمان در ملات اندودکاری و ملات‌های پرکننده و نیز عیار سیمان در ملات به‌اضافه ۶ درصد بابت اتلاف سیمان، باتوجه‌به ضخامت اندودها محاسبه خواهد شد.

برای هر مترمکعب انواع بتن و محصولات بتنی، ۲/۲ تن شن ماسه محاسبه شده و برای هر مترمکعب بتن سبک با پوکه نیم تن ماسه و معادل ۱/۵ تن ماسه به جای پوکه در نظر گرفته خواهد شد. به‌علاوه برای تعیین فاصله حمل پوکه، محل تأمین پوکه ملاک محاسبه است. در مورد فولاد مصرفی (آهن‌آلات) هم به‌ازای هر کیلوگرم فولاد مصرفی مربوط به فصل‌های هفتم و نهم فهرست بهای ابنیه که بر اساس مشخصات فنی و نقشه‌های اجرایی مشخص می‌شود، یک کیلوگرم بابت هر بار حمل منظور می‌شود.

درصورتی‌که طبق ضوابط و یا دستور کارفرما مقرر شود قطعات سازه‌هایی  فلزی در کارخانه ساخته شود و سپس برای نصب به کارگاه حمل شود به این صورت عمل می‌شود که برای جبران هزینه‌های بارگیری و باراندازی و حمل تا فاصله ۷۵ کیلومتر معادل ۴ برابر بهای ردیف  یک فصل ۲۸ فهرست‌بها  و برای فواصل مازاد بر ۷۵ کیلومتر طبق قیمت ردیف‌های بعدی با اعمال ضریب ۱/۵ به ردیف‌های مربوط محاسبه انجام می‌شود.

• مبدأ حمل سیمان، برای پرداخت هزینه حمل مصالح ساختمانی مربوط به آن، به شرح زیر تعیین شود.
• درصورتی‌که سیمان به طور مستقیم از کارخانه‌های داخلی خریداری شود، مبدأ حمل، محل کارخانه مربوطه به‌حساب خواهد آمد. در این حالت محل خرید باید قبلاً به تأیید مهندس مشاور و تصویب کارفرما رسیده باشد. درصورتی‌که سیمان به طور مستقیم از کارخانه‌های داخلی خریداری نشود، مبدأ حمل، محل نزدیک‌ترین کارخانه سیمان داخلی است که سیمان موردنظر را در زمان خرید تولید می‌کند.
• مبدأ حمل فولاد هم برای پرداخت هزینه حمل به شرح زیر است.

درصورتی‌که فولاد، به طور مستقیم از تولیدکنندگان داخلی یا بورس کالای ایران خریداری شود، مبدأ حمل همان آدرس تولیدکنندگان داخلی و برای خریدهای بورس کالا، محل تحویل کالا خواهد بود. در این صورت هم آدرس محل خرید یا تحویل باید قبلاً به تأیید مهندس مشاور و تصویب کارفرما برسد.

در صورتی فولاد به طور مستقیم از تولیدکنندگان داخلی یا بورس کالا خریداری نشود، مبدأ حمل نزدیک‌ترین محل تولید فولاد به کارگاه است که فولاد موردنظر را تولید می‌کند. کارخانه‌های نورد نیز جز تولیدکنندگان فولاد محسوب می‌شوند.

البته حمل مصالح و قطعات فولادی سرد نورد شده گالوانیزه از محل کارخانه تا محل نصب تا ۳۰ کیلومتر در واحد ردیف مربوط پیش‌بینی شده است. بابت حمل بیش از مقدار فوق، از ردیف نظیر مربوط به حمل آهن‌آلات و سیمان پاکتی به‌اضافه  ۳۰ درصد قابل‌پرداخت است. مبدأ حمل مصالح و قطعات فولادی سرد نورد شده گالوانیزه محل کارخانه تولید کننده بوده و در این حالت نیز محل خرید باید قبلاً به تأیید مهندس مشاور و تصویب کارفرما رسیده باشد.

علاوه بر این، محل خرید مصالح سنگی، آجر، جدول‌های بتنی پیش‌ساخته ماشینی پرسی و کف‌پوش‌های بتنی پیش‌ساخته، باید به تأیید مهندس مشاور و تصویب کارفرما برسد. مبدأ حمل مصالح یاد شده برای پرداخت هزینه حمل، محل تحویل یا محل خرید آن‌ها است.

درصورتی‌که مسافت حمل بین مبدأ و مقصد تا ۴۵۰ کیلومتر باشد، هزینه حمل سیمان فله طبق ردیف‌های حمل آهن‌آلات و سیمان پاکتی محاسبه می‌شود و اگر مسافت حمل بیشتر از ۴۵۰ کیلومتر شود، این هزینه بر اساس حمل آهن‌آلات و سیمان پاکتی، با اعمال ضریب ۱/۵ به قیمت ردیف‌های مربوط، برای تمام طول مسیر و پس از کسر ۳۰ کیلومتر پرداخت خواهد شد.

نکته اینجاست که مبنای تعیین مسافت حمل نزدیک‌ترین راه طبق آخرین دفترچه مسافت وزارت راه و شهرسازی بوده و در مورد راه‌هایی که در دفترچه یاد شده مسافتی برای آن‌ها تعیین نشده باشد، طبق نظر مهندس مشاور نزدیک‌ترین مسافت در نظر گرفته شده و مبنای کار قرار می‌گیرد. درصورتی‌که حمل مصالح از طریق راه‌های خاکی و شنی انجام شود، بهای ردیف‌های این فصل به‌اضافه ۳۰ درصد، به پیمانکار پرداخت خواهد شد.

هزینه حمل آب هم تنها به شستشو و ضدعفونی و یا آزمون آب‌بندی واحدهای فرایندی تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب و مخازن ذخیره آب تعلق می‌گیرد. لازم است تا فاصله حمل از نزدیک‌ترین محل تأمین آب مناسب با تأیید مهندس مشاور در اسناد و مدارک پیمان، محاسبه و منظور شود؛ لذا هزینه حمل آب به این منظور برای مسافت کمتر از ۲ کیلومتر و بیش از ۵۰ کیلومتر از محل تأمین تا محل مصرف قابل‌پرداخت نخواهد بود.

در ردیف‌های حمل دریایی، تمامی هزینه‌های مربوط به بارگیری، حمل، تخلیه و عوارض متعلقه لحاظ گردیده و مبلغ دیگری غیر از آن قابل‌پرداخت نخواهد بود.

3. محاسبه هزینه حمل خاک

نحوه محاسبه حمل خاک در دو قالب صورت‌وضعیت کارکرد و آنالیز قیمت بررسی شده و مهم‌ترین عوامل در محاسبه آنها به شرح زیر است.

1.3. هدف از حمل خاک

هدف از حمل باتوجه‌به ماهیت پروژه و نوع قرارداد فی‌مابین پیمانکار و کارفرما و اینکه خاک حاصل از خاک‌برداری به جهت خاک‌ریزی در پروژه استفاده می‌شود یا خیر باید تعیین گردد. مثلاً در پروژه‌های ساختمانی بخشی از خاک حاصل از خاک‌برداری به جهت پر کردن و خاکریزی در همان محل کارگاه استفاده خواهد شد. در این مورد فاصله حمل ممکن است صفر یا متراژ مشخصی باشد. به حجم خاکی که از کارگاه به‌عنوان خاک مازاد خارج می‌شود نیز حمل تعلق می‌گیرد.

گاهی اوقات نیز باتوجه‌به بافت خاک محل و یا الزام به کوبش خاک به میزان مشخصی، لازم است خاک یا مصالح سنگی به محل پروژه حمل گردد که خاک مناسب نام می‌گیرد. یکی دیگر از اسامی خاک، خاک مزاحم است که به جهت شرایط پروژه به محل انباشت موقتی حمل شده و سپس به محل کارگاه بازگردانده می‌شود.

2.3. جنس خاک

جنس خاک به انواع خاک نرم، سخت، سنگی و لجنی تقسیم‌بندی می‌شود. جنس خاک ازاین‌رو در مقوله حمل تأثیرگذار است که فاصله حمل هر یک می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال در یک پروژه، سنگ‌های حاصل از عملیات خاک‌برداری باید به بیرون محل پروژه به فاصله ۷ کیلومتر حمل گردد اما قسمتی که دارای جنس خاکی هست در همان کارگاه استفاده شود لذا هزینه حمل کمتری دارد.

3.3. حجم خاک

مطابق نقشه‌های اجرایی و پروفیل‌های سطح موجود و نهایی حجم عملیات خاکی محاسبه می‌گردد. در خصوص خاک حاصل از پی‌کنی دستی نیز می‌توان از پلان فونداسیون ساختمان و سایر جزئیات اجرایی استفاده کرد.

4.3. فاصله حمل خاک

باتوجه‌به فواصل حمل ذکر شده منضم به قرارداد که برای مثال در بخش شرایط فنی خصوصی قرارداد یا تذکرات مهم قرار گرفته است صورت‌جلسه تنظیم می‌شود و در صورت‌وضعیت نیز تأیید و پرداخت می‌شود. به‌علاوه ممکن است باتوجه‌به تغییر شرایط پروژه، مطابق دستور کار مشاور و کارفرما این فواصل حمل تغییر کنند. ملاک پرداخت در صورت‌وضعیت قطعی، فواصل تأییدی حمل صورت‌جلسه خواهد بود.

مواد و مصالحی که در حیطه ساخت‌وساز به کار می‌روند، به‌قدری تنوع دارند که امروزه تولید آنها به شکل صنعتی درآمده است. جابه‌جایی و حمل‌ونقل مصالح ساختمانی، کاری دشوار و البته تخصصی است که نیاز به مهارت و تجربه کافی در این زمینه دارد. این کار علاوه بر این، هزینه‌های جانبی چون حمل‌ونقل نیز دارد که در ذیل هزینه‌های ساخت پروژه‌ها لحاظ می‌گردد.

4. نکات حمل مصالح مختلف

• حمل سیمان:

با عنایت به بند ۱-۲-۱ الزامات گروه ۱ فصل ۲۸، مبدأ حمل سیمان، محل‌ نزدیک‏ترین‌ کارخانه‌ سیمان‌ تولید داخلی‌ است که‌ سیمان‌ موردنظر را در زمان‌ تهیه، تولید می‌کند‌.

فرض نمایید در اسناد مناقصه کارخانه تأمین سیمان را کارخانه آبیک لحاظ نمایند، اما در واقعیت نزدیک‌ترین کارخانه به محل پروژه، فرضاً کارخانه سیمان دماوند است، در این صورت، کدام کارخانه ملاک عمل است؟

قطعاً سیمان مرتبط با کارخانه آبیک، چراکه پیمانکار مطابق با ماده ۲۰ شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱) موظف است، مصالح را از همان منابع تعیین شده در وندورلیست، تأمین نماید؛ چراکه ممکن است دلیل انتخاب مقصد دورتر، موضوع کیفی مصالح مربوط باشد.

حال فرض نمایید پیمانکار پیشنهاد تأمین سیمان را از کارخانه دماوند مطرح می‌نماید و کارفرما نیز موضوع مربوط را می‌پذیرد، در این حالت موارد زیر حائز به اهمیت است؛

• کنترل کیفی سیمان کارخانه دماوند باید به تأییدیه مهندس مشاور برسد.
• مبدأ فاصله حمل بر خلاف وندورلیست، کارخانه سیمان دماوند است.

درصورتی‌که سیمان به‌صورت فله بایستی تهیه گردد، ضریب ۱٫۱۵ به بهای ردیف‌های ردیف مربوط پس از کسر ۳۰ کیلومتر اعمال می‌شود. چرا؟

چون بونکر حمل سیمان فله پس از باراندازی سیمان در محل مقصد، ‌ خالی بازمی‌گردد، به جهت جبران هزینه‌های مربوط به خالی بازگشتن ماشین مربوط، ضریب فوق لحاظ گردیده است. در نظر داشته باشید درصورتی‌که سیمان پاکتی ملاک عمل باشد، سیمان پاکتی با تریلر و سایر ماشین‌آلات مرتبط حمل می‌شود و این ماشین‌آلات در مسیر بازگشت، امکان بارگیری مصالح و یا هر نوع جنس دیگری را دارند که منجر به خالی بازگشتن آن‌ها نمی‌شود.

برخی از مهندسان بر این باورند درصورتی‌که بتن آماده در کارگاه و با استفاده از بچینگ توسط پیمانکار تهیه و اجرا گردد، فاصله حمل سیمان بایستی از محل ساخت بتن آماده (بچینگ) تا محل مصرف در نظر گرفته شود. این باور غلط است؛ چراکه درهرصورت پیمانکار، ‌ سیمان را از یک کارخانه تولید سیمان مشخص تهیه نموده و هزینه‌های حمل از محل تولید (کارخانه) تا محل ساخت را پرداخت نموده است، بنابراین در این صورت نیز، مبدأ حمل سیمان همان مطابق با توضیحات پیش‌گفته تعیین می‌شود.

• حمل مصالح سنگی:

مصالح سنگی مشمول حمل مازاد بر ۳۰ کیلومتر در فصل ۲۸ فهرست‌بها شامل موارد زیر است؛

انواع شن، ماسه‌، سنگ‌ قلوه‌، سنگ‌ لاشه‌، سنگ قواره، اساس، زیراساس و توونان‌، پوکه معدنی، ‌ آسفالت سرد و که برای بتن درجا، بتن سبک با پوکه معدنی یا صنعتی، بتن پاششی (شات‌کریت)، قطعات پیش‌ساخته بتنی، ملات‌ها، ساخت بلوک‌های سیمانی، عملیات های بنایی با سنگ لاشه، قلوه و…محوطه‌سازی با شن و ماسه، اجرای توونان، اساس، زیراساس و آسفالت سرد مخلوط در محل، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مبدأ حمل مصالح سنگی با عنایت به بند ۱-۳-۱ فصل ۲۸ فهرست‌بها، نزدیک‌ترین محل تولید است که مصالح سنگی موردنیاز را در زمان تهیه، تولید می‌کند. مدنظر از محل تولید، معادن تولیدی مصالح سنگی است.

• حمل فولاد:

فولادهای مشمول حمل مازاد بر ۳۰ کیلومتر در فصل ۲۸ فهرست‌بها شامل موارد زیر است؛

• فولاد مصرفی مرتبط با فصل ۷ فهرست‌بها
• فولاد مصرفی مرتبط با فصل ۹ فهرست‌بها
• فولاد مصرفی مرتبط با فصل ۱۶ فهرست‌بها (کارهای فولادی سبک و فولاد سرد نورد گالوانیزه شده)

بایستی بدانید خرید فولاد به طور معمول از ۳ منبع یعنی کارخانه تولیدکننده فولاد، بازار آهن و بورس کالا انجام می‌شود بدین ترتیب مبدأ حمل فولاد بسته به محل تهیه به شرح زیر تعیین می‌گردد؛

1.درصورتی‌که فولاد، از تولیدکنندگان داخلی یا بورس کالا خریداری شود، مبدأ حمل برای خرید از تولیدکنندگان داخلی، محل تولید و برای بورس کالا محل تحویل است.

منظور از تولیدکنندگان، همان کارخانه فولاد از جمله ذوب‌آهن، فایکو، نیشابور و … است. دقت نمایید کارخانه تولیدکننده فولاد مدنظر است. در نتیجه مبدأ حمل برای خریدهای از کارخانه تولیدکننده فولاد، محل کارخانه موردنظر است. این نکته را در نظر داشته باشید که خرید از کارخانه در تناژهای بالا، ‌ قابل سفارش است.

منظور از بورس کالا،  شرکت بورس کالای ایران است که در این بازار، عرضه و تقاضای کالاهای مختلف در یک بازار رقابتی صورت می‌پذیرد.  چند نکته در خصوص بورس کالا؛

• به طور عرف، معمولاً خرید از بورس کالا با قیمت کمتری نسبت به بازار همراه است.
• خرید از بورس کالا عمدتاً به‌صورت سلف انجام می‌شود. منظور از سلف این است که به‌محض خرید از بورس کالا، کالای سفارش شده تحویل شما نمی‌گردد، بلکه با یک فاصله زمانی بسته به نوع کالای سفارش شده، ‌ کالا تحویل می‌گردد.
• خرید از بورس کالا به‌صورت سبدی است، همان‌طور که می‌دانید برای خرید از کارخانه و یا بازار آهن، برای مثال تناژ میل‌گرد و نوع و سایر میل‌گرد موردنیاز را اعلام نموده و همان مقدار موردنیاز تحویل شما می‌گردد. اما سبد کالا، ‌ در واقع سبدی از میل‌گرد با اقطار مختلف و با تناژ از پیش تعیین شده است؛ مثلاً یک سبد از میل‌گردهای نمره ۱۸، ۲۰ و ۲۵ با تناژ ۱۱۰ تن از نوع ساده و آج‌دار و یا ممکن است در سبد کالای مربوط، ‌ نبشی و سپردی و تیرآهن با سایزهای مختلف وجود داشته باشد. در نتیجه یک تفاوت اساسی بورس کالا، همان سبد کالا است. احتمالاً سؤال شما این است که ممکن است کل کالاهای یک سبد، برای ما کاربرد نداشته باشد، در این صورت به چه نحوی عمل می‌شود؟ دقت نمایید پیمانکاران بسته به تنوع پروژه‌ها و مصالح مختلفی که در پروژه‌ها متفاوت است، سبد مربوط را انتخاب می‌نماید، در نتیجه یک سبد ممکن در چند پروژه پیمانکار کاربرد داشته باشد و پیمانکار برای پروژه‌های مختلف آن سبد را سفارش دهد.
• خرید از بورس کالا برای اشخاص حقیقی به طور معمول، حداقل ۲۰ تن است، ‌لذا در پروژه‌های شخصی کوچک، بورس کالا موضوعیت نداشته و به عمدتاً از بازار آهن شهر موردنظر، ‌ تأمین مصالح انجام می‌شود.
• دقت نمایید مکان تحویل بورس کالا، ‌ معمولاً انبار کارخانه است و بایستی این موضوع را مدنظر قرار دهید.

جمع‌بندی ونتیجه‌گیری

جهت آشنایی کامل با  “نحوه محاسبه هزینه حمل و نقل طبق فهرست‌بها” به پکیج “دوره جامع متره و برآورد پروژه (دکتر مترور)” در صفحه اصلی وب‌سایت مراجعه فرمایید.